Vedat Nair
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
vedatnair@hotmail.com

Türk Ticaret Kanununda Mal ve Hizmet Tedarikinde Temerrüt ve Uygulanacak Faiz Oranı

Temerrüt; taahhüt, borç yada sorumluluk ediminin sözleşme veya hukuka aykırı şekilde ifa edilmeyerek geciktirilmesidir. Yani edimin ifasından kaçınmadır. Gerek alacaklı edimini ifa etmedikçe gerekse borçlu borcunu zamanında yerine getirmediği durumda temerrütten bahsedilir. Bu durumda doğacak zararın ortadan kaldırılması için temerrüt durumunun tespit edilmesi ve buna bağlı olarak bir cezai müeyyide uygulanması gerekmektedir. Temerrüt faizi para piyasalarında, bankacılık düzenlemelerinde öteden beri uygulanmaktadır. Böylece kredi kullanan kişi ve kurumlar ile para piyasalarında kredili işlem yapanlar belli oran üzerinden temerrüt faizi ödemek durumunda kalmaktadırlar. Eski Ticaret kanununda da ticari işlerle ilgili olarak temerrütten bahsedilerek faiz oranının serbestçe belirleneceği düzenlenmiştir.

6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 1530. maddesinde ticari işletmeler arasında mal ve hizmet sağlanmasında geç ödemenin sonuçlarına ilişkin ayrıntılı düzenlemelere yer verilmiştir. Buna göre alacaklı taraf usule uygun olarak tedarik borcunu yerine getirmesine rağmen borçlunun sorumlu olmayacağı haller hariç sözleşmede öngörülmüş bulunan tarihte veya belirtilen ödeme süresinde borcunu ödemezse, ihtara gerek olmaksızın temerrüde düşecektir. Alacaklı, temerrüde düşen borçludan sözleşmede belirlenen sürenin sonunda yada vade sonunu takip eden gün itibariyle herhangi bir şarta bağlı kalmaksızın faiz talep edebilir. Eğer herhangi bir vade belirlenmemiş ise TTK.’nun 1530/4. maddesindeki süreler dahilinde faize hak kazanır. Buna göre:

a) Faturanın veya eş değer ödeme talebinin borçlu tarafından alınmasını takip eden otuz günlük sürenin sonunda.

b) Faturanın veya eş değer ödeme talebinin alınma tarihi belirsizse mal veya hizmetin teslim alınmasını takip eden otuz günlük sürenin sonunda.

c) Borçlu faturayı veya eş değer ödeme talebini mal veya hizmetin tesliminden önce almışsa, mal veya hizmetin teslim tarihini takip eden otuz günlük sürenin sonunda.

d) Kanunda veya sözleşmede, mal veya hizmetin kabul veya gözden geçirme usulünün öngörüldüğü hâllerde, borçlu, faturayı veya eş değer ödeme talebini, kabul veya gözden geçirmenin gerçekleştiği tarihte veya bu tarihten daha önce almışsa, bu tarihten sonraki otuz günlük sürenin sonunda; şu kadar ki, kabul veya gözden geçirme için sözleşmede öngörülen süre, mal veya hizmetin alınmasından itibaren otuz günü aşıyor ve bu durum alacaklının aleyhine ağır bir haksızlık oluşturuyorsa, kabul veya gözden geçirme süresi mal veya hizmetin alınmasından itibaren otuz gün olarak kabul edilir.

Yine TTK.’nun 1530/5. maddesinde sözleşmelerde belirlenecek azami süreden bahsedilmiş, ödemenin talep edileceği yada mal veya hizmetin kabulünün gerçekleştiği tarihten itibaren en fazla altmış gün olabileceği düzenlenmiştir. Alacaklıyı mağdur etmemek şartıyla sözleşmeye açık hüküm konularak bu süre uzatılabilir. Fakat alacaklının küçük yahut orta büyüklükte işletme (KOBİ) veya tarımsal ya da hayvansal ürün üreticisi olduğu veya borçlunun büyük ölçekli işletme sıfatını taşıdığı hallerde ödeme süresi altmış günü aşamayacaktır.

Gecikme faizinin ödenmemesi, daha az ödenmesiyle ilgili yada borçlunun bundan doğacak sorumluluğunu ortadan kaldıracak sözleşme hükümleri geçersiz olacaktır. Hükümlerin geçersiz olacağı yada sözleşmede bir oran zikredilmediği durumlarda her yıl ocak ayında TCMB. tarafından ilan edilen faiz oranı ve asgari giderim tutarı kullanılacaktır. Sözü edilen faiz oranı, 4.12.1984 tarihli ve 3095 sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanunda öngörülen ticari işlere uygulanacak gecikme faizi oranından en az yüzde sekiz fazla olarak açıklanacaktır. Taksitle ödenmesinin öngörüldüğü durumlarda ise bu maddenin ödeme sürelerini düzenleyen hükümleri birinci taksit bakımından uygulanacaktır. Alacaklının küçük veya orta ölçekli işletme veya tarımsal veya hayvansal ürün üreticisi olup borçlunun büyük ölçekli işletme olduğu hallerde taksitle ödemeyi öngören sözleşme hükümleri geçersiz sayılacaktır.

Bu itibarla 01.01.2015 tarih ve 29223 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan TCMB. Tebliği ile TTK. 1530/7. maddesine istinaden  uygulanacak faiz oranının yıllık yüzde 11,50, alacağın tahsili masrafları için talep edilebilecek asgari giderim tutarının ise 120,00 Türk Lirası olacağı açıklanmıştır. Söz konusu faiz oranı sözleşmede bir oran öngörülmediği veya ilgili hükümlerin geçersiz olduğu hallerde kullanılacaktır.

Sonuç olarak; Alacaklı, vade tarihi belli ise bu tarihe göre belli değilse ödeme talebi ve teslim zamanlarını takip eden otuz günün sonunda her herhangi bir şarta ve ihtara bağlı kalmaksızın faize hak kazanacaktır. Ancak alacaklının küçük yahut orta büyüklükte işletme (KOBİ) veya tarımsal ya da hayvansal ürün üreticisi olduğu veya borçlunun büyük ölçekli işletme sıfatını taşıdığı durumlarda, ödeme süresi altmış günü aşamayacak ve taksitle ödemeyi öngören sözleşme hükümleri geçersiz sayılacaktır. Normal durumlarda ise taksitle ödemede, ödeme sürelerini düzenleyen hükümler birinci taksit bakımından uygulanacaktır. Alacaklının mağdur olmaması şartıyla sözleşmeye açık hüküm konularak bu süre uzatılabilir. Alacaklının temerrüt faizini hak etmesi halinde, sözleşmede bir oran öngörülmediği veya ilgili hükümlerin geçersiz olduğu hallerde uygulanacak faiz oranı yıllık yüzde 11,50, alacağın tahsili masrafları için talep edilebilecek asgari giderim tutarı ise 120,00 Türk Lirası olacaktır. Gecikme faizinin ödenmemesi, daha az ödenmesiyle ilgili yada borçlunun bundan doğacak sorumluluğunu ortadan kaldıracak sözleşme hükümleri geçersiz olacaktır. Dolayısıyla mal ve hizmet alımından kaynaklanan borçlanmalarda, temerrüt faizi talebi ile karşılaşmamak için bu düzenlemelere uyulmalıdır.

16.01.2015

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.