Selçuk Gülten
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
Bilim Uzmanı
selcukgulten2@hotmail.com

Bağımsız Denetimde Enflasyon Raporlaması

Enflasyonun finansal tablolar üzerinde yaptıkları tahribatın azaltılabilmesi için çeşitli düzenlemeler yapılmıştır. 2023 ve 2024 yıllarında hem mali müşavirler hem de bağımsız denetçiler enflasyon muhasebesi ile ilgili yoğun mesai harcamışlardır. Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Vergi Usul Kanunu kapsamında Yİ-ÜFE endekslerini, bağımsız denetçiler ise TÜFE endekslerini düzeltme katsayılarının hesaplamalarında kullanmışlardır. Ayrıca SMMM’ler sadece 31.12.2023 tarihli bilanço üzerinde düzeltme yaparlarken, bağımsız denetçiler karşılaştırmalı mali tablo sunduklarından üç döneme ilişkin finansal durum tablolarını enflasyon raporlamasına konu etmişlerdir. Bağımsız denetçiler ayrıca kar veya zarar tablosu, nakit akış tablosu, öz kaynaklar değişim tablosu ve dipnotları da enflasyon uygulamaları kapsamında denetlemişlerdir.

1.BAĞIMSIZ DENETİMDE ENFLASYON RAPORLAMASI

Finansal tablolar TFRS, BOBİ FRS veya KÜMİ FRS çerçevesinde hazırlanmaktadır. Finansal tablolar, işletmeye ait nakit akışlarını, finansal durumu, finansal bilgileri ve finansal performansı göstermek üzere sunulmaktadır. Finansal tablolardaki tutarlar, mali tablo kullanıcılarına ihtiyaca uygun ve faydalı bilgi sunmak amacıyla raporlama dönemi sonundaki paranın satın alma gücüyle ifade edilmektedir. TFRS uygulamalarında TMS 29, BOBİ FRS uygulamalarında bölüm 25 kapsamında enflasyon raporlamasını gerçekleştireceklerdir. KÜMİ FRS uygulamalarında ise BOBİ FRS bölüm 25 kapsamında yer alan ilkelere bağlı uyarlama yapılacaktır.

1.1.Finansal Durum Tablosu

Enflasyonun finansal durum tablosuna etkileri finansal tablo kalemlerinin özelliklerine göre değişmektedir (Akçin; 2023:3). Finansal durum tablosunda yer alan kalemler parasal kalemler ve parasal olmayan kalemler olarak ayrıştırılmaktadır. Parasal kalemler düzeltme işlemine istisnalar (endekse bağlı tahviller, krediler gibi) haricinde tabi tutulmamaktadırlar. Parasal olmayan kalemler, finansal durum tablosunda tarihi maliyetlerle ifade edilmişler ise TÜFE fiyat endeksi ile düzeltilmektedirler. Parasal olmayan kalemler net gerçekleşebilir değer, gerçeğe uygun değer veya geri kazanılabilir değer gibi güncel değerlerle finansal durum tablosunda yer alıyorlarsa herhangi bir düzeltme işlemine tabi tutulmayacaklardır. Maddi duran varlıklar gibi kalemler değerleme yapılmışlar ise değerleme tarihindeki endekslerle de düzeltme işlemine konu edilebilirler. Özkaynak kalemleri ise işletmeye konuldukları veya işlem gördükleri tarihe göre aşağıda gösterilen düzeltme katsayısı hesaplamasına göre düzeltilecektir.

                                   Raporlama Tarihindeki TÜFE

Düzeltme Katsayısı=-------------------------------------------

                                               Kayıt/İşlem Tarihindeki TÜFE

Özkaynak kalemleri içerisinde önceki dönemlere ait yeniden değerleme artışı varsa iptal edilerek enflasyon düzeltmesi hesaplamaları gerçekleştirilmelidir. Sermaye arttırımı ve azaltımının birlikte olduğu sermaye hesapları düzeltmesinde tescil tarihleri esas alınarak toplulaştırılmış yöntemler veya ağırlıklı ortama ile dağıtım yapılabilir.

