Selçuk Gülten
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
Bilim Uzmanı
selcukgulten2@hotmail.com

Kobilerde Karar Alma Süreçlerinde Büyük Veri Analitiği ve Muhasebe

Türkiye’de işletmelerin büyük çoğunluğu KOBİ (Küçük ve Orta Boy İşletme) seviyesinde faaliyet göstermektedir. KOBİ’lerde yönetim çoğu zaman patron veya aile işletmesi şeklinde ise aile fertleri tarafından yürütülmektedir. KOBİ’lerde kararlar alınırken muhasebe raporlarına veya verilere dayalı bilimsel, profesyonel yaklaşımlardan çok sezgilere, geçmiş tecrübelere güvenilmektedir. Günümüzün artan rekabet ortamı, ekonomik krizler, faiz oranlarının yüksekliği, enflasyon gibi baskı unsurlarının artması, KOBİ’lerde finansal başarıyı çok daha önemli bir hale getirmiştir. KOBİ’lerde finansal başarısızlıklar konkordato veya iflas risklerinin artmasına yol açmakta, işsizliği arttırmakta, kapanan her şirket ekonomide kötü etkilere yol açabilmektedir.

Büyük veriden yararlanmak, KOBİ'lere iş süreçlerini iyileştirme, daha hızlı, daha sağlıklı karar alma ve yeni inovasyon fırsatlarını belirleme gibi önemli avantajlar sağlayabilir. Ek olarak, büyük veri araçlarının kullanımı, KOBİ’lerin büyük veri kümelerini (örneğin müşteri veya pazar verileri) eyleme dönüştürülebilir kararlar alınmasını sağlayarak, gerçek kanıtlara dayalı stratejiler ve ürünler uyarlamalarına yardımcı olur. Büyük işletmeler ile küçük işletmeler arasındaki dijital uçurum teknolojinin gelişmesiyle daha hızlı açılmaktadır. Bu duruma küçük işletmelerde nitelikli uzman personel istihdamı sorunları, büyük veri analiz platformlarının maliyetli olması gibi çeşitli sorunların olduğu da açıktır.

1.VERİYE DAYALI KARAR VERME

Veriye dayalı karar verme, bir organizasyonun stratejik ve operasyonel kararlarını, yalnızca karar vericinin sezgisine veya deneyimine dayandırmak yerine, derinlemesine veri analizi ve bu analizden elde edilen kanıtlara dayandırma uygulamasını ifade eder. Yönetimsel sezgilere, alışkanlıklara, dayanan geleneksel yöntemlerin aksine, veriye dayalı karar verme, eyleme dönüştürülebilir bilgi çıkarmak için, büyük miktarda veri kullanan daha sistematik ve nesnel bir süreç benimser. Genel olarak, veri odaklı karar alma yalnızca teknolojik bir eğilim değil, rasyonel düşünmenin teorik modellerine ve sorunları çözmek için bilimsel yöntemlerin kullanımına dayanan, yönetim ve karar almaya yönelik dönüştürücü bir yaklaşımdır.

Veri odaklı bir karar alma yaklaşımını benimsemek, operasyonel, finansal ve stratejik açıdan önemli avantajlar sunar. Çok sayıda akademik çalışma, karar alma sürecinde veri kullanımına yatırım yapan kuruluşların daha iyi sonuçlar gösterdiğini göstermiştir. Günümüzde fabrikaların dijitalleştiği, tüm üretim süreçlerinin dijital ortamda ikizlerinin oluşturulduğu, nesnelerin interneti teknolojileri ile fabrikadaki makinelerden, robotik sistemlerden, üretim hattından anlık veri alındığı, yapay zeka ve makine öğrenmesi alanındaki gelişmelerden de faydalanılarak akıllı fabrikalar oluşturulmaya çalışılmaktadır.

