GİRİŞ
Dönem sonu işlemleri; belli bir tarih itibariyle işletmenin mali tablolarını hazırlamaya ve bu mali tablolarda yer alacak bilgilerin gerçekliğini ve doğruluğunu tespit etmeye yönelik işlemler olarak tanımlanmaktadır.
Bu çalışmamızda; dönem sonu çalışmalarının temelini oluşturan envanter ve değerleme işlemleri değil, dönem sonunda maliyet ve gelir tablosu hesaplarının kapatılmasına ilişkin muhasebe kayıtları yer alacaktır.
I – DÖNEM SONU İŞLEMLERİ’NİN GEREKLİLİĞİ
1 – MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI AÇISINDAN:
Muhasebenin temel kavramları, muhasebe uygulamalarına yön vermektedir. Bu kavramlar; gerçekleşen bir mali olayın nasıl kaydedileceğini, kayıt yaparken ne tür özelliklerin dikkate alınacağını, yapılan kayıt işlemlerinin işletmeden işletmeye göre veya farklı dönemler arasında değişme göstermemesi gibi birtakım standartları belirlemektedir.
Muhasebenin temel kavramları arasında yer alan "Süreklilik" ve "Dönemsellik" kavramları birbirini tamamlayan kavramlardır. Söz konusu kavramlardan Süreklilik Kavramı; İşletmelerin sonsuza kadar faaliyetlerini sürdüreceğini, faaliyet sürelerinin sahiplerinin ya da hissedarlarının yaşam süreleriyle bağlı olmadığını ve hiçbir işletmenin tasfiye niyetiyle kurulmadığını ifade eder. Bu kavram maliyet kavramının temelini oluşturmakta olup, işletmeler varlıklarını işletmenin sürekliliğini varsayarak değerlerler. Süreklilik kavramı uyarınca işletmelerin ömürlerinin sınırsız olacağı kabul edilmekle birlikte, işletmelerin faaliyetlerinin sonuçlarının tespiti ve değerlendirilebilmesi için işletmelerin ömürlerinin belli dönemlere bölünmesi gereklidir. Nitekim muhasebenin diğer temel kavramlarından olan "Dönemsellik " kavramı bu amaçla düzenlenmiştir.(1) 1 Seri No’lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde Dönemsellik Kavramı; İşletmenin sürekliliği kavramı uyarınca sınırsız kabul edilen ömrünün, belli dönemlere bölünmesi ve her dönemin faaliyet sonuçlarının diğer dönemlerden bağımsız olarak saptanmasıdır olarak belirtilmiştir. Ayrıca gelir ve giderlerin tahakkuk esasına göre muhasebeleştirilmesi, hasılat, gelir ve kârların aynı döneme ait maliyet, gider ve zararlarla karşılaştırılması bu kavramın gereğidir.
Tahakkuk Esası: Nakit esasının aksine, satışların ve hizmetlerin yapıldığı dönemde gelir kazanılmış ve mal ve hizmetlerin elde edildiği dönemde gider yapılmış olarak kabul edilmektedir. Her hangi bir gelirin belli bir dönemin gelirleri arasında gösterilmesi için o dönemde tahsil edilmiş olması zorunluluğu yoktur. Böylece tahakkuk esası ile hâsılat ve gelirlerin, o dönemin maliyet ve giderleri ile karşılaştırılması sağlanarak, işletme faaliyet karı ile net karının tarafsız bir şekilde saptanmasını mümkün kılmaktadır.
Ayrıca 1 Seri No’lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nde yer alan Gelir Tablosu İlkelerinden “Bütün kâr ve zararlardan, önceki dönemlerin mali tablolarında düzeltme yapılmasını gerektirecek büyüklük ve niteliktekiler dışında kalanlar, dönemin gelir tablosunda gösterilmelidir.” (Bütün gelir ve giderlerin gösterilmesi ilkesi) ilkesi Dönemsellik kavramından çıkmıştır.
Dönemsellik Kavramı Gereğince yapılan işlemlere ait örnekler:
- Gelir ve giderlerin ait oldukları dönemlere kayıt edilmesi.
- İlgili döneme ait amortisman hesaplamalarının yapılması ve ilgili tutarların gider yazılması.
- İlgili döneme ait alacak ve borç senetleri için reeskont hesaplanması ve gelir veya gider yazılması.
- Uzun vadeli borç ve alacakların dönem sonunda kısa vadeli hale dönüştürülmesi. (Alacakların ve borçların vadelerine göre sınıflandırılması.)
- Dönem karı ile önceki dönem karlarının bilançoda ayrı ayrı gösterilmesi.
- Bilanço ve Gelir Tablosunun oluşturulması.
Dönemsellik kavramı gereğince çalışan karşılık hesapları:
370 DÖNEM KARI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI
372 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI
472 KIDEM TAZMİNATI KARŞILIĞI
373 MALİYET GİDERLERİ KARŞILIĞI
379 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI
479 DİĞER BORÇ VE GİDER KARŞILIKLARI
Dönemsellik kavramı gereğince çalışan dönem ayırıcı hesaplar ve örnekleri:
180 GELECEK AYLARA AİT GİDERLER |
380 GELECEK AYLARA AİT GELİRLER |
280 GELECEK YILLARA AİT GİDERLER |
480 GELECEK YILLARA AİT GELİRLER |
VUK Madde 283 (2) :Gelecek hesap dönemine ait olarak peşin ödenen giderler: ü Kira giderleri, ü Sigorta giderleri (Zorunlu Trafik ve Kasko poliçeleri vb.), ü Abone (Basın, yayın), aidat giderleri, ü Bakım, onarım giderleri, ü Dönem sonu envanterinde tespit edilen önceden giderleştirilmiş malzemeler (Kırtasiye malzemesi gibi) vb. |
VUK Madde 287 (3) : Gelecek hesap dönemine ait olarak tahsil olunan hâsılat: ü Kira gelirleri, ü Abone (Basın, yayın), aidat gelirleri, ü Faiz ve komisyon gelirleri, ü Bakım, onarım gelirleri vb. ü Dönem sonu envanterinde tespit edilen önceden gelir olarak kayıt edilmiş hasılat vb. |
181 GELİR TAHAKKUKLARI |
381 GİDER TAHAKKUKLARI |
281 GELİR TAHAKKUKLARI |
481 GİDER TAHAKKUKLARI |
VUK Madde 283 (2) : Cari Hesap dönemine ait olup henüz tahsil edilmemiş olan hâsılat: ü Kira gelirleri, ü Alacak faizleri, ü Tahvil, Bono ve Senet faizleri, ü Vadeli Mevduat faizleri vb. |
VUK Madde 287 (3) : Cari hesap dönemine ait olup henüz ödenmemiş olan giderler: ü Kira giderleri, ü Elektrik, su, doğalgaz, telefon giderleri, ü Tahvil, Bono ve Senet faizleri, ü Kredi kullanımı ile ilgili faizler vb. |
2 – VERGİ MEVZUATI AÇISINDAN
Vergi mevzuatımızda dönemsellik ilkesi açıkça tanımlanmasa da muhasebedeki dönemsellik ilkesine paralel olarak vergi kanunlarında faaliyet dönemleri belirlenmiştir. Nitekim VUK'un 174'ncü maddesine göre defterler hesap dönemi itibariyle tutulur. Kayıtlar her hesap dönemi sonunda kapatılır ve ertesi dönem başında yeniden açılır. Hesap dönemi normal olarak takvim yılıdır. GVK'nun Kurumlar Vergisi açısından da geçerli olan 38 ve 39'ncu maddelerinde ve KVK'nın 6'ncı maddesinde kazancın hesap dönemleri itibariyle tespit edileceği düzenlenmiştir. Keza gerçek kişilerin bir takvim yılında elde ettikleri kazanç ve iratlar GVK'nın 1'nci maddesi uyarınca gelir vergisinin konusunu oluşturmaktadır.(4)
Finansal tabloların düzenlenebilmesi ve faaliyet sonuçlarının dönemler itibariyle tespit edilmesi için dönem sonu envanter ve değerleme işlemlerinin yapılması zorunluluktur. İşletmeye dâhil iktisadi kıymetlerin değerleme zamanı “bilanço günüdür.” Bilanço günü Vergi Hukukunda işe başlama tarihi ve hesap dönemi sonudur. Hesap dönemi normal olarak bir takvim yılıdır.
GVK’nın 38’inci maddesinde, bilanço usulüne göre ticari kazanç, teşebbüsteki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki müspet fark olarak tanımlanmıştır. Kazanç tespiti için, dönem sonu ile dönem başındaki öz sermayenin karşılaştırılmasını gerektiren bu sistem, kurumlar vergisi mükellefleri için de geçerlidir.
Öz sermaye, Vergi Usul Kanunu uyarınca tespit edilmiş olan işletmenin sahip olduğu iktisadi kıymetler ile alacakların toplamından, borçların düşülmesi sonucunda geriye kalan tutardır. Öz Sermaye; İşletme sahibinin kuruluş sermayesi ile birlikte işletmede alıkonan karları ve değer yükselmelerinin sebep olduğu artışları varsa eksi kalem olarak zararları da kapsar.
Öz sermaye Karşılaştırmasıyla Karın Tespiti;
Kar / Zarar = (Dönem sonu öz sermaye – Dönem başı öz sermaye) + İşletmeden çekilen değerler – İşletmeye ilave olunan değerler
Dönem Başı Öz sermaye : Dönem Başı Varlıklar – Dönem Başı Borçlar
Dönem Sonu Öz sermaye : Dönem Sonu Varlıklar – Dönem Sonu Borçlar
4369 sayılı yasa ile getirilen ve 1999 yılından itibaren üçer aylık dönemlerde uygulanan geçici (peşin) vergi sisteminde envanter ve değerleme işlemleri yıl sonu beklenmeksizin, kısmen de olsa yapılmaktadır.
II – DÖNEM SONU İŞLEMLERİ SIRALAMASI
1. Genel geçici mizanın düzenlenmesi.
2. Muhasebe dışı envanter çalışmalarının yapılması:
- Sayım,
- Kontrol,
- Değerleme.
3. Muhasebe içi envanter çalışmalarının yapılması:
- Düzeltme ve
- Ayarlama kayıtları ile
- Gider ve gelir hesaplarının dönem karı veya zararı hesabına, net kar veya zararın bilançoya aktarılması.
4. Gelir tablosunun hazırlanması.
5. Kesin mizanın düzenlenmesi.
6. Mali tabloların düzenlenmesi.
- Bilanço,
- Gelir Tablosu, (Kesin mizandan önce hazırlanır.)
- Diğer mali tablolar.
7. Yevmiye kapanış kaydının yapılması.
II – DÖNEM SONU İŞLEMLERİ KAVRAM HARİTASI
A – DÖNEM SONU İŞLEMLERİ İLE İLGİLİ BAZI HESAPLAR
193 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR: Mevzuatın belirlediği dönemler itibariyle peşin ödenen gelir vergisi, kurumlar vergisi ve diğer vergiler ile fonlar, bu hesaba borç olarak kaydedilir.
Yılsonunda tahakkuk edecek gelir veya kurumlar vergisi ile fon karşılıklarından yapılacak olan indirimi teminen 371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ HESABI (-) borcuna aktarılır.
Ancak aktarılacak tutar 370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI'nın tutarından fazla olamaz. Aktarılamayan tutar, dönem sonunda bu hesabın bakiyesi olarak kalır.
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR: Vergi, resim, harçların tahakkuk ettirilmesini gerektiren olaylar ve işlemler ortaya çıktıkça hesaba alacak olarak kaydedilir, ödemeler yapıldıkça hesap borçlanır.
370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI: Dönem kârı üzerinden hesaplanan kurumlar vergisi ve yasal yükümlülükler, 691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABININ (-) borcuna karşılık, bu hesaba alacak kaydedilir.
Vergi tahakkukunun kesinleşmesi durumunda borç kaydı suretiyle hesap kapatılır ve ilgili tutar 371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ (-) ile mahsup edilerek kalan tutar 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HESABINA aktarılır.
371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ (-): 370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARINDAN indirilmek üzere, 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR HESABI’ndan yapılan aktarmalar bu hesaba borç kaydedilir.
Tahakkuk eden tutarlar ve gelir vergisinden mahsup edilen tutarlar ise bu hesaba alacak kaydedilir.
570 GEÇMİŞ YILLAR KARLARI: Geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan ve işletme sahibine veya ortaklarına dağıtılmamış bulunan kârlardan ilgili yedek hesaplarına alınmayan tutarların izlendiği hesaptır.
580 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI: Geçmiş faaliyet dönemlerinde ortaya çıkan dönem net zararlarının izlendiği hesaptır.
590 DÖNEM NET KÂRI: Sonuç hesaplarında yer alan 692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HESABI'ndan aktarılan tutarlar bu hesaba alacak olarak kaydedilir.
591 DÖNEM NET ZARARI (-): Sonuç hesaplarında yer alan 692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HESABI'ndan aktarılan tutarlar bu hesaba borç olarak kaydedilir.
690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI: Gelir hesapları bu hesabın alacağına, gider hesapları borcuna kaydedilir. Hesabın kalanı vergiden önceki dönem kârı veya zararını gösterir. Bu hesap 691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI (-) VE 692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI HESABIna aktarılarak kapatılır.
691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI (-): Dönem kârı üzerinden, ilgili mevzuat hükümlerine göre hesaplanan vergi ve yasal yükümlülükler bu hesabın borcuna, 370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI'nın alacağına kaydedilir.
692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI: Alacak kalanı verirse net kar var demektir ve bu KAR 590 DÖNEM NET KARI HESABI’nın alacağına kaydedilir. Borç kalanı verirse net zarar var demektir ve bu zarar 591 DÖNEM NET ZARARI (-) HESABI’nın borcuna kaydedilir.
B – YILSONU İŞLEMLERİ
7/A Seçeneğine Göre Dönem Sonu Kapanış İşlemleri
a. Üretim İşletmelerinde: Üretimi tamamlanmış mamullerin ve üretimi henüz tamamlanmamış yarı mamullerin dönem sonunda hesaplanan maliyetinin mamul ve yarı mamul stok hesabına alınması kaydı.
|
|
31.12.20xx |
|
|
|
||||
151 YARI MAMULLER - ÜRETİM |
xxx |
||||||||
152 MAMULLER |
xxx |
||||||||
680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI (-) (!) |
xxx |
||||||||
711 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ YANSITMA HESABI |
xxx |
||||||||
721 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HESABI |
xxx |
||||||||
731 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI |
xxx |
||||||||
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|||||
(!) 680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI HESABI (-) nın kullanımı: Maliyet dönemi içinde çalışmamış kısımlara ait kira, amortisman, personel ücretleri gibi genel üretim giderleri bu hesabın borcuna yazılmak suretiyle gelir tablosu hesaplarına aktarılır.
ü Dönem içinde satılan mamullerin dönem sonunda hesaplanan maliyetinin stoklardan çıkartılarak, gelir tablosu hesabına aktarılması kaydı.
|
|
31.12.20xx |
|
|
|
||||
620 SATILAN MAMULLER MALİYETİ (-) |
xxx |
||||||||
152 MAMULLER |
xxx |
||||||||
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|||||
b. Ticaret İşletmelerinde: Dönem içinde satılan ticari malların dönem sonunda hesaplanan maliyetinin stoklardan çıkartılarak, gelir tablosu hesabına aktarılması kaydı.
|
|
|
31.12.20xx |
|
|
|
|||
621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ (-) |
xxx |
||||||||
153 TİCARİ MALLAR |
xxx |
||||||||
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|||||
c. Hizmet İşletmelerinde: Dönem içinde oluşan hizmet üretim maliyetinin dönem sonunda satılan hizmet maliyetine aktarılması kaydı.
|
|
|
31.12.20xx |
|
|
|
|||
622 SATILAN HİZMET MALİYETİ (-) |
xxx |
||||||||
741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI |
xxx |
||||||||
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|||||
İşletmenin üretim ( Mal veya Hizmet ) fonksiyonu dışında kalan; araştırma, pazarlama, yönetim ve finansman fonksiyonlarında oluşan giderlerin yansıtma hesapları ile gelir tablosu hesaplarına aktarılması kaydı.
|
|
|
31.12.20xx |
|
|
|
|||
630 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ (-) |
xxx |
||||||||
631 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ (-) |
xxx |
||||||||
632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ (-) |
xxx |
||||||||
660 KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ (-) |
xxx |
||||||||
661 UZUN VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ (-) |
xxx |
||||||||
751 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ YANSITMA HESABI |
xxx |
||||||||
761 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ YANSITMA HESABI |
xxx |
||||||||
771 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI |
xxx |
||||||||
781 FİNANSMAN GİDERLERİ YANSITMA HESABI |
xxx |
||||||||
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|||||
Fiili gider hesapları ile yansıtma hesaplarının kapatılması kaydı.
