Kubilay Esen
Vergi Müfettişi
yaskub.ke@gmail.com

İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Yapanlar Tarafından Yapılan Sıfır Kilometre Araç Satışlarının ÖTV Açısından Değerlendirilmesi

1.         Giriş

İkinci el motorlu kara taşıtlarının ticareti yapan oto galeriler de satılan binek araçların fiyatı bayileri geride bıraktığı, bayilerde sıfır araç bulunamadığı için fiyatların oto galerinde daha yüksek olduğunu gözlenmektedir. Müşterilerin bayilerde sıfır araç bulamamasına karşılık elektronik platformlarda bol miktarda kayıt ve tescili yapılmış ancak sıfır kilometre aracın bayi fiyatlarından daha yüksek bedellere satışı yapıldığı gözlenmektedir. Bayilerin müşterilere araç satmamak için çaba sarf ettiği, araçları daha çok ikinci el motorlu kara taşıtlarının ticaretini yapanlara veya satmak amaçlı araç alan gerçek kişilere satıldığı anlaşılmaktadır. Çünkü bayilerde bulunamayan araçlar internet ortamında bayi fiyatının çok üstünde rahatlıkla bulunmaktadır.

Makalemizde bayiler ve ikinci el motorlu kara taşıtlarının ticareti yapan oto galeriler tarafından yapılan satışlarda Özel Tüketim Vergisi matrahının bayi satış fiyatımı yoksa galeri satış fiyatı mı olması gerektiği açısından değerlendirilecektir.

2.         Ötv Açısından Değerlendirme

Özel Tüketim Vergisi Kanununun 1 inci maddesinin (1) numaralı fıkrası uyarınca, bu Kanuna ekli (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olanların ilk iktisabı; kayıt ve tescile tabi olmayanların ise ithalatı, imal ya da inşa edenler tarafından teslimi ile ÖTV uygulanmadan önce müzayede yoluyla satışı bir defaya mahsus olmak üzere ÖTV’ye tabidir.

Kanunun 2 nci maddesinin (1) numaralı fıkrasının (b) bendine göre “ilk iktisap”, (II) sayılı listedeki mallardan Türkiye’de kayıt ve tescil edilmemiş olanların, kullanılmak üzere ithali veya motorlu araç ticareti yapanlardan ya da müzayede yoluyla satışını gerçekleştirenlerden iktisabını, motorlu araç ticareti yapanlar tarafından kullanılmaya başlanmasını, aktife alınmasını veya adlarına kayıt ve tescil ettirilmesini ifade eder.

Bu çerçevede ilk iktisap, Türkiye'de henüz kayıt ve tescil edilmemiş taşıtların iktisabı ile ilgili bir kavram olup, kapsama giren taşıtların müzayede yoluyla veya motorlu araç ticareti yapanlardan kullanılmak ve/veya kayıt ve tescil ettirilmek üzere edinilmesidir.

Örneğin, motorlu araç ticareti yapanlar kapsamındaki ana bayi, bölge bayi, bayi, yetkili satıcı ve acentelerin; bu durumlarını tevsik etmeleri şartıyla, Türkiye’de imal edilen veya satılmak üzere ithal edilen kayıt ve tescile tabi taşıtları satmak amacıyla iktisap etmeleri ilk iktisap sayılmaz.

Kayıt ve tescil edilmiş olsa dahi 23/2/1995 tarihli ve 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun hükümleri gereğince alıcıları tarafından iade edilen taşıtların, aynen veya tamir, onarım gibi bir işlem gördükten sonra motorlu araç ticareti yapanlardan iktisabı ile motorlu araç ticareti yapanlar tarafından kullanılmaya başlanması, aktiflerine alınması veya adlarına kayıt ve tescil ettirilmesi de ilk iktisap sayılır.