Muhasebe alanında yönetim ve maliyet muhasebesi çalışmaları karar alma için gerekli verileri oluşturmakta, mali tablolar analizi gibi diğer muhasebe çalışma alanlarıyla karar alma süreçlerine destek olunmaktadır. Günümüzde uygulanan çift taraflı kayıt sisteminin sınırlamalarını aşmak ve artan bilgi ihtiyacını karşılayabilmek için üç taraflı kayıt sistemleri de önerilmektedir. Hatta ihtiyaç duyulan bilgiye bağlı olarak segment yaklaşımını benimseyen “çok boyutlu muhasebe” teorisi de konuşulmaktadır. Bu yaklaşımda yer, zaman, miktar, fiyat, üretim yeri, pazarlama kanalı, depo gibi istenen bilginin detayı ne ise onu üretebilecek bir sistem kurgulanması hedeflenmektedir.

Günümüzde finansal olaylar artmış, ticari ilişkiler karmaşıklaşmış, talep edilen bilgi düzeyi de en üst noktaya taşınmıştır. Bu ortamda muhasebe, hızlı, doğru, detaylı, ihtiyaca uygun, karşılaştırılabilir bilgi sunmakla yükümlü hale gelmiştir. Dijitalleşme ile birlikte muhasebe kayıtları dijital ortamda oluşturulmaya başlanmış, ancak bu kayıtların doğruluğunun teyidi, kontrolü yine muhasebe meslek mensupları tarafından gerçekleştirilir haldedir. Kısaca dijitalleşme süreci muhasebe birimlerinin iş yükünü daha da arttırmıştır.

2.VERİYE DAYALI KARAR VERMENİN AVANTAJLARI

Veri odaklı bir karar alma yaklaşımını benimsemek, daha sağlıklı kararlar alınmasına yol açabilir. Bu durum hatalı karar alma maliyetlerini azaltarak işletme verimliliği ve karlılığı üzerinde olumlu sonuçlar gösterebilir. Veri odaklı karar alma, verilerin doğruluğuna bağlı olarak belirsizlikleri azaltır ve karar alma kalitesini yükseltebilir. Kararlar verilere dayandığında, ön yargılardan uzak, şeffaf, doğrulanabilir ve rasyonel bir biçimde alınabilir. Öznel yargılardan uzak, nesnel bir biçimde karar alınması verilerin ışığında mümkün hale gelebilir.

Veriye dayalı karar verme işletmenin bütün fonksiyonlarında etkisini gösterebilir. Örneğin pazarlama alanında, müşterilerin önceki davranışlarından yola çıkılarak tüketici tercihlerine uygun kampanyalar oluşturulabilinir. Oluşturulan kampanyaların verimlilikleri ölçümlenebilir. Hedefe odaklı, geçmiş bilgilerle tutarlı öngörülerde bulunulabilir. Dağıtım kanalları organize edilebilir, stok düzeyleri ayarlanabilir. Alınan pazarlama ile ilgili kararlar da verilere dayalı olarak daha sağlıklı hale gelebilir.

Veri kültürünü benimseyen işletmeler, çevrelerini daha derinlemesine anlayabilir, eğilimleri tahmin edebilirler. Böylece yapılan analizler daha sağlıklı olacağından oluşturulacak stratejiler daha isabetli hale gelebilir. Veriye dayalı karar alma süreçlerinde çok daha fazla veri toplanmakta, veriler birbirini teyit ediyor mu diye bakılmakta, verilerin içerisinde varsa kalıplar ve anormallikler tespit edilmektedir.

Veriye dayalı karar verme sistemlerinde kayıt tutma, hesap verme, şeffaflık kültürü de geliştiğinden şirketlerin kurumsallaşmasında bir aşama olmaktadır. Ayrıca veriye dayalı karar verme sistemleri KOBİ’lere rekabet avantajı sağlayabilmektedir. Böylece karar verme süreçleri iyileştirilerek hatalı kararların oluşturabileceği maliyet ve zaman kayıpları önlenebilmektedir. KOBİ'lerin bilinçli stratejik kararlar alması ve pazarları hakkında elde ettikleri verileri kullanarak daha büyük oyuncularla daha etkili bir şekilde rekabet etmesi olanağı ortaya çıkabilmektedir.