|
|
|
31.12.20xx |
|
|
|
|||
711 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ YANSITMA HESABI |
xxx |
||||||||
721 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ YANSITMA HESABI |
xxx |
||||||||
731 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI |
xxx |
||||||||
741 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ YANSITMA HESABI |
xxx |
||||||||
751 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ YANSITMA HESABI |
xxx |
||||||||
761 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ YANSITMA HESABI |
xxx |
||||||||
771 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ YANSITMA HESABI |
xxx |
||||||||
781 FİNANSMAN GİDERLERİ YANSITMA HESABI |
xxx |
||||||||
710 DİREKT İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ |
xxx |
||||||||
720 DİREKT İŞÇİLİK GİDERLERİ |
xxx |
||||||||
730 GENEL ÜRETİM GİDERLERİ |
xxx |
||||||||
740 HİZMET ÜRETİM MALİYETİ |
xxx |
||||||||
750 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ |
xxx |
||||||||
760 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ |
xxx |
||||||||
770 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ |
xxx |
||||||||
780 FİNANSMAN GİDERLERİ |
xxx |
||||||||
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|||||
7/B Seçeneğine Göre Dönem Sonu Kapanış İşlemleri
Dönem sonunda Gider dağıtım tablosu ile tespit edilen tutarların yansıtma hesapları ile gelir tablosu hesaplarına aktarılması kaydı.
|
|
|
31.12.20xx |
|
|
|
|||
799 ÜRETİM MALİYET HESABI |
xxx |
||||||||
630 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ (-) |
xxx |
||||||||
631 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ (-) |
xxx |
||||||||
632 GENEL YÖNETİM GİDERLERİ (-) |
xxx |
||||||||
660 KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ (-) |
xxx |
||||||||
661 UZUN VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ (-) |
xxx |
||||||||
680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI (-) (!) |
xxx |
||||||||
798 GİDER ÇEŞİTLERİ YANSITMA HESABI |
xxx |
||||||||
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|||||
(!) 680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİDER VE ZARARLARI HESABI (-) nın kullanımı: Maliyet dönemi içinde çalışmamış kısımlara ait kira, amortisman, personel ücretleri gibi genel üretim giderleri bu hesabın borcuna yazılmak suretiyle gelir tablosu hesaplarına aktarılır.
a. Üretim İşletmelerinde: Üretimi tamamlanmış mamullerin ve üretimi henüz tamamlanmamış yarı mamullerin dönem sonunda hesaplanan maliyetinin mamul ve yarı mamul stok hesabına alınması kaydı.
|
|
31.12.20xx |
|
|
|
||||
151 YARI MAMULLER - ÜRETİM |
xxx |
||||||||
152 MAMULLER |
xxx |
||||||||
799 ÜRETİM MALİYET HESABI |
xxx |
||||||||
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|||||
ü Dönem içinde satılmış mamullerin dönem sonunda hesaplanan maliyetinin stoklardan çıkartılarak, gelir tablosu hesabına aktarılması kaydı.
|
|
31.12.20xx |
|
|
|
||||
620 SATILAN MAMULLER MALİYETİ (-) |
xxx |
||||||||
152 MAMULLER |
xxx |
||||||||
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|||||
b. Ticaret İşletmelerinde: Dönem içinde satılan ticari malların dönem sonunda hesaplanan maliyetinin stoklardan çıkartılarak, gelir tablosu hesabına aktarılması kaydı.
|
|
|
31.12.20xx |
|
|
|
|||
621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ (-) |
xxx |
||||||||
153 TİCARİ MALLAR |
xxx |
||||||||
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|||||
c. Hizmet İşletmelerinde: Dönem içinde oluşan hizmet üretim maliyetinin dönem sonunda satılan hizmet maliyetine aktarılması kaydı.
|
|
|
31.12.20xx |
|
|
|
|||
622 SATILAN HİZMET MALİYETİ (-) |
xxx |
||||||||
799 ÜRETİM MALİYET HESABI |
xxx |
||||||||
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|||||
Fiili gider hesapları ile yansıtma hesaplarının kapatılması kaydı.