Özel Tüketim Vergisi Kanununun 2 nci maddesinin (1) numaralı fıkrasının (e) bendinde “teslim”, bir mal üzerindeki tasarruf hakkının malik veya adına hareket edenlerce, alıcıya veya adına hareket edenlere devredilmesi olarak tanımlanmıştır.

Özel Tüketim Vergisi Kanununun 3 üncü maddesinde vergiyi doğuran olay, işlemlerin özelliklerine göre ayrı ayrı tayin ve tespit edilmiştir.

Buna göre; kayıt ve tescile tabi olan taşıtlarda vergiyi doğuran olay, bu taşıtların ilk iktisabı anında, meydana gelir.

Özel Tüketim Vergisi Kanununun 4 üncü maddesinin (1) numaralı fıkrasının (b) bendinde, (II) sayılı listedeki mallardan kayıt ve tescile tabi olanlar bakımından mükellefler sayılmaktadır.

Buna göre, kayıt ve tescile tabi olmakla birlikte henüz kayıt ve tescil edilmemiş taşıtların; motorlu araç ticareti yapanlardan kullanılmak üzere alımında, motorlu araç ticareti yapanlar, kullanılmak üzere ithalinde, ithalatı yapanlar, kullanılmak üzere müzayede yoluyla alımında, müzayede yoluyla satışını gerçekleştirenler ÖTV’nin mükellefidir.

Özel Tüketim Vergisi Kanununun 4 üncü maddesinin (2) numaralı fıkrası kapsamında, ÖTV mükellefinin Türkiye içinde ikametgâhının, işyerinin, kanuni ve iş merkezlerinin bulunmaması halinde, verginin konusuna giren malları mükelleften teslim alanlar veya adına hareket edenler, ÖTV’nin beyanı ve ödenmesiyle ilgili ödevlerin yerine getirilmesinden mükellef gibi sorumludur.

ÖTV matrahına esas alınan KDV matrahının tespitinde, Katma Değer Vergisi Kanununun 20 ila 27 nci maddeleri ile bu maddelere ilişkin Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliğinde yapılan açıklamalar dikkate alınır.

Katma Değer Vergisi Kanununun 20 nci maddesine göre, teslim ve hizmet işlemlerinde matrah, bu işlemlerin karşılığını teşkil eden bedel olup; bedel deyimi, malı teslim alan veya kendisine hizmet yapılan veyahut bunlar adına hareket edenlerden bu işlemler karşılığında her ne suretle olursa olsun alınan veya bunlarca borçlanılan para, mal ve diğer suretlerde sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaat, hizmet ve değerler toplamını ifade etmektedir. Bu Kanunun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasının (d) bendine göre ise gümrük depolarında ve müzayede mahallerinde yapılan satışlarda matrah kesin satış bedelidir.

ÖTV matrahına esas alınan KDV matrahının tespitinde, Katma Değer Vergisi Kanununun 20 ila 27 nci maddeleri ile bu maddelere ilişkin Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliğinde yapılan açıklamalar dikkate alınır.

Emsal Bedel ÖTV’ye tabi taşıtların satış bedelinin emsal bedeline göre açık bir şekilde düşük olduğu ve bu düşüklüğün mükellefçe haklı bir sebeple açıklanamadığı hallerde matrah olarak emsal bedel esas alınır.

ÖTV’ye tabi taşıtların mükellefler tarafından kullanılması, sarfı, işletmeden çekilmesi veya işletme personeline ücret, prim, ikramiye, hediye, teberru gibi namlarla verilmesi veya (II) sayılı liste kapsamındaki kayıt ve tescile tabi taşıtların motorlu araç ticareti yapanlar tarafından aktife alınması veya adlarına kayıt ve tescil ettirilmesi durumunda da matrah olarak emsal bedel esas alınır.

