Doç. Dr. Ahmet Gökgöz
İBA Eğitim ve Danışmanlık Hizmetleri A.Ş.
ahmetgokgoz@ibakademi.com

SPK Bülteni’ndeki Bazı “Özkaynak Kalemlerinde TÜFE-ÜFE Farkı” Açıklaması Ne Anlama Geliyor?

Ülkemizde en son 2004 yılında uygulanan enflasyon muhasebesi 19 yıl sonra tekrar gündemde. 2023 yılı mali tabloları TMS ve VUK çerçevesinde enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak. 19 yıldır yayınlarda, eğitim programlarında ve uygulamacılar arasında gündemde olmaması nedeniyle enflasyon muhasebesinin nasıl uygulanacağı konusu tedirginlik oluşturuyor. Son aylarda eğitimler, yayınlar ve düzenleyici kurumların bilgilendirmeleri ile uygulama anlamında açıklar kapatılmaya çalışılıyor.

Enflasyon muhasebesi uygulama süreci ilerledikçe detaya ait birçok konu tartışmaya açılıyor ve çözüm yolları bulunmaya çalışılıyor. Malum Türkiye’de muhasebe kayıtları Vergi Usul Kanunu çerçevesinde tutuluyor ve vergi otoritesine mali tablolar kurumlar beyannamesi ile beyan ediliyor. Ancak Türk Ticaret Kanunu’na göre finansal tablolar Türkiye Muhasebe Standartları çerçevesinde hazırlanması gerekiyor. Dolayısıyla bu durumda enflasyon muhasebesi uygulamasında iki otorite ortaya çıkıyor; TMS ve VUK. Enflasyon muhasebesi uygulamasında TMS ve VUK arasında ilk ayrım endeks seçiminde ortaya çıktı. VUK mevzuatı açısından enflasyon düzeltmesinde Yurtiçi ÜFE kullanılması gerekirken, TMS ile ilgili standart ve uygulamalarını düzenleyen KGK, enflasyon muhasebesi uygulamasında TÜFE’nin uygulanması gerektiğini deklare etti.

Uygulamacılar da TMS çerçevesindeki finansal tablolarını TÜFE endeksiyle düzeltip yayınlamaya başladılar. Kamuyu Aydınlatma Platformu’nda hatırı sayılır sayıda finansal tablo ve bağımsız denetim raporu yayınlandı. Bir taraftan raporlar çıkmaya başlarken bir taraftan da KGK, SPK gibi düzenleyici kurumlar da uygulamacılara yol gösterme amaçlı bilgilendirmelerini yapmaya devam ediyorlar.

En son 7 Mart 2024 tarih ve 2024/14 sayılı SPK Bülten’inde enflasyon muhasebesi uygulamasına dair bazı bilgilendirmelere yer verildi. İlgili SPK Bülteni’nde yer alan ve uygulamacılar arasında müzakere ve tartışmalara yol açan konulardan birisi; bazı özkaynak kalemlerinin TÜFE’ye göre düzeltildikten sonra, VUK değeri olan ÜFE değeriyle uyumlaştırılması konusuydu.

TFRS’ye göre yapılacak raporlamada TÜFE endeksinin kullanılacağını daha önce belirtmiştik. Özkaynak içinde yer alan; yasal yedekler, statü yedekleri, sermaye düzeltme farkları, paylara ilişkin primler gibi kalemler de doğal olarak TÜFE’ye göre endekslenerek düzeltilecek. Ancak SPK söz konusu kalemlerin TÜFE’ye göre düzeltildikten sonra VUK’daki (Yurtiçi ÜFE’ye göre düzeltilmiş) değeri ile uyumlu olması adına, TÜFE ile ÜFE arasındaki endeks farkından kaynaklanan tutarı geçmiş yıllar kârı veya zararı kalemine yansıtılmasını gerektiğini açıkladı. Söz konusu SPK Bülteni çerçevesinde yasal yedekler, statü yedekleri, sermaye düzeltme farkları ve paylara ilişkin primler gibi kalemlerde enflasyon düzeltmesi metodolojisi aşağıdaki gibi özetlenebilir;