|
|
|
31.12.20xx |
|
|
|
|||
798 GİDER ÇEŞİTLERİ YANSITMA HESABI |
xxx |
||||||||
790 İLK MADDE VE MALZEME GİDERLERİ |
xxx |
||||||||
791 İŞÇİ ÜCRET VE GİDERLERİ |
xxx |
||||||||
792 MEMUR ÜCRET VE GİDERLERİ |
xxx |
||||||||
793 DIŞARIDAN SAĞLANAN FAYDA VE HİZMETLER |
xxx |
||||||||
794 ÇEŞİTLİ GİDERLER |
xxx |
||||||||
795 VERGİ, RESİM VE HARÇLAR |
xxx |
||||||||
796 AMORTİSMANLAR VE TÜKENME PAYLARI |
xxx |
||||||||
797 FİNANSMAN GİDERLERİ |
xxx |
||||||||
|
|
||||||||
|
|
|
|
|
|||||
1. Gelir Tablosu hesaplarının 690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HESABI’na aktarılması.
6’lı Gelir hesapları 690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HESABI’nın alacağına,
6’lı Gider hesapları 690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HESABI’nın borcuna aktarılır.
Eğer; 690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HESABI’nın A Kalanı > B Kalanı è Kar (Ticari Kar)
A Kalanı < B Kalanı è Zarar (Ticari Zarar)
BORÇ 690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI HESABI ALACAK
610 SATIŞTAN İADELER (-) |
600 YURTİÇİ SATIŞLAR |
611 SATIŞ ISKONTOLARI (-) |
601 YURTDIŞI SATIŞLAR |
612 DİĞER İNDİRİMLER (-) |
602 DİĞER GELİRLER |
620 SATILAN MAMULLER MALİYETİ (-) |
640 İŞTİRAKLERDEN TEMETTÜ GELİRLERİ |
621 SATILAN TİCARİ MALLAR MALİYETİ (-) |
641 BAĞLI ORTAKLIKLARDAN TEMETTÜ GELİRLERİ |
622 SATILAN HİZMET MALİYETİ (-) |
642 FAİZ GELİRLERİ |
623 DİĞER SATIŞLARIN MALİYETİ (-) |
643 KOMİSYON GELİRLERİ |
630 ARAŞTIRMA VE GELİŞTİRME GİDERLERİ (-) |
644 KONUSU KALMAYAN KARŞILIKLAR |
631 PAZARLAMA, SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ (-) |
645 MENKUL KIYMET SATIŞ KARLARI |
632 GENEL YÖNETİM GİDERİ (-) |
646 KAMBİYO KARLARI |
653 KOMİSYON GİDERLERİ (-) |
647 REESKONT FAİZ GELİRLERİ |
654 KARŞILIK GİDERLERİ (-) |
648 ENFLASYON DÜZELTMESİ KARLARI |
655 MENKUL KIYMET SATIŞ ZARARLARI (-) |
649 DİĞER OLAĞAN GELİR VE KARLAR |
656 KAMBİYO ZARARLARI (-) |
671 ÖNCEKİ DÖNEM GELİR VE KARLARI |
657 REESKONT FAİZ GİDERLERİ (-) |
679 DİĞER OLAĞANDIŞI GELİR VE KARLAR |
658 ENFLASYON DÜZELTMESİ ZARARLARI (-) |
|
659 DİĞER OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR (-) |
|
660 KISA VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ (-) |
|
661 UZUN VADELİ BORÇLANMA GİDERLERİ (-) |
|
680 ÇALIŞMAYAN KISIM GİD. VE ZARARLARI (-) |
|
681 ÖNCEKİ DÖNEM GİDER VE ZARARLARI (-) |
|
689 DİĞER OLAĞANDIŞI GİD. VE ZARARLAR (-) |
|
2. Ticari Kar’dan Mali Kar’a geçiş
Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler ve Eksik Değerleme Farkları eklenir, (+)
Vergiye tabi olmayan gelir/istisna/indirim/geçmiş yıllar zararları/fazla değerleme farkları çıkartılır. (-)
20xx Dönemi Kurumlar Vergisi Beyanname Özeti |
|
Açıklama |
Tutar |
Ticari Bilanço Karı |
0,00 |
Kanunen Kabul Edilmeyen Giderler |
0,00 |
Kar ve İlaveler Toplamı |
0,00 |
Cari Yıla Ait Zarar, İstisna ve İndirimler Toplamı |
0,00 |
Diğer Geçmiş Yıl Zararları |
0,00 |
İndirime Esas Tutar |
0,00 |
Dönem Safi Kurum Kazancı |
0,00 |
Mali Kar (Kurumlar Vergisi Matrahı) |
0,00 |
Hesaplanan Kurumlar Vergisi |
0,00 |
Mahsup Edilecek Vergiler Toplamı |
0,00 |
Ödenmesi Gereken Kurumlar Vergisi |
0,00 |
3. Mali kardan % 20 oranında kurumlar vergisi hesaplanır.
F Ticari bilanço karından vergi karşılığı ayrılır,
F Vergi karşılığı ticari bilanço karından düşülür, dönem net karı bulunur,
F Dönem net karı bilançoya aktarılır.
4. Hesaplanan kurumlar vergisi için Gelir Tablosu ve Bilanço hesaplarında vergi karşılığı (tahmini) ayrılır.
|
|
|
31.12.20xx |
|
|
|
|||
691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI (-) (!) |
xxx |
|
|||||||
370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI (!!) |
|
xxx |
|||||||
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|||||
(!) Tahmini gider. Gider karşılığı. (Gelir Tablosu)
(!!) Tahmini gider karşılığı oluşan tahmini borç. Borç karşılığı. (Bilanço)
Dikkat: 691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI (-) karın netleştirilmesi için kullanılır.
5. Hesaplanan kurumlar vergisi dönem karından düşürülür.
|
|
|
31.12.20xx |
|
|
|
|||
690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI |
xxx |
|
|||||||
691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI (-) |
|
xxx |
|||||||
692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI |
xxx |
||||||||
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
||||
6. Dönem karı bilançoya aktarılır.
|
|
|
31.12.20xx |
|
|
|
|||
692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI |
xxx |
|
|||||||
590 DÖNEM NET KÂRI |
|
xxx |
|||||||
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
||||
7. Dönemin kurumlar vergisinden düşülebilecek olan 193 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR HESABI 371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ HESABINA (-) aktarılır. Aktarılacak tutar 370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI'nın tutarından fazla olamaz. Aktarılamayan tutar, dönem sonunda bu hesabın bakiyesi olarak kalır.
|
|
|
31.12.20xx |
|
|
|
|||
371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ (-) |
xxx |
|
|||||||
193 PEŞİN ÖDENEN VERGİLER VE FONLAR |
|
xxx |
|||||||
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|
||||
Dikkat: 371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ HESABI (-) verginin netleştirilmesi için kullanılır.
C – İZLEYEN YIL İŞLEMLERİ
1. Dönem net karı, geçmiş yıllar karları hesabına aktarılır.
|
|
|
01.01.20xx |
|
|
|
|||
590 DÖNEM NET KÂRI |
xxx |
|
|||||||
570 GEÇMİŞ YILLAR KARLARI |
|
xxx |
|||||||
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|||||
2. Dördüncü dönem geçici vergi tahakkuku
|
|
|
14.02.20xx |
|
|
|
|||
371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ (-) |
xxx |
|
|||||||
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR |
|
xxx |
|||||||
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|||||
3. Dördüncü dönem geçici vergi ödeme kaydı
|
|
|
17.02.20xx |
|
|
|
|||
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR |
xxx |
|
|||||||
İLGİLİ HESAP (100 KASA, 102 BANKALAR gibi) |
|
xxx |
|||||||
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|||||
4. Verginin netleştirilmesi kaydı yapılır.
|
|
|
25.04.20xx |
|
|
|
|||
370 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI |
xxx |
|
|||||||
371 DÖNEM KÂRININ PEŞİN ÖDENEN VERGİ VE DİĞER YÜKÜMLÜLÜKLERİ (-) |
|
xxx |
|||||||
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR (5) |
xxx |
||||||||
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|||||
Dikkat: 360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR HESABI kurumlar vergisi beyannamesinin verilmesinde ödeme çıkıyor ise kullanılır.