Yabancı paralarla gerçekleştirilen işlemler kur etkisi nedeniyle TL’ye çevrildiklerinde güncel değerlerine yaklaştıklarından ilave bir enflasyon düzeltmesi işlemine tabi tutulmayacaklar, TL cinsinden raporlanacaklardır.

Finansal durum tablosunda yer alan önceki yıl tutarları da TÜFE endekslerine göre düzeltme işlemine tabi tutulacaktır. Açılış finansal durum tablosu hazırlanması zorunlu olmasına rağmen sunulması zorunluluğu bulunmamaktadır.

1.2.Kar veya Zarar Tablosu

Gelir ve giderler işlem tarihlerine ilişkin olarak ay bazında TÜFE endekslerine göre düzeltileceklerdir. Parasal olmayan varlıkların satış kar veya zararları tarihi değerler esas alınarak hesaplandığı için enflasyon etkilerini içermez (Karapınar ve Eflatun; 2022:13). Parasal olmayan varlıkların elden çıkarılmasından elde edilen kazanç veya kayıplar hesaplanırken alınan bedel ile varlığın elden çıkarma tarihindeki cari ölçüm birimi cinsinden ifade edilen değer arasındaki fark esas alınmaktadır (KGK Rehberi; 2025:11).

                                                                                      Raporlama Dönemi Sonu TÜFE

Düzeltilmiş Tutar = Kar veya Zarar Tablosu tutarı x-----------------------------------------------

                                                                                       Kayıt/İşlem Tarihindeki TÜFE

Kar veya zarar tablosunda yer alan önceki yıl tutarları da TÜFE endekslerine göre düzeltme işlemine tabi tutulacaktır.

1.3.Nakit Akış Tablosu

Nakit akış tablosunun ne şekilde enflasyon düzeltmesine tabi tutulacağı noktasında 3 değişik yaklaşımdan söz edilebilir. Birinci yaklaşım nakit akış tablosunda, işletme, yatırım ve finansman faaliyetleri için enflasyonun etkisinin ayrı ayrı hesaplanarak raporlanması şeklindedir. İkinci yaklaşımda ise nakit akış tablosunda, işletme, yatırım ve finansman faaliyetleri için enflasyonun etkisinin tek bir tutar olarak raporlanmasıdır. Üçüncü ve KGK tarafından tavsiye edilen yaklaşım ise nakit akış tablosunda, işletme, yatırım ve finansman faaliyetleri için enflasyonun etkisinin ilgili faaliyet içerisinde düzeltilmesi, nakit ve nakit benzerlerine ilişkin enflasyon etkisinin de ayrı sunulması şeklindedir. İlk iki yaklaşımdan üçüncü yaklaşıma geçilmesi mümkün olup, bu durumda bir muhasebe politikası değişikliği olduğu kabul edilerek raporlama ve açıklama yapılması gerekmektedir.

1.4.Özkaynaklar Değişim Tablosu

Finansal durum tablosu düzeltildiğinde özkaynak kalemleri de enflasyona göre endeksler aracılığıyla düzeltilmektedir. Bu durumda ayrıca özkaynaklar değişim tablosunun düzeltilmesine gerek bulunmamakta, düzeltilmiş değerler finansal durum tablosundan temin edilebilmektedir. Sadece daha detay isteyen açıklamalar olması halinde bu detaylar özkaynaklar değişim tablosunda gösterilebilir. Öz kaynaklar tablosunda yer alan önceki yıl tutarları da TÜFE endekslerine göre düzeltme işlemine tabi tutulmuş değerleri ile gösterilmelidir.

1.5.Dipnotlar

Dipnotlarda kullanılan endeksler, parasal ve parasal olmayan kalemlere ilişkin bilgilendirmeler yapılmaktadır. Ayrıca net parasal kazanç veya kayıp tablosuna ilişkin hesaplamalar ve açıklamalar 31.12.2024 raporlama dönemi ve sonrasında dipnotlarda sunulmak zorundadır. Yine önemli bir husus olarak KAYİK Dahil kapsamındaki işletmeler ile BOBİ FRS kapsamında büyük boy olarak nitelendirilen işletmeler dipnotlarda açıklamak zorunda oldukları bağımsız denetim ücretlerini de TÜFE endekslerine göre düzeltmek zorundadırlar. Dipnotlar enflasyon düzeltmesine ilişkin açıklamaların yer alması nedeniyle önem taşımaktadırlar.

