Necdet Doğruç
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
necdetdogruc@gmail.com

Serbest Bölge Notları ve Örnek Uygulama

İLGİLİ KANUN TEBLİĞ YÖNETMELİK VE ÖZELGELER

3318 Sayılı Serbest Bölgeler kanunu

Serbest Bölgeler uygulama Yönetmeliği

5520 sayılı Kurumlar vergisi kanunu

1 Seri no.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği

Vergi Usul Kanunu (171-175-220 Madde)

Vergi Usul Kanunu Genel tebliğ (345-348-418)

Katma Değer Kanunu

Katma Değer Vergisi Genel  Uygulama Tebliği

SERBEST BÖLGELER KANUNU

Madde 6-2 fıkra

Kullanıcıların tutmak zorunda oldukları defterler ile düzenleyecekleri belgelere ilişkin olarak, 4.1.1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununun hükümlerine bağımlı olmaksızın düzenleme yapmaya Maliye Bakanlığı yetkilidir.

Madde 8 – Serbest bölge ile Türkiye'nin diğer yerleri arasında yapılacak ticaret, dış ticaret rejimine tabidir. Serbest bölge ile diğer ülkeler ve serbest bölgeler arasında dış ticaret rejimi uygulanmaz.

SERBEST BÖLGELER  UYGULAMA YÖNETMELİĞİ

Defter ve Kayıtların Tutulması ile Bölge İşlemlerinin Bilgisayar Veri İşleme Tekniği Yoluyla Yapılması

Madde 23- (Başlığı ile birlikte değişik:RG-22/4/2010-27560)

Serbest Bölgede faaliyet gösteren Kullanıcılar, genel esaslar çerçevesinde gelir ve kurumlar vergisi mükellefiyeti tesis ettirerek, Vergi Usul Kanununun defter tutma ile belge ve kayıt düzenine ilişkin hükümlerine uymak zorundadır.

Kullanıcılar, bu Yönetmelik hükümleri kapsamında Serbest Bölgede gerçekleştirdikleri faaliyetlerini bilgisayar veri işleme tekniği yoluyla yapar. Bu konudaki uygulamanın zamanlaması ve kapsamı hakkındaki hususlar Genel Müdürlükçe çıkarılacak tebliğ/genelgelerle düzenlenir.

Serbest bölge ile yapılan Satış İhracat  Alış ise ithalat olarak işlem görürür.

İhraç Edilen Mallar

Madde 30- (Değişik:RG-22/4/2010-27560)

Türkiye'den Bölgeye sevkedilen mallar, dışticaret rejimine tabi tutulur ve bu rejime göre ihraç edilmiş sayılır. Bölge ile diğer ülkeler ve Serbest Bölgeler arasında dışticaret rejimi uygulanmaz. Bölgeden yurtdışına mal gönderilmesi ve hizmet verilmesi serbesttir.

ithal Edilen Mallar ve Transit/Aktarma Mal Taşımacılığı

Madde 31- Bölgeden, Türkiye'ye sevkedilen mallar dışticaret rejimine tabi tutulur ve bu rejime göre ithal edilmiş sayılır. Bölge ile diğer ülkeler ve Serbest Bölgeler arasında dış ticaret rejimi uygulanmaz.

SERBEST BÖLGE FAALİYET RUHSATI ÇEŞİTLERİ

Üretim

Alım-satım

Depolama(kapalı ve Açık alanlar)

Montaj-demontaj

Bankacılık

Sigortacılık ve diğerleri

Bakım Onarım

Kiralama ve Finansal Kiralama

SERBEST BÖLGEDE ŞUBESİ BULUNAN

FİRMALARIN DEFTER  TASDİK DURUMU

Kurumlar Vergisi Genel Tebliği (5.12.3.8.1)

VUK   Madde( 171-175-220)

1395140-105(VUK-1-20799)-180088-17.02.2020 tarihli özelge

Diğer taraftan,birden fazla işyeri bulunan mükelleflerin her bir işyeri için ayrı ayrı  defter tasdik ettirmek suretiyle defter tutmaları mümkün olup,bu durumda  işyerlerinin  mali tablolarının hesap dönemi sonunda konsolide edilmeleri gerekmektedir.Ancak,her bir iş yeri için ayrı ayrı defter tasdik ettirmek yerine  merkezden  tek bir defter tasdik ettirilerek bu defterde merkez ve şube  hesaplarının  ayrı ayrı kodlanarak izlenmesi de mümkün  bulunmaktadır.

Bu bağlamda 3218 sayılı Serbest Bölgeler  Kanunun  ile 1 seri no .lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği Uyