Murat Baş
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
muratbash@hotmail.com

İthalat ve İhracatta Sözleşmenin Önemi

Yurtdışına satılan veya alınan mal ve hizmetler için taraflar birbirleri arasında anlaşma yaparlar. Bu nedenle anlaşma maddelerinin taraflar arasında yüzde yüz tam anlaşıldığının anlaşma şartlarında belirtilmesi gerekir. İhracatçı ve ithalatçı şartlarının her iki tarafça uygun olması taraflarca önem kazanır. İhracatçının teklif şartları ithalatçının sipariş şartları birbirlerini tamamlaması gerekir. Sözleşmeyi her iki taraf imzaladıktan sonra anlaşma şartlarındaki olabilecek değişikliklerin nasıl işlerlik kazanacağı hakkında tam bir netlik olması gerekir. Dış Ticaret işlemlerinde her zaman malın ve hizmetin ulaşımında oluşabilecek riskleri malı alan satan yada  nakliyesini yapan uygulayıcılar arasında riskin paylaşımının belirlenmesi adına taraflar sözlü aralarında anlaşsalar da  yinede bunu yazıya dökmeleri gerekir. Biz buna Dış Ticaret’te Alım-Satım anlaşması diyoruz. Dış Ticaret işlemlerinde ihracatçı; mal yada hizmeti anlaşma koşullarına göre hazırlarken ithalatçıda karşılığında mal ve hizmetin bedelini satıcıya ödemek zorundadır. İthalatçı ve ihracatçı arasındaki ilk anlaşma maddesi alışveriş yapma isteklerini ortaya koymaktır. Daha sonra mal ve para teslimindeki risklerin nasıl paylaşacağı konusu önem kazanmaktadır. Tabi ki bu söylediklerimizin kesinlikle yazılı olması gerekir. Böylece imzalanan akit kişileri ve kurumları bağlamakta, bir anlaşmazlık halinde ispat evrakı olmaktadır. Sözlü yapılan anlaşma ispat niteliği taşımaz. Anlaşmayı yazarken metni net anlaşılır olmasına özen göstermeliyiz. Sözleşmenin kısa yada uzun olmasından çok yapılan işle ilgili detayı önemlidir. Usulüne göre hazırlanan sözleşmeler hem ihracatçıyı hem de ithalatçıyı korumaktır. Her zaman sözleşmede alıcı ve satıcının bir bütün olduğunu unutmamız gerekir. Herhangi birinin zarara uğramasından diğer taraf da etkilenmektedir.

Taraflar sözleşme yaparken öncelikli olarak malın cinsi, nevi ve kalitesi hakkında birbirlerine bilgi vermeleri gerekir. Malın alım-satımında malın kalitesi sözleşmede önemlidir, standart mallarda mal kalitesi genellikle tarafsız kontrol merciinin analizine göre belirlenir ve bu rapora göre malın alım  veya satımı gerçekleşir. (Örnek : metaller, çimento, gübre, şeker vb. ) Diğer taraftan talebe göre özel yapılan standart olmayan mallarda ise mal kalitesi kesinlikle anlaşmaya yazılması gerekir. Örneğin bir T. Shirt siparişinde kumaşın metrekare ağırlığı 180 gr. dan aşağı olmayacak renkleri ve model kalıbı-En-Boy-Göğüs vb. ölçüleri belirtilerek anlaşmaya eklenmesi gerekir. Malın ambalajı malın yol boyunca taşınmasında çok önem arz eder. Bu nokta da, malın yolda taşıma sırasında zarar görmeyecek şekilde paketlenmesi de anlaşma maddelerinden biri olması gerekir. Malın anlaşma da belirlenen kalitesiyle, gönderilen malın kalitesi arasında bazı zamanlarda farklılıklar olabilir. Bu noktada  reklamasyon konusu  gündeme gelmektedir. İthalatçı malda hata tespit ettiğinde bunu ihracatçıya bildirmekte ve gerektiğinde reklamasyon işlemi oluşmaktadır. Bazen malda gizli reklamasyonda olabilmektedir. T. Shirt’in boyu, eni ve kalitesinin dışında ipliğin kalitesi, kumaşa yapılan boya, yada kumaşın direncindeki hata gizli reklamasyondur süresi 6 aydır. Bu sebeple ihracatçı  bu konuya çok özen göstermelidir. Sözleşmede ne kadar  adet malın alım-satımı yapılacağı belirtilmelidir. Stok ve parti mallarında, miktar kabaca belirtilebilir. Normal mallarda miktarın kesinlikle Kg – ton – metrekare- litre gibi ölçü birimleriyle sözleşmede belirtilmesi gerekir. Sözleşmede mal miktarına ilişkin yaklaşık (takribi)ibaresi yer alıyorsa orijinal adı (about/circa)malda (+), (-) 10 tolerans tanınmaktadır. Şayet sözleşmede mal miktarı (hacim-litre) yada ağırlık birimleriyle belirtilmişse tolerans oranı = (+), (-)5’dir.