2.REEL OLMAYAN BORÇLANMA MALİYETİ

Muhasebe meslek mensupları VUK kapsamındaki enflasyon düzeltmesi işlemlerinde genellikle en vakit alan kısmın reel olmayan finansman maliyetlerinin ayrıştırılması olduğunu ifade etmektedirler. Benzer şekilde bağımsız denetçiler reel olmayan borçlanma maliyetleri konusunun hassasiyet gerektirdiği konusunda hem fikirdirler. Borçlanma maliyetlerinin aktifleştirildiği durumlarda, parasal olmayan kaleminin düzeltme katsayısı ile çarpılacak değerinin hesaplanmasında bu ayrıştırma işlemi gerçekleştirilmelidir. Yoksa enflasyonun etkisi mükerrer olacak şekilde mali tablolara yansıtılmış olacaktır. Reel olmayan borçlanma maliyetinin hesaplanması aşamasında aşağıda ifade edilen formül kullanılabilir.

                                                                 1+Nominal Faiz Oranı

            Reel Faiz Formülü=-----------------------------------------------------  -1

                                                           1+Gerçekleşen Enflasyon Oranı

Bu formülün hesaplanması sırasında özellikle nominal faiz oranının, enflasyon oranının altında kaldığı yani negatif reel faiz söz konusu olduğu durumlarda herhangi bir ayrıştırma yapılmaz. Zaten sonuç negatif çıkacaktır. Bu durumda aktifleştirilen borçlanma maliyeti giderleştirilir.

3.SONUÇ

Enflasyon düzeltmesi işlemleri bağımsız denetçiler için aşırı bir iş yükü olarak uygulama sahasında etkisini göstermiştir. Bu ekstra iş yükü maalesef bağımsız denetçilerin uhdesinde kalmış, ilave istihdam, yazılım güncellemeleri gibi maliyetler ne yazık ki denetim müşterilerine yansıtılamamıştır. Bankalar enflasyon düzeltmesi kapsamı dışında tutulmuş, SPK kapsamındaki işletmelerde de enflasyon düzeltmesinin işletmelerin karlarını önemli ölçüde azalttığı görülmüştür. BOBİ FRS ve KÜMİ FRS kapsamında yapılan enflasyon düzeltmesi raporlamalarının ise izleyen dönemlerde KGK sitesinde açıklanması beklenmektedir.

Bağımsız denetim uygulamalarından kapsamlı bir şekilde TFRS, BOBİ FRS ve KÜMİ FRS kapsamında finansal tablolar düzeltilmektedir. Finansal durum tablosu, kar veya zarar tablosu, öz kaynaklar değişim tablosu, nakit akış tablosu ve dipnotlar enflasyon çalışmaları kapsamında detaylı olarak düzenlenmekte ve denetlenmektedir. Uygulamada ufak tefek hatalar olsa da bağımsız denetçilerin enflasyon raporlaması konusunda başarılı ve titiz çalıştıkları ifade edilebilir.

4.KAYNAKÇA

AKÇİN, Olcay (2023); UFRS Kapsamında Hiperenflasyonist Ekonomilerde Finansal Raporlama; Gazi Gazi Kitabevi, Birinci Baskı, Ankara.

KARAPINAR, Aydın ve Ali Osman EFLATUN (2022); TMS-BOBİ FRS İlkelerine Göre Enflasyon Muhasebesi Gerçek Uygulama Örnekleriyle, Gazi Kitabevi, Birinci Baskı, Ankara.

KGK Rehberi (2025); Yüksek Enflasyonlu Ekonomilerde Finansal Raporlama Hakkında Uygulama Rehberi,

08.07.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.