Hüseyin Bodur
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
huseyin_bodur@hotmail.com

Yönetim Muhasebesinde Tam, Normal ve Değişken Maliyetleme Yaklaşımları

Özet

Yönetim muhasebesi, işletme içi karar alma süreçlerine yön vermek için maliyet bilgilerini analiz eder. Bu bağlamda kullanılan üç temel maliyetleme yöntemi olan tam maliyetleme, normal maliyetleme ve değişken maliyetleme; maliyetlerin sınıflandırılması, ürün maliyetinin belirlenmesi ve karar verme süreçlerinde farklı etkiler yaratır. Bu çalışmada, her bir yöntemin teorik temeli açıklanmış, uygulama örnekleriyle yöntemlerin farkları somutlaştırılmıştır.

1. Giriş

İşletmelerin etkin kararlar alabilmesi için maliyet bilgilerine doğru ve zamanında ulaşması gerekir. Bu amaçla geliştirilen maliyetleme sistemleri arasında yer alan tam maliyetleme, normal maliyetleme ve değişken maliyetleme yöntemleri; yönetim muhasebesi açısından kritik öneme sahiptir. Bu çalışma, söz konusu yöntemlerin tanımları, özellikleri ve uygulama farklılıklarını örneklerle açıklamayı amaçlamaktadır.

2. Tam Maliyetleme Yöntemi

2.1 Tanım

Tam maliyetleme, ürünün maliyetine tüm sabit ve değişken giderlerin yüklenmesini esas alır. Direkt ilk madde ve malzeme, direkt işçilik, değişken ve sabit genel üretim giderleri ürün maliyetine dahil edilir.

2.2 Örnek

Bir işletme, aylık 1.000 adet ürün üretmektedir. Aşağıdaki bilgiler verilmiştir:

• Direkt ilk madde ve malzeme: 30 TL/birim
• Direkt işçilik: 20 TL/birim
• Sabit üretim giderleri: 40.000 TL/ay
• Değişken üretim giderleri: 10 TL/birim

Tam Maliyet:

Sabit giderlerin birim başına dağıtımı:
40.000 / 1.000 = 40 TL

Toplam birim maliyeti = 30 + 20 + 10 + 40 = 100 TL/birim

3. Normal Maliyetleme Yöntemi

3.1 Tanım

Normal maliyetleme, sabit genel üretim giderlerini normal kapasiteye göre ürünlere dağıtır. Direkt giderler fiili verilerle, genel üretim giderleri ise tahmini oranlarla hesaplanır. Bu yöntem, özellikle üretim dalgalanmalarının olduğu durumlarda tercih edilir.

3.2 Örnek

Yukarıdaki bilgiler aynı kalmakla birlikte, normal kapasite 1.250 birimdir.

Sabit gider birim başına:
40.000 / 1.250 = 32 TL

Normal maliyet = 30 + 20 + 10 + 32 = 92 TL/birim

Not: Bu durumda, 8 TL'lik birim başı fark, üretim hacmine bağlı dönemsel maliyet dalgalanmalarını azaltır.

4. Değişken Maliyetleme Yöntemi

4.1 Tanım

Değişken maliyetleme sadece değişken maliyetleri ürün maliyetine dahil eder. Sabit giderler dönem gideri olarak değerlendirilir ve ürün maliyetine yüklenmez.

4.2 Örnek

Aynı üretim bilgileriyle:

• Direkt malzeme: 30 TL
• Direkt işçilik: 20 TL
• Değişken genel üretim gideri: 10 TL
• Toplam değişken maliyet: 30 + 20 + 10 = 60 TL/birim

Sabit giderler (40.000 TL), gelir tablosunda doğrudan gider olarak yer alır. Ürün maliyeti bu gideri içermez.

5. Yöntemlerin Karşılaştırılması

Özellik	Tam Maliyetleme	Normal Maliyetleme	Değişken Maliyetleme
Sabit Giderler	Ürün maliyetine dahil	Normal kapasiteye göre dağıtılır	Dönem gideri sayılır
Kar Hesaplama	Stoklar arttıkça kar artar	Daha dengelidir	Üretimle değil satışla ilişkilidir
Kullanım Alanı	Dış raporlama	Dış raporlama	İç raporlama ve karar destek

6. Sonuç

Maliyetleme yöntemlerinin seçimi, işletmenin stratejik amaçlarına göre şekillenir. Tam ve normal maliyetleme genellikle finansal raporlama için tercih edilirken, değişken maliyetleme özellikle kısa vadeli kararların alınmasında yöneticilere daha sağlıklı bilgiler sunar. Uygulama örnekleri, her yöntemin farklı sonuçlar doğurabileceğini göstermektedir.

10.06.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.