3.VERİYE DAYALI KARAR VERMENİN DEZAVANTAJLARI

Veriye dayalı karar verme sistemleri büyük ve kurumsal işletmelerde hızlıca uygulanabilmektedir. KOBİ’lerde ise veriye dayalı karar verme platformlarının, yazılımlarının, teknolojilerinin istediği yatırımların maliyetlerini karşılamak her zaman mümkün olmayabilmektedir. Ayrıca bu yazılımları kullanabilecek nitelik personel temini veya personele ilave eğitim sağlamak da belirli bir maliyete katlanmayı gerektirmektedir. Eğitim ve destek programları ve ayrıca harici kurslar, üniversiteler, seminerler, sempozyumlar, bilgi ve kaynak açığını kapatmaya yardımcı olur.  KOBİ’ler hem finansal hem de insan kaynakları olarak sınırlı bir yapıya sahiptirler. KOBİ’lerde veriye dayalı karar vermenin önünde teknik uzmanlık eksikliği, yetersiz dijital altyapı gibi engeller bulunmaktadır.

Veriye dayalı karar verme yaklaşımı kritik kararlar alma biçimini dönüştüren modern ve bütüncül bir yaklaşımdır. KOBİ’lerde karar alma süreçlerine ilişkin yetki ve sorumlulukları açık bir şekilde paylaştırılmamışsa, veriye dayalı karar verme yaklaşımında da sorunlar ortaya çıkabilir. Veriye dayalı karar verme yaklaşımında hangi verilerin üretileceği, hangi kararlarda hangi verilerin kullanılabileceği belirli olduğu gibi karar alma süreçlerinde yetki ve sorumluluklarında belli olması gerekmektedir.

Veriye dayalı karar verme yaklaşımlarının KOBİ’lerde bir diğer dezavantajı da veri üretiminin zaman ve emek istemesidir. Veriye dayalı karar verme yaklaşımının temelinde veri olduğundan veri üretiminde hız önem kazanmaktadır. Hızlı ve hatasız veriler üretilmesi KOBİ’lerde gecikmelerle üretilmesi durumunda karar verme süreçlerinin yavaşlaması söz konusu olabilir.

Veri odaklı karar almayı tam olarak kullanmak, kaliteli veri güvence altına alma, analitik beceriler geliştirme ve daha kanıta dayalı bir zihniyete doğru organizasyonel değişim gibi zorlukların ele alınmasını gerektirir. Veriye dayalı karar verme dijital çağda bir moda veya trend olarak algılanmamalı, yeni bir anlayış, yeni bir standart olduğu kabul edilmelidir. Zorluklara rağmen, giderek daha fazla KOBİ'nin veri odaklı karar almanın değerini görmekte ve benimsemektedir.

4.ÇOK KRİTERLERİ KARAR ANALİZİ

Günümüzde KOBİ’ler bir bilgi tufanıyla karşı karşıyadır ve bu verileri stratejik kararları yönlendirmek için kullanmak bir zorluktur.  Veriye dayalı karar verme kültürü gelişip, KOBİ bünyesinde yerleştikçe, bazı yöneticilerin bir süre sonra veri bombardımanı gibi çok fazla detay olduğundan yakındıkları görülmektedir. Çok kriterleri karar analizlerinde veriler düzenlenmekte, önceliklendirilmekte, alınacak karar üzerindeki ağırlıkları göz önünde bulundurulmaktadır.

Yöneticilerin çatışan veya çelişen verileri değerlendirerek karar alma süreçlerinde çok kriterli karar analizleri yapabilmesi beklenir. Çok kriterli karar analizi, çok sayıda kriteri sistematik olarak değerlendirerek karar alma imkanı sağlamaktadır. Karar vericilerin birbiriyle çelişen birçok hedefin olduğu durumlarda birden fazla seçenek arasında rasyonel bir şekilde seçim yapmaları bu analizin odağında yer almaktadır.

