Vedat Nair
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
vedatnair@hotmail.com

Bağımsız Denetimin Kapsamı ve Küçük ve Mikro İşletmelerin Denetimi

6102 sayılı TTK.’un 88. ve geçici 1. maddelerinde, tabi oldukları kanunlar gereği defter tutmakla yükümlü olan gerçek veya tüzel kişi tacirlerin, münferit veya konsolide finansal tablolarını KGK. tarafından yayımlanan Türkiye Muhasebe Standartlarına (TMS) göre hazırlamaları gerektiği düzenlemelerine yer verilmiştir.  Ayrıca, aynı maddede KGK., değişik işletme büyüklükleri ve sektörler için özel standartlar ve düzenlemeler belirleme konusunda yetkili kılınmış olup, bu standart ve düzenlemeler TMS’lerin bir parçası olarak kabul edilmiştir.

2012/4213 sayılı BKK. ile bağımsız denetime tabi olacak şirketler belirlenmiş, söz konusu Karar 23.01.2013 tarih ve 28537 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır. Karar ekinde I ve II sayılı listede belirlenen ve bazı ölçekleri yakalayan şirketler veya grup şirketler bağımsız denetim kapsamına alınmışlardır. KGK. tarafından müteaddit defa bağımsız denetim kriterleri yeniden belirlenerek kapsam genişletilmiştir. Finansal tabloların denetim standartlarını içeren tam set TFRS uluslararası bir muhasebe dili olarak karmaşık, maliyeti yüksek ve birçok işlemi bünyesinde barındırmaktadır. Dolayısıyla TFRS uygulama alanının daha ziyade KAYİK diye tabir edilen kamu yararını ilgilendiren kuruluşlarla sınırlandırılması KGK. tarafından uygun bulunmuştur. TFRS’leri uygulayacak işletmeleri örnekleyecek olursak; sermaye piyasası araçları borsada işlem gören şirketler, bankalar, sigorta, reasürans ve emeklilik şirketleridir. Bunun dışındaki bağımsız denetime tabi işletmeler için ise kolaylaştırılmış, yerel mevzuata yakın, maliyeti düşük bir denetim modeli belirlenmiştir. Gelişmiş ülkelerin uygulamalarına bakıldığında Uluslararası Finansal Raporlama Standartlarının borsada işlem gören işletmelerle sınırlı olduğu ve borsada işlem görmeyen diğer işletmelerin daha az maliyetli ve daha basit olan finansal raporlama tekniklerini uygulandığı bilinmektedir. Ülkemizde diğer işletmelerin denetimi meselesi, uygulamanın başladığı 2014 yılında uluslararası teamüle uygun olarak kısaca MSUGT. diye tabir edilen Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğleri ile çözümlenmiştir. Fakat bu tebliğler daha çok vergi odaklı olup uluslararası finansal raporlama anlamında yetersiz kalmıştır. 2018 yılı itibariyle finansal tabloların gerçeğe ve ihtiyaca uygun, karşılaştırılabilir bilgi sağlaması maksadıyla MSUGT. uygulamasından BOBİ-FRS standartlarına geçiş olmuştur. Bu düzenlemeye ilişkin olarak KGK, Türkiye Muhasebe Standartları uygulama kapsamına ilişkin kurul kararında bağımsız denetime tabi olup, ekli listelerde yer almayan kurum, kuruluş ve işletmelerin münferit ve konsolide finansal tablolarını hazırlarken BOBİ-FRS’nı uygulamasına, ancak söz konusu kurum, kuruluş ve işletmelerin isteğe bağlı olarak TFRS’nı uygulayabileceğini ifade etmiştir.

KGK. kamu yararını ilgilendiren kuruluşlar (KAYİK) için TFRS, belli ölçekteki şirkeler için önce MSUGT devamında BOBİ finansal raporlama standartlarını belirlemiştir. Buna göre denetim kapsamına alınan işletmeler her standart da ikili ayrım yapılarak tespit edilmiştir. Ayrıca bu standartlara ilave olarak küçük ve mikro işletmeler için de ayrı bir finansal raporlama standardı taslağı kamuoyu ile paylaşılmıştır. Bu açıklamalar ışığında TFRS, BOBİ-FRS ve taslak standart KÜMİ-FRS.’nin kapsamı aşağıdaki gibidir;

1-KAYİK Denetimi (TFRS)

a- l sayılı liste

(SPK,BDDK,Sigorta Kanunu, Borsa İstanbul Piyasalarında faaliyet gösteren şirketler, Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanununa göre kurulan lisanslı depo işletmeleri ile Umumi Mağazalar Kanununa göre kurulan umumi mağazalar, a) Karasal ortamdan ulusal televizyon yayını yapma hakkı. b) Uydu televizyon yayın lisansı. c) Birden fazla ile yönelik olarak kablolu televizyon yayın hak veya lisanslardan en az birine sahip olan medya hizmet sağlayıcı kuruluşlar.

