İbrahim Çakır
Vergi Müfettişi
ibrahim.cakir2@outlook.com

Vergi İle İlgili Bazı Temel Kavramlar

Uzmanlık gerektiren herhangi bir alanda uzmanlaşmanın veya en azından anlamaya başlamanın ilk şartı o alandaki temel kavramları iyi anlamaktan geçer. Çünkü kavramın günlük hayattaki kullanımı ile o alandaki teknik terim anlamı farklı olabilmektedir.

Bu anlamda, Türk vergi sisteminin temelini oluşturan bazı kavramlar bu çalışmamızda açıklanmaya çalışılacaktır.

Hasılat: Günlük hayatta genellikle ciro[1] kelimesi ile aynı anlama gelecek şekilde kullanılmaktadır. Ancak hasılat ve ciro kavramları farklı anlamlarda kullanılmaktadır. İşletmenin olağan ve normal faaliyetleri sonucunda elde edilen gelir hasılat olarak açıklanabilir.

Vergi mevzuatında ise, gelirin konusunu teşkil eden unsurlardan elde edilen menfaatler(ödeme gücünde artış, ayni/nakdi müspet değer) için hasılat ifadesi kullanılmıştır. Esas faaliyet konusu ile ilgili veya sermayenin nemalandırılması sonucu elde edilen menfaatlerdir. Emtia satılması, amortismana tabi iktisadi kıymet satılması, avukatlık hizmeti ya da daire kiralanması karşılığında alınan paralar hasılattır. Yani bedelin adı, kira veya satış tutarı olsa da kanunen hasılattır. Başka bir deyişle gelire tabi işlemler nedeniyle elde edilen değerler, pozitif unsurlar hasılat olarak adlandırılacaktır.[2]

Gider: Hasılatın elde edilmesi için yapılan harcamalar veya katlanılan/borçlanılan maliyetlerdir.

Vergi mevzuatında ise, her kazanç türüne ilişkin yapılabilecek giderlerin neler olduğu ilgili kanunlarda yer verilmiştir. (Örneğin,  GVK Md 40,57,68,74,78)

GVK’nun 40. maddesinde  “ticari kazancın elde edilmesi ve idame ettirilmesi” için yapılan giderler “gider kavramı” içinde yer almaktadır. Yasada bu giderlerin neler olduğunu ana başlıklar altında sıralanmıştır. Bir giderin vergi yasaları açısından gider niteliği taşıyabilmesi için işletme için “gerekli” olması gerekmektedir. İşletme için gerekliliği kanıtlanamayan giderleri, gider sayarak gelirden düşme olanağı yoktur.[3]

Kazanç ve İrat: Özellikle Gelir Vergisi bağlamında kazanç ve irat kavramları sık sık bir arada kullanılmaktadır.

193 sayılı GVK’nun ikinci maddesinde gelirin unsurları aşağıdaki gibi sayılmıştır;

1. Ticarî kazançlar,

2. Ziraî kazançlar,

3. Ücretler,

4. Serbest meslek kazançları,

5. Gayrimenkul sermaye iratları,

6. Menkul sermaye iratları,

7. Diğer kazanç ve iratlar.

Görüleceği üzere, kanun lafzında ticari, zirai ve serbest meslek ilişkin elde edilen gelirler kazanç olarak nitelendirilirken gayrimenkul, menkul ve diğer gelirlere ilişkin gelirler irat olarak nitelendirilmiştir.

Bu anlamda, kanun koyucu bir organizasyon çerçevesinde faaliyete dayalı olarak elde gelirleri kazanç olarak tanımlamakta, bununla birlikte mükellefin ticari, zirai ve mesleki faaliyeti dışında kişisel sermayesine dayalı olarak elde edilen gelirleri (faiz, kira, katılım payı, nema, temettü ve benzeri) ise, irat olarak tanımlamaktadır.

Burada ücret ayrı bir gelir kategorisi oluşturmaktadır. GVK 61 inci maddesine göre ücret, “işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir.”  şeklinde tanımlanmıştır. Dikkat edileceği üzere ücret geliri nitelemesinde “kazanç” veya “irat” kavramları kullanılmamıştır.

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun birinci maddesinde ise kurum kazancı şu şekildedir; “Kurum kazancı, gelir vergisinin konusuna giren gelir unsurlarından oluşur.”

Gelir: Ekonomik olarak gelir, üretimden tüketim aşamasına kadar geçen ekonomik süreç içerisinde meydana gelen ve para ile ifade edilen kıymetlerdir. Bir başka tanımı ise, kişinin ekonomik gücündeki bir artıştır.

Gelir Vergisi Kanunu bağlamında ise, ilgili kanunun birinci maddesinde gelirin tanımı şu şekilde yapılmıştır: “Gelir bir gerçek kişinin bir takvim yılı içinde elde ettiği kazanç ve iratların safi tutarıdır.”

Gelirin özellikleri ise şunlardır;

1. Gelir Gerçek Kişiye Ait Olmalıdır.
2. Gelir, Bir Kişiye Ait Olmalıdır.
3. Vergilendirilecek Gelir Bir Takvim Yılı İçerisinde Elde Edilmiş Olmalıdır.
4. Gelir Elde Edilmiş Olmalıdır.
5. Gelir, Gerçek Olmalıdır.
6. Gelir, Safi Olmalıdır.

Kaynakça

-193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu

-5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu

---

[1] Ciro: bir işletmenin tüm masraflarının düşülmeden kazanmış olduğu parasal tutarı ifade etmektedir. Gider kalemleri düşülmeden kazanılan miktardır.

[2] https://vergialgi.net/gelir-vergisinde-temel-kavramlar, Erişim tarihi 05.11.2021

[3] http://egitimvehersey.blogspot.com/2014/10/gelirhasilatkazanckargiderharcamazararm.html, Erişim tarihi 05.11.2021

11.11.2021

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.