Vergi Usul Kanununun 11 inci maddesinde, mal alım-satımı ile hizmet ifası dolayısıyla vergi kesintisi yapmak ve vergi dairesine yatırmak zorunda olanların, bu yükümlülükleri yerine getirmemeleri halinde verginin ödenmesinden, alım-satıma taraf olanların, hizmetten yararlananların ve aralarında doğrudan veya hısımlık nedeniyle ya da sermaye, organizasyon veya yönetimine katılmak veya menfaat sağlamak suretiyle dolaylı olarak ilişkide bulunduğu tespit olunanların müteselsilen sorumlu olacağı, ancak müteselsilen sorumluluğun nihai tüketiciler için söz konusu olmayacağı, müteselsil sorumluluğun şartları, sınırları ve bu konuya ilişkin usul ve esasların Maliye Bakanlığınca belirleneceği hükme bağlanmıştır.

Bu yetkiye dayanılarak, ÖTV mükellefinin, Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (II) sayılı liste kapsamındaki taşıtların ilk iktisabı veya teslimine ait ÖTV’yi Hazine'ye intikal ettirmediğinin tespit edilmesi halinde, satıcı (ÖTV mükellefi) tarafından taşıt teslim edilen nihai tüketici gerçek kişiler dışındaki mükelleflerin, bu işleme ilişkin olarak Hazine'ye intikal etmeyen ÖTV’den, satıcı ile birlikte müteselsilen sorumlu tutulması uygun görülmüştür.

Alıcı ile satıcı arasında muvazaaya dayanan bir işlem yapıldığının veya menfaat sağlayan doğrudan bir ilişkinin veya hısımlık, sermayesine katılma, organizasyon veya yönetimi içinde yer alma şeklinde dolaylı bir ilişkinin bulunduğunun vergi incelemesine yetkili olanlarca düzenlenmiş raporlarla tespit edilmesi halinde, ödeme yukarıdaki şekilde tevsik edilmiş olsa bile müteselsil sorumluluk kalkmaz.

Aynı şekilde bir mükellefin, daha önceki safhalarda, Hazine'ye intikal ettirilmemiş ÖTV nedeniyle müteselsil sorumluluk uygulaması ile muhatap tutulabilmesi için, sözü edilen mükellef ile vergiyi Hazine'ye intikal ettirmeyen ÖTV mükellefi arasında; menfaat sağlayan doğrudan bir ilişkinin veya hısımlık, sermayesine katılma, organizasyon veya yönetimi içinde yer alma şeklinde dolaylı bir ilişkinin mevcudiyetinin vergi incelemesine yetkili olanlarca düzenlenmiş raporlarda açıkça belirtilmiş olması zorunludur.

3.         Bayiler ve İkinci El Motorlu Kara Taşıtlarının Ticareti Yapan Oto Galeriler Tarafından Yapılan Satışların ÖTV açısından değerlendirilmesi

Makalenin giriş bölümünde belirtildiği üzere İkinci el motorlu kara taşıtlarının ticareti yapan oto galerilerde satılan binek araçların fiyatı bayileri geride bıraktığı, bayilerde sıfır araç bulunamadığı için fiyatların oto galerinde daha yüksek olduğu gözlenmektedir. Müşterilerin bayilerde sıfır araç bulamamasına karşılık elektronik platformlarda bol miktarda kayıt ve tescili yapılmış ancak sıfır kilometre aracın bayi fiyatlarından daha yüksek bedellere satışı yapıldığı gözlenmektedir.