Sözleşme yapılırken malın fiyatı net veya siparişle yükleme zamanları arasında fazla zaman varsa, ilgili malın üretimindeki maliyetinde veya fiyatında değişme olasılığı göz önüne alınarak belirli esneklikler sözleşmeye eklenmesi gerekir. Bu sebeple geniş zamana yayılan siparişlerde, peşin ödemelerde satıcı makul bir tenzilatta bulunabilmektedir.

Sözleşmede diğer önemli madde de ihracatçının malını teslim edeceği yerdir. Burada önemli olan teslim yerine kadar ki masraf ve riskler ihracatçıya aitken bu yerden sonra masraf ve risk ithalatçıya geçmektedir. Eğer anlaşmada teslim yeri belirtilmemişse, genel mevzuat ihracatçının bulunduğu yer teslim yeri olarak kabul edilir. Tabi burada önemli nokta malın teslim zamanı yada zaman dilimi anlaşmada özellikle belirtilmelidir. Anlaşmada belirlenen zamanda ihracatçı malını teslim etmelidir.

İhracatçı anlaşmaya uygun miktarı ve kalitedeki malı zamanında alıcıya teslim ederken alıcı da ödeme sorumluluğu altına girmektedir. İthalatçının nasıl bir ödeme yapacağı yani akreditif, vesaik mukabili, mal mukabili, kabul kredili ödeme şekillerinden birini seçmek zorundadır. Ödeme şekli belirlendikten sonra ödemenin yeri ve zamanı gündeme gelmektedir. Vesaik mukabili ödeme şeklinde sevkiyatla ilgili belgeler alıcının bankasına gittiğinde ithalatçı fatura bedelini ödeyerek belgeleri alır ve böyle ödeme yer ve zamanı belirlenmiştir. Teyitsiz bir akreditifte, belgeler akreditif şartlarına uygunsa ödeme hemen alıcının bankasında yapılmakta teyitli akreditifte ise akreditif şartlarına uygun belgeler ihracatçının bankasına sunulduğunda ödeme yapmadan malı gümrükten çekme olanağı sağlayan mal mukabili ödeme şeklinde anlaşılmışsa bu takdirde ödemenin ne zaman yapılacağının kesin tespiti gerekir. Kabul kredili ödeme şeklinde ise ödeme tarihinin poliçe de gösterilmesi gerekir.

Peşin ödeme şeklinde ithalatçı daha mal gitmeden kendi ülkesinden havale yoluyla ödeme yapabileceği gibi, Türkiye’ye gelirken de gümrükte deklare etmek koşuluyla yanında para getirerek ihracatçının bankasında döviz bozdurabilmektedir. Son olarak alıcı ve satıcı sözleşmede ihtilafa düşülmesi halinde hangi ülkenin hukuki mevzuatının uygulanacağı konusunda karara varmalıdır. Her ülkenin milletlerarası özel hukuku uyuşmazlık halinde uygulanacak kurallar belirlenmesine karşın bu kurallar ülkeden ülkeye farklılıklar gösterebilir. Bazı ülkelerin mevzuatına göre uygulanacak yasanın anlaşmanın tanzim edildiği ülke mevzuatı olacağı esası getirilmişken bazılarında edimin yerine getirilmediği yada borçlunun bulunduğu ülke mevzuatının uygulanacağı kriteri getirilmiştir. Hangi ülke mevzuatının uygulanacağının tespitinden sonra anlaşmazlık konusu davanın hangi mahkemede görüleceğinin de sözleşmede belirlenmesi gerekir. Dış ticarette sözleşmeden doğan ihtilaflarının hali için mahkemeler yerine hem uzman kuruluş olan hem de ortalama 6 ay gibi kısa bir süre içinde netice alınabilecek Milletler Arası Ticaret Odası Tahkim Divanına (MTO) başvurulmaktadır. Divanın kararlarını geçerli olabilmesi için, alıcı ile satıcının aralarında yaptıkları sözleşmede aşağıda belirteceğim yazıyı koymaları ve buna göre sözleşmeyi imzalamış olmaları gerekmektedir.

İş bu akitle ilgili olarak ortaya çıkan bütün ihtilaflar MTO uzlaştırma ve Tahkim kurallarına göre tayin olunan bir veya daha fazla hakem tarafından, adı geçen kurallara göre nihai olarak karara bağlanacaktır.

All or any disagreement vuhriah may likely arise from his agreement shall be solved in a final matter by a arbiratör a group of arbitrators to be appointed by the ınternational chamber of cam merce’s agreement and arbitration rules.

Sonuç olarak dış ticarette yapılan alım-satım anlaşmalarında kesinlikle;

a)       Malın cinsi, nevi ve kalitesi.

b)       Malın miktarı.

c)       Malın fiyatı.

d)       Malın teslim yeri ve zamanı.

e)       Ödeme şekli.

f)        Ödeme yeri ve zamanı, belirtilmelidir.

Yukarıdaki işlemlerle ilgili alıcı ve satıcı ihtilafa düştüğünde hangi ülke mahkemesine göre ihtilafın çözümleneceği belirtilmeli ve daha sonra taraflar arasında ticaret gerçekleşmelidir. Burada ilke, alım-satım yapılmadan önce: “ HERŞEYİ TARTIŞMA, TARTIŞMADAN SONRA TARAFLAR ARASINDAKİ UYUM VE BARIŞ’DIR”.

 

29.11.2007

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.