1. Finansal durum tablosunda (bilançoda) TÜFE değerleri ile raporlanacak
2. TFRS’ye göre TÜFE değerleri ile VUK’a göre ÜFE değerleri arasındaki farkın düzeltmesi geçmiş yıllar karlarına yansıtılacak. Yani TÜFE-ÜFE farkı geçmiş yıllar kârında raporlanmış olacak.
3. Sermaye düzeltme farkı, yasal yedekler, statü yedekleri ve paylara ilişkin primlerin açıklandığı dipnotta; söz konusu kalemlerin yasal değerleri (VUK-ÜFE) ne kadar olduğu ayrıca açıklanarak, TÜFE-ÜFE farkından kaynaklanan tutarın ne kadar olduğu ve bu tutarın geçmiş yıllar kârları veya zararları kalemine yansıtıldığı açıklanacak.

Bu kısmı bir örnek üzerinde açıklamakta fayda var.

Örnek: Şirket 2023 yılı TFRS raporlamasını yapmak için 2021-2022 ve 2023 yıllarına ilişkin yasal yedeklerini enflasyon düzeltmesine tabi tutmuş olup yasal yedeklerin yıllar itibariyle kayıtlı değerleri ile enflasyona göre düzeltilmiş değerlerini aşağıdaki gibi hesaplamıştır;

	31.12.2021	31.12.2022	31.12.2023
Enflasyona Göre Düzeltilmemiş Kayıtlı Değeri	4.000	4.000	5.000
TÜFE Düzeltilmiş Değeri (TFRS)	7.000	12.000	25.000
TÜFE Düzeltme Farkı	3.000 (7.000 – 4.000)	5.000 (12.000 – 7.000)	13.000 (25.000 – 12.000)
ÜFE Düzeltilmiş Değeri (VUK)	7.500	13.200	27.400
TÜFE-ÜFE Farkı	500 (7.500 – 7.000)	700 (13.200 – 12.000-500)	1.200 (27.400 – 25.000-1.200)

2021 TFRS Açılış Yılı Düzeltme Kaydı

------------------------                                                      -------------------------

570 GEÇMİŞ YILLR KARLARI                                                          3.500

             540 YASAL YEDEKLER (TÜFE Düzeltme Farkı)                                      3.000

              570 GEÇMİŞ YILLAR KARLARI (TÜFE – ÜFE Farkı)                                500

------------------------                                                      -------------------------

2022 TFRS Düzeltme Kaydı

------------------------                                                      -------------------------

6XX NET PARASAL POZİSYON KAZANÇ VEYA KAYIP                     5.700

                540 YASAL YEDEKLER (TÜFE Düzeltme Farkı)                                      5.000

                 570 GEÇMİŞ YILLAR KARLARI (TÜFE – ÜFE Farkı)                               700

------------------------                                                      -------------------------

2023 TFRS Düzeltme Kaydı

------------------------                                                      -------------------------

6XX NET PARASAL POZİSYON KAZANÇ VEYA KAYIP                            14.200

                     540 YASAL YEDEKLER (TÜFE Düzeltme Farkı)                                           13.000

                      570 GEÇMİŞ YILLAR KARLARI (TÜFE – ÜFE Farkı)                                    1.200

------------------------                                                      -------------------------

Böylece 2023 itibariyle TFRS finansal tablolarda yasal yedek TÜFE değeri olan 25.000 TL olarak raporlanmış oldu. Ayrıca yasal yedeklerin açıklandığı dipnotta; yasal yedeklerin VUK değerinin 2023 yılı için 27.400 TL olduğu, TÜFE değeri ile ÜFE değeri arasındaki fark olan 2.400 TL’nin geçmiş yıllar karları veya zararları kaleminde raporlandığı açıklanmalıdır. Sermaye düzeltme farkları, paylara ilişkin primler, statü yedekleri gibi kalemlerin düzeltmeleri, kayıt şekli ve dipnot açıklamaları da yasal yedeklerdekine benzer şekilde yapılmalıdır.  

13.03.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.