Elbette, alternatifleri sıralarken veya aralarında seçim yaparken birden fazla kriteri göz önünde bulundurmak, insanlık tarihi kadar eskidir. Özellikle savaşlarda, ülke yönetimlerinde alternatifleri belirlemek ve sağlıklı karar almak çok önemlidir. Ekonomik faaliyetlerde muhasebe süreçlerde yönetsel kararların alınabilmesi için veri üretimi önem kazanmaktadır. Muhasebe bilgilerinin kalitesi, yönetim kararlarının kalitesi üzerinde de etkili olabilmektedir.

Tahmini veri analizleri günümüzde daha da önem kazanmıştır. Böylece geçmiş verilerden yola çıkılarak, geleceğe yönelik sağlıklı ön görülerde bulunulabilir. Tahmini veri analizi, veri odaklı karar almanın farklı bir yönü olup, geçmiş ve güncel verilerin titiz analizi yoluyla gelecekteki olayları ve eğilimleri tahmin etmek için çok sayıda strateji ve araç sunmaktadır.

Veriye dayalı karar verme yazılım programları, veri toplama, depolama ve ilk analiz için kapsamlı bir hizmet sağlamak üzere işlevlerine veri analizini entegre eder. Yapay zekanın temelini oluşturan teknoloji olan "makine öğrenimi", büyük veri tabanlarındaki karmaşık desenleri belirleyebilir.

5.SONUÇ

Büyük veri olgusu, işletmelerin müşterileri, rakipleri ve tedarikçileri hakkında doğru bilgi toplamalarına ve bu bilgileri stratejik kararlar almak için kullanmalarına olanak tanıdığı için işletmelerin işleyiş biçimlerini dönüştürebilir. Sonuç olarak ifade etmek gerekirse, veri analitiği tekniklerinin KOBİ'lerin rekabet gücü için giderek daha önemli bir araç haline gelmektedir. Farklı sektörlerde veya farklı işlevlerde işletmeler için birden fazla veri uygulaması ile veriye dayalı karar verme yaklaşımı vardır. KOBİ'ler, büyük işletmelere kıyasla sınırlı kaynaklara sahip olsalar da, öngörücü analiz, sınıflandırma ve kümeleme, metin analizi, zaman serisi tahmini vb. gibi veri analizi tekniklerinin benimsenmesinden önemli ölçüde yararlanabilirler.

Büyük veri analitiğinin muhasebe sektörüne entegrasyonu, faaliyet gösterme, karar alma ve risk yönetme şeklimizi önemli ölçüde dönüştürdü. Bu dönüştürücü güç, büyük miktarda veriyi işleme ve analiz etme yeteneğinden kaynaklanmaktadır ve böylece daha önce erişilemeyen içgörüleri açığa çıkarmasına olanak tanır. Büyük veri analitiğinin etkisi, müşteri hizmetlerini iyileştirmekten operasyonel verimliliği optimize etmeye kadar finansal hizmetlerin birçok yönünü kapsar. Karar alma alanında, büyük veri analitiği KOBİ’lere öngörücü içgörüler elde etme yeteneği kazandırarak piyasa eğilimlerini, müşteri davranışlarını ve yatırım fırsatlarını artan doğrulukla tahmin etmelerine olanak tanır.

Özetle, büyük veri analitiği KOBİ’ler derin bir etki meydana getirmiş, karar alma ve risk yönetimi yeteneklerini geliştirmiştir. İleriye bakıldığında, KOBİ’lerdeki büyük veri analitiği alanı sürekli büyüme ve gelişmeye hazırdır. Veriye dayalı karar alma kültürü geliştiren KOBİ’ler ciddi faydalar sağlayabilmekte, hatalı karar maliyetlerini düşürebilmektedirler. Bu noktada yönetimin alacağı finansal kararlarda muhasebe meslek mensuplarına önemli roller düşmektedir. Üretilen muhasebe verilerinin alınan kararlarda önemi artmaktadır. Veriye dayalı karar verme KOBİ’lerde yaygınlaştıkça muhasebenin bilgi üretme fonksiyonu daha da öne çıkmaktadır.

22.07.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.