b- ll sayılı liste

Daha Düşük Ölçütler Belirlenen Özel Şirketler; Sermayesinin en az %25’i kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına, sendikalara, derneklere, vakıflara, kooperatiflere ve bunların üst kuruluşlarına doğrudan veya dolaylı olarak ait olan şirketler, Yurt çapında günlük olarak gazete yayımlayan şirketler, Çağrı merkezi şirketleri hariç olmak üzere Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu düzenleme ve denetimine tabi olan şirketler, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumundan lisans, sertifika veya yetki belgesi alıp bu Kurum düzenlemelerine tabi olarak faaliyet gösteren şirketler, Sermaye piyasası araçları bir borsada veya teşkilatlanmış diğer piyasalarda işlem görmeyen ancak 6.12.2012 tarihli ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu kapsamında halka açık sayılan şirketler, (I) sayılı liste kapsamında olanlar hariç olmak üzere; a) Gayri faal olan veya faaliyetleri geçici olarak durdurulan veya iptal edilmiş olan (gerekli ana sözleşme değişiklikleri ve benzeri prosedür işlemleri henüz gerçekleştirilmemiş olanlar dahil) iştirak ve şirketler hariç olmak üzere, Tasarruf Mevduatı ve Sigorta Fonunun (TMSF) iştirakleri ile mülga 4389 sayılı Bankalar Kanunu ve 5411 sayılı Kanun kapsamında TMSF tarafından denetimi ve yönetimi devralınan şirketler, b) 8.6.1984 tarihli ve 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname kapsamında faaliyet gösteren kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıkları ile sermayesinin en az %50'si belediyelere ait olan şirketlerden belirlenen ölçüt ve şartları sağlayanlar.

2-BOBİ-FRS

a- Büyük işletmeler

Aktif toplama (TL)     75  milyon

Satış Hasılatı (TL)   150 milyon

Çalışan Sayısı         250

Bu tutar ve sayının üzerindeki işletmeler.

b- Orta boy işletmeler

Aktif toplama (TL)    75- 35  milyon arası

Satış Hasılatı (TL)   150-70 milyon arası

Çalışan Sayısı       250-175 arası

Tek başına veya bağlı ortaklıkları ve iştirakleriyle birlikte belirlenen ölçüt ve şartlardan en az ikisini art arda iki hesap döneminde aşan şirketler bu kapsamdadır. Belirlenen ölçütler BKK. İle değişebilmektedir.

3- KÜMİ-FRS (Taslak)

Buraya kadar verilen bilgiler mevcut bağımsız denetimin kapsamı olup, türlerine göre şirketlerinin hangi denetim modeliyle kapsama dahil olduğu açıklanmıştır. Fakat belirlenen bu ölçütlerin dışında piyasalarda faaliyet gösteren ve sayıları yüzbinleri bulan işletmeler bulunmaktadır. Bağısız denetim kapsamı dışında kalan bu işletmeler için KGK. tarafından Küçük ve Mikro İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı taslağı açıklanmış ve kamuoyunun görüşlerine sunulmuştur. KÜMİ finansal raporlama standardında da tıpkı TFRS ve BOBİ Standartlarında olduğu gibi ikili ayrıma gidilerek küçük ve mikro tabiri kullanılmıştır. Buna göre KÜMİ işletme ayrımı;

a- Küçük işletmeler

b- Mikro işletmeler

Standart taslağında KÜMİ.’nin belirlenmesinde bilanço usulüne göre defter tutan işletmeler ifadesi kullanılmış, kapsama dahil olacak işletme ölçekleri için Avrupa Birliği direktiflerine atıfta bulunulmuştur. Yine standardın hazırlanmasında AB Direktifi, İngiltere’nin mikro işletmeler açısından yürürlükte olan standardı, ülkemizde daha önceden uygulanmış muhasebe düzenlemeleri ile diğer ülkelerin yerel finansal raporlama çerçeveleri dikkate alınmıştır. 2013/34 sayılı AB Direktifi ne göre aşağıdaki üç ölçütten en az ikisini sağlayanlar küçük işletme, küçük işletme ölçütlerini sağlamayan işletmeler mikro işletme olarak değerlendirilecektir. Bilanço esasına göre defter tutma hadlerini sağlamayan işletmeler bu düzenleme kapsamında yer almayacaktır.         

	2013/34 Sayılı AB Direktifi - Şirket Ölçütleri
Aktif Toplamı	Mikro İşletme	< 350.000 EUR <	Küçük İşletme	< 4.000.000 EUR <
Net Satış Hasılatı		< 700.000 EUR <		< 8.000.000 EUR <
Çalışan Sayısı		< 10 <		< 50 <

KÜMİ Genel Özellikleri;

• TFRS ve BOBİ FRS ile karşılaştırıldığında uygulayıcılar açısından daha az maliyetli olacak şekilde tasarlanmıştır. Örneğin; TFRS ve BOBİ FRS uygulayan diğer işletmelerden farklı olarak bu kapsamdaki işletmelerin sadece Finansal Durum Tablosu ve Kâr veya Zarar Tablosu sunması yeterli olacaktır. BOBİ FRS uygulayan büyük işletmeler için zorunlu, orta boy işletmeler için ihtiyari olan konsolide finansal tablo hazırlama, ertelenmiş vergi hesaplama gibi yükümlüklere bu düzenlemede yer verilmemiştir.
• Genel itibarıyla maliyet esaslı bir yaklaşım benimsenmiştir.
• Ekinde finansal tablo formatlarına yer verilmiştir.
• Uluslararası muhasebe ve finansal raporlama uygulamalarıyla tutarlıdır.
• İşletmelerin genel olarak karşılaşabileceği tüm muhasebe işlemlerine ilişkin muhasebe esasları yer almaktadır.
• Kabul edilebilir bir finansal raporlama çerçevesinin gerektirdiği tüm özellikleri taşımaktadır.

KÜMİ.’nin Amaçları;

• Türkiye ekonomisinde yer alan çok sayıdaki küçük ve mikro ölçekteki işletme için gerçeğe ve ihtiyaca uygun sunum ile karşılaştırılabilirlik ilkeleri tabana yayılmış olacaktır.
• Küçük ve mikro ölçekteki işletmelerin; yatırımcı ve borç verenlere, gerçeğe ve ihtiyaca uygun finansal bilgi ile karşılaştırılabilir finansal tablo sunmaları sağlanacak, böylelikle işletmelerin düşük maliyetli kredi ve fon temin etme sürecinde yaşanan zorluklar büyük oranda giderilecektir.
• Vergi esaslı muhasebe anlayışından, bilgi esaslı muhasebe anlayışına geçecek olan küçük ve mikro ölçekteki işletmelerin alacakları kararlar işletme düzeyinde kaynak dağılımının etkinliğini sağlayacaktır.
• Gerçeğe ve ihtiyaca uygun bilgi sunan finansal tablolar, işletme yöneticilerinin işletmelerin gerçek durumunu doğru değerlendirmelerini ve rasyonel kararlar almalarını sağlayarak işletmelerin kurumsal yapılarının gelişim sürecine olumlu bir katkı sağlayacaktır. Bu durum ise, ülkemiz işletmelerinin kurumsal yapısını güçlendirerek, daha sağlıklı, geniş katılımlı ve uzun vadeli ortaklık yapılarının oluşmasını sağlayacaktır.

Standart taslağına göre Küçük ve Mikro İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı’nın 01.01.2021 tarihi ve sonrasında başlayan hesap dönemlerinden itibaren uygulamaya konulması planlanmış, 2019 itibariyle oluşturulan bu standart taslağı için KGK. Eylül 2019 tarihine kadar görüş ve öneri talebinde bulunmuştur. KGK. tarafından belirlenen tereddütlü hususlar ise aşağıdaki şekilde belirlenmiştir;

-Tüm alacak ve borçlar her raporlama dönemi sonunda reeskont işlemine tabi tutulması hakkında,

-Hasılat, stoklar, maddi ve maddi olmayan duran varlıklar vade farkı ayrıştırılmaksızın ödenen veya ödenmesi beklenen tutar üzerinden ölçülmesi hakkında,

-Tüm borçlanma maliyetleri oluştukları dönemde Kar veya Zarar Tablosunun ilgili kaleminde kâr veya zarara yansıtılması,

-Araştırma ve geliştirme harcamaları oluştukları dönemde gider olarak kar veya zarara yansıtılması,

-Her raporlama dönemi sonunda, her bir varlığın değer düşüklüğüne uğradığına ilişkin bir göstergenin mevcut olması durumunda, ilgili varlığın defter değeri ile satış maliyetleri düşülmüş gerçeğe uygun değeri karşılaştırılması, gibi hususlarda farklı seçenekler sunularak kamuoyundan görüşler talep edilmişti.

Sonuç olarak;

Taslak metinde geçen bilanço usulüne göre defter tutan işletmeler ifadesi genel bir anlam taşıdığından bilanço usulüne göre defter tutan gerçek kişi işletmeleri de bu kapsamda değerlendirmek gerekecektir. Aldığım şifahi bilgiye göre KÜMİ-FRS.’ye tabi olacak işletmelerin bağımsız denetiminin ihtiyari olacağı yönündedir. Fakat ilerleyen süreçte bu kapsamdaki bağımsız denetimler zorunlu hale gelebilir. VUK.’da bilanço usulüne göre defter tutma hadleri tablodaki tutarlardan farklıdır. Dolayısıyla VUK.’na göre bilanço usulünde defter tutma hadlerini sağlayan işletmelerin asgari ölçüt olarak bu kapsamada değerlendirilmesi gerektiğini düşünüyorum. Muhtemelen Küçük ve Mikro İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı yayımlandığında bu ölçütler Türk Lirası bazında belirlenecektir.

Kaynak;

- KGK. BOBİ-FRS Standart Duyurusu

- Küçük ve Mikro İşletmeler İçin Finansal Raporlama Standardı Taslağı

- KGK. Görüş Talep Edilen Özel Hususlar Duyurusu

22.10.2020

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.