5. Verginin ödemesi kaydı yapılır.
|
|
|
30.04.20xx |
|
|
|
|||
360 ÖDENECEK VERGİ VE FONLAR |
xxx |
|
|||||||
İLGİLİ HESAP (100 KASA, 102 BANKALAR gibi) |
|
xxx |
|||||||
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|||||
D – DÖNEM ZARARI OLMASI DURUMUNDA YAPILACAK KAYITLAR
Dönem zararı varken vergi kanunları açısından da zarar çıkar ise vergi karşılığı olmaz ve bu sebep ile vergi karşılığı ayrılmaz. Bu durumda dönem karı veya zararı aynı zamanda dönem net karı veya zararı olacaktır. Netleştirme kaydında 691 DÖNEM KÂRI VERGİ VE DİĞER YASAL YÜKÜMLÜLÜK KARŞILIKLARI HESABI (-) işlem görmez.
|
|
|
31.12.20xx |
|
|
|
|||
692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI |
xxx |
|
|||||||
690 DÖNEM KÂRI VEYA ZARARI |
|
xxx |
|||||||
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
31.12.20xx |
|
|
|
|||
591 DÖNEM NET ZARARI (-) |
xxx |
|
|||||||
692 DÖNEM NET KÂRI VEYA ZARARI |
|
xxx |
|||||||
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
|||||
|
|
|
01.01.20xx |
|
|
|
|||
580 GEÇMİŞ YILLAR ZARARLARI (-) |
xxx |
|
|||||||
591 DÖNEM NET ZARARI (-) |
|
xxx |
|||||||
|
|
|
|||||||
|
|
|
|
|
SONUÇ
Meslek camiası olarak hareketli ve mesleki anlamda birçok değişikliğin yaşandığı bir yılı geride bıraktık. Özellikle e-uygulamalar ve 6736 sayılı yasa ile yoğun ve yorucu bir çalışma yılını atlattığımız bu günlerde dönem sonu işlemlerinin yapılmasına ilişkin düzenlediğimiz makalemizin meslektaşlarımıza faydalı olması dileğiyle.
Dipnotlar;
1, 4 – Vergi Dünyası Dergisi Sayı:304 Aralık 2006 Dönem Sonu İşlemleri Ve Muhasebeleştirilmesi Hesap Uzmanı MEHLİKA SULTAN AK
2 – Aktif Geçici Hesap Kıymetleri, VUK Madde 283; Gelecek bir hesap dönemine ait olarak peşin ödenen giderler ile cari hesap dönemine ait olup da henüz tahsil edilmemiş olan hâsılat, mukayyet değerleri üzerinden aktifleştirilmek suretiyle değerlenir.
Zirai işletmelerde henüz idrak edilmemiş olan mahsuller için yapılan giderler (Hazırlık işleri giderleri gibi) de bu madde hükmüne göre aktifleştirilerek değerlenir.
3 – Pasif Geçici Hesap Kıymetleri, VUK Madde 287; Gelecek hesap dönemlerine ait olarak peşin tahsil olunan hasılat ile cari hesap dönemine ait olup henüz ödenmemiş olan giderler mukayyed değerleri üzerinden pasifleştirilmek suretiyle değerlenir.
Yararlanılan Kaynaklar;
1. Anadolu Üniversitesi, Genel Muhasebe I – II kitabı
2. Maliye Hesap Uzmanları Derneği, Beyanname Düzenleme Kılavuzu, 2013
3. Orhan SEVİLENGÜL, Genel Muhasebe, Gazi Kitapevi, 17.Baskı, Ankara, 2014
4. Kamil BÜYÜKMİRZA, Maliyet ve Yönetim Muhasebesi, Gazi Kitapevi, 20.Baskı, Ankara, 2015
5. Mahmut Atilla YILMAZ, Abaküs Muhasebe Sınav Seti, 2012
6. 1 Seri No'lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği
7. 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu
8. 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu
9. 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu
10. http://uye.yaklasim.com/FileZone/yaklasim/Ucretsiz_Ekler/D%C3%B6nem%20Sonu/ek_201601/1c.htm erişim 12.01.2017
20.02.2017
Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)
>> Yılın Kampanyası: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL yerine 999 TL + KDV Ayrıntılar için tıklayın.
>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.
>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.
>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.
>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.