Örneğin haziran bayi fiyatlarına göre 1600 cm küp motor hacmini aşmayan binek aracın liste satış fiyatı ÖTV ve KDV dâhil fiyatı 488.500,00 TL dir. Aracın bedeli 229.990,00, ÖTV dahil bedeli 413.983,05 TL, ÖTV ve KDV dahil bedeli ise 488.500,00 TL dir. İkinci el oto ticareti yapanların elektronik platformlarda bu araç için istedikleri ortalama fiyat 590.000,00 TL olarak araştırılmıştır. Bunların hepsi oto galeriler tarafından 0 kilometre kayıt ve tascile tabi tutulmuş plakalı olarak satılmaktadır. Yukarıdaki mevzuat çerçevesinde değerlendirildiğinde her ne kadar bu binek araçlar kayıt ve tescile tabi tutulmuş olsa da burada ilk iktisap gerçekleşmediği yapılan kayıt ve tescil işlemi ÖTV ve KDV nin matrahını azaltmak amacıyla yapılan bir işlem olduğu anlaşılmaktadır. Şöyle ki VUK3/B. Maddesi gereği vergilemede vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyeti esastır. Oto galeriler tarafından yapılan bu iktisaptan çok kısa sürede çok yüksek fark koyarak sıfır kilometre olarak satışlar yapılmaktadır. Burada oto galerinin amacı bayiden aldıkları araçları kullanmak değil kar amaçlı ticaretini yapmaktadır. Her ne kadar oto galeri tarafından kayıt ve tescil yapılsa da, ÖTV nin mükellefi bayi değil oto galerinin kendisi olmaktadır. Ayrıca piyasada çok kolay bir şekilde daha yüksek tutara alıcısı varken bayinin aracı müşterilere değil de oto galerilerine yapması ticari hayatın olağan akışına aykırıdır. Aracın satış fiyatı vergisiz 229.990,00 TL ve otomotiv sektörünün net satış karı % 5 (¹) olduğu dikkate alındığında bir araçtan 11.499,50 TL (229.990,00*0,05) kar ederken oto galerinin bir araçtan 101.500,00 TL (590.000,00-488.500,00) kar etmesi de ticari hayatın olağan akışına aykırıdır.  Bayiler tarafından müşterilerin yani gerçek kullanıcıların taleplerine verilen olumsuz cevaplarda yukarıdaki anlatılanlarla birlikte değerlendirildiğinde aracın gerçek satış fiyatının oto galeriler tarafından müşterilere satılan tutar olduğu anlaşılmaktadır.

Tebliğde alıcı ile satıcı arasında muvazaaya dayanan bir işlem yapıldığının vergi incelemesine yetkili olanlarca düzenlenmiş raporlarla tespit edilmesi halinde, ödeme  tevsik edilmiş olsa bile müteselsil sorumluluk kalkmayacağı açıkça belirtilmiştir. Ayrıca Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından 31/05/2022 tarihinde yayımlanan 538 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğiyle internet ortamında yayımlanan ilanlara yönelik bazı bilgilerin alınmasına ilişkin usul ve esasların belirlenmesine ilişkin tebliğ yayınlanmıştır. Her ne kadar noterde satış bedelleri düşük gösterilse de gerçek satış bedellerinin internetten verilen ilanlarla çok kolay bir şekilde tespit edilecektir. Yukarıda açıklanan sebepler ile mükelleflerin ÖTV matrahının aşındırılmasından dolayı tarhiyatlara muhatap olabileceklerdir.

4.         SONUÇ

Bayiler tarafından liste fiyatları üzerinden gerçek kullanıcılara yapılan satışlarda bir sorun yoktur. Ancak son dönemlerde bayiler müşterilere çeşitli sebeplerle araç olmadığını beyan ederek satış yapmamaktadır. İnternet üzerinde ise bol miktarda sıfır kilometre aracın satışı yapıldığı gözükmektedir. Bayiler tarafından gerçek kullanıcılara değil de bu işin ticaretini yapanlara satıldığının, otomotiv ticareti yapanların ise çok kısa sürede çok büyük farklar konarak internet ortamında satış yaptığının tespit edilmesi durumunda Özel Tüketim Vergisi Kanunu açısından tarhiyatlara muhatap olabileceklerdir.

NOT: Makaledeki satış tutarları otomotiv sektöründen alınmıştır.

Kaynaklar:

1)         https://a1capital.com.tr/wp-content/uploads/2019/12/Otomotiv-Sekt%C3%B6r-Raporu.pdf

2)         4760 Sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu

3)         Özel Tüketim Vergisi (II) Sayılı Liste Uygulama Genel Tebliği

17.06.2022

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.