Yaşar Çatalkaya
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
Sürdürülebilirlik Denetçisi
yasarcatalkaya@gmail.com

Finansman Gider Kısıtlamasında Kısır Döngüden Çıkış

Geçtiğimiz günlerde, bir vergi dairesinde beyanname denetimi yapan bir Vergi Müfettişi, bir mükellefimizi arayarak şu ifadeyi kullanmış:

“Finansman gider kısıtlamasını vergi sonrası bilançoya göre hesaplamamışsınız, düzeltme beyannamesi verin.”

Yaşanan bu durum, finansman gider kısıtlamasının nasıl uygulanması gerektiği konusundaki karışıklıkları yeniden akla getirdi. Ben de konuyu netleştirmek ve yanlış anlaşılmaların önüne geçmek için bu yazıyı yazmak istedim.

Temel Soru: Vergi Öncesi mi, Vergi Sonrası mı Bilanço?

Finansman Gider Kısıtlaması (FGK), işletmelerin yabancı kaynak kullanımını sınırlamak ve özkaynak yapısını güçlendirmek amacıyla 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 11/1-(i) bendinde düzenlenmiştir. Ancak uygulamada karşılaşılan bir tereddütlerden biri de FGK oranı belirlenirken dikkate alınacak bilançonun vergi öncesi mi, yoksa vergi sonrası mı olacağı yönündedir.

Bu konuda yakın zamanda yayımlanan, Ankara Defterdarlığı Gelir Kanunları Grup Müdürlüğü’nün 25.09.2025 tarihli ve E-38418978-125[6-2023/4]-… sayılı özelgesi ile tereddütler yok olmuştur diye umut ediyorum.

Özelge Ne Diyor?

Söz konusu özelgede, şirketin tereddüdü açıkça ortaya konmuş ve şu sonuca varılmıştır:

“Finansman gider kısıtlaması hesaplaması yapılırken, vergi ve diğer yasal yükümlülükler hesaplanmadan önceki yabancı kaynak/öz kaynak mukayesesi sonucu bulunan tutar dikkate alınmalıdır.”

Bu görüş;

• Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 6 ve 11’inci maddeleri,
• 1 Seri No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği’nin 11.13.2 ve 11.13.5 bölümleri
  dayanak alınarak açıklanmıştır.

Tebliğde de açıkça belirtildiği üzere, mükellefler her bir geçici vergi dönemi ve yıl sonu itibarıyla Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre çıkarılan finansman gider kısıtlaması öncesi bilançoyu dikkate almak zorundadır.

Vergi Sonrası Bilanço: Kısır Döngünün Kapısı

Vergi sonrası bilançoya göre FGK hesaplamak, matematiksel olarak kendi sonucuna etki eden bir değişken üzerinden yeniden hesaplama yapmak anlamına gelir.
Yani:

• FGK tutarı, vergi matrahını değiştirir.
• Vergi matrahı değiştiğinde, vergi karşılığı da değişir.
• Vergi karşılığı değiştiğinde, bilanço değişir.
• Yeni bilançoya göre FGK tekrar hesaplanır...

Sonuç: Bitmeyen bir döngü, hesaplamada süreklilik hatası ve uygulamada kaos.

Bu nedenle, vergi karşılıkları düşülmeden önceki bilançonun esas alınması, hem mantıksal hem de mevzuata uygun tek yoldur.

Uygulamadaki Karar Noktası

Ankara Defterdarlığı’nın bu özelgesiyle birlikte, artık FGK oranı belirlenirken:

• Vergi karşılıkları, SGK prim borç tahakkukları veya dönem sonu yükümlülükleri dahil edilmeyecek,
• Hesaplama vergi öncesi, VUK’a göre çıkarılmış bilanço üzerinden yapılacaktır.

Bu yaklaşım, mükellefler arasında uygulama birliği ve denetlenebilirlik sağlar; aynı zamanda “verginin vergisini hesaplama” gibi mantıksız sonuçların da önüne geçer.

İki Durumun Karşılaştırması

Vergi Öncesi Bilançoya Göre Hesaplama (Doğru Yöntem)

• Özkaynak: 10.000.000 TL
• Yabancı Kaynak: 15.000.000 TL
• Yabancı Kaynak / Özkaynak Oranı: 1,5

İşletmenin yabancı kaynakları özkaynaklarını aştığı için FGK uygulanacaktır.
Varsayalım ki 2024 yılında toplam finansman gideri 2.000.000 TL olsun.

Aşan kısma isabet eden oran = (15.000.000 – 10.000.000) / 15.000.000 = %33,3

Bu durumda kısıtlamaya tabi gider:

2.000.000 × %33,3 × %10 = 66.600 TL (kanunen kabul edilmeyen gider)

Bu yöntem, bilanço üzerindeki tüm verileri net ve öngörülebilir şekilde kullanır.

Vergi Sonrası Bilançoya Göre Hesaplama (Yanlış ve Kısır Döngü)

Vergi karşılığı ayrıldığında, özkaynak 10.000.000 TL’den 9.000.000 TL’ye düşsün.
Yabancı kaynak yine 15.000.000 TL olsun.

• Yabancı Kaynak / Özkaynak Oranı: 1,67
• Bu oran arttığı için aşan kısım büyür ve FGK tutarı da artar.

Yeni FGK:

2.000.000 × %40 × %10 = 80.000 TL

Bu örnekte: vergi matrahı artar, yeni vergi karşılığı değişir, özkaynak yeniden düşer…
Vergi matrahı → FGK’ya bağlı

• FGK→ vergi karşılığına bağlı

Dolayısıyla sistem:

FGK=f(Vergi)veVergi=g(FGK) şeklinde birbirini besleyen iki bağımlı değişkenden oluşur.

Bu, matematikte eşzamanlı doğrusal olmayan denklem sistemi (simultaneous nonlinear equations) veya öz-referanslı sistem (self-referential system) olarak adlandırılır.

Değerlendirme

Finansman gider kısıtlamasının amacı, işletmenin borçlanma düzeyini ölçmek ve sermaye yapısındaki dengesizlikleri tespit etmektir. Bu analiz, vergi sonrası bir bilançodan yapılamaz; çünkü o bilanço, FGK’nın kendisinden etkilenmiştir.

Dolayısıyla;

Vergi karşılıkları ayrılmadan önceki bilançonun esas alınması, hem mevzuatın amacına hem de finansal mantığa uygundur.

Aksi halde, finansman gider kısıtlaması bir mali kontrol aracı olmaktan çıkıp,
“verginin kendi gölgesini kovaladığı” bir matematik oyununa dönüşür.

10.11.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.279 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.