Mehmet Uğur Yavuz
Sosyal Güvenlik Denetmeni
m.uguryavuz@gmail.com

İş Kazası ve Meslek Hastalığı Denetimlerinde Bakış Açısı Farkı

Bu çalışma, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı tarafından takip edilen mevzuat ışığında, iş kazası ve meslek hastalığı denetimlerine yönelik iki kurumun yaklaşımlarını karşılaştırmalı olarak ele almaya çalışacağım. Türkiye’de iş kazası ve meslek hastalıklarının incelenmesi konusunda Sosyal Güvenlik Müfettişleri, Sosyal Güvenlik Denetmenleri ve İş Müfettişleri görev yapmaktadırlar. Belirtmek gerekir ki, SGK denetimleri sigorta hukuku odaklı bir mali inceleme niteliği taşımaktayken, İş Teftişi ise iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına dayalı önleyici bir yaklaşımla yürütülmektedir. Yani SGK, olayın sigorta hukuku açısından değerlendirilmesi ve tazmin sürecinin yürütülmesinden sorumluyken; İş Teftiş Kurulu, olayın iş sağlığı ve güvenliği yönünden nedenlerini araştırarak önleyici tedbirlerin alınmasını sağlar. Bu iki farklı bakış açısı, aynı olayı farklı hedeflerle ele alan iki denetim sisteminin varlığını da göstermektedir.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca gerçekleştirilen denetimlerin temel amacı “mevzuata uygunluk” ve “prim güvenliği” dir.
Sosyal Güvenlik Müfettişleri, Sosyal Güvenlik Denetmenleri, iş kazası veya meslek hastalığı bildiriminden sonra olayın sigorta kapsamında değerlendirilip değerlendirilemeyeceğini tespit ederler. Bu kapsamda yapılan incelemelerde, kusur oranı belirlenir, işverenin prim ödeme yükümlülüğü ve sigortalının hak sahipliği incelenir. Dolayısıyla SGK denetimi, kazanın sigorta ilişkisi boyutunu esas alır ve sosyal güvenlik sistemi içindeki mali dengeyi korumayı hedefler.

İş Teftiş Kurulu denetimleri, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve İş Teftişi Usul ve Esasları Yönetmeliği kapsamında yürütülmektedir. Kurulun amacı, işyerlerinde çalışma koşullarının insan onuruna yakışır biçimde sağlanması ve risklerin önceden tespit edilmesidir. İş teftişleri, önleyici ve rehberlik odaklı bir denetim anlayışına dayanır. Müfettişler, iş kazası sonrasında yalnızca nedenleri araştırmakla kalmaz, aynı zamanda işverenin risk yönetim sistemlerini, eğitim süreçlerini ve teknik önlemlerini de değerlendirir.
Bu yönüyle İş Teftişi, yalnızca olay sonrası değil, risk öncesi döneme de müdahale eder; bu, SGK’nın reaktif yaklaşımından temel farkıdır.

SGK’nın denetim ve teftişle görevli elemanları, daha çok belge incelemesi ve beyan doğrulaması üzerinden çalışır. İş Teftiş Kurulu ise yerinde gözlem, işçi görüşmeleri ve risk analizi yöntemlerini benimser. SGK denetimleri sonuçta bir “inceleme raporu” ile; İş Teftişi denetimleri ise “teftiş raporu” ve “önlem öneri listesi” ile tamamlanır. SGK raporu yargıya delil teşkil ederken, İş Teftişi raporu idari yaptırımların (durdurma, ceza, eğitim zorunluluğu vb.) temelini oluşturur.

SGK, olaylara sosyal sigortacılık çerçevesinde yaklaşır; amacı, sistemin mali sürdürülebilirliğini ve kayıt dışılıkla mücadeleyi sağlamaktır. İş Teftiş Kurulu ise çalışan sağlığı ve yaşam hakkı perspektifini ön plana çıkarır. Müfettişin görevi yalnızca denetlemek değil, işvereni rehberlik yoluyla geliştirmektir. Bu nedenle, SGK denetimleri geriye dönük “tespit edici”, İş Teftiş denetimleri ise ileriye dönük “önleyici” niteliktedir.

İki kurumun iş kazası ve meslek hastalığına yaklaşımı, aynı olayın farklı yönlerini aydınlatmaktadır. SGK, olayın sigorta boyutunu, İş Teftiş Kurulu ise iş sağlığı ve güvenliği boyutunu esas alır. Bu iki sistemin eşgüdüm içinde çalışması, hem işveren yükümlülüklerinin hem de çalışan haklarının bütüncül biçimde korunması açısından önem taşır. Ancak, kurumlar arası veri paylaşımı ve ortak denetim mekanizmalarında görülmesi muhtemel eksiklikler, Türkiye’de iş kazası ve meslek hastalığına karşı yürütülecek politikaların koordinasyonunda zafiyet yaşanmasına yol açma riski de barındırmaktadır.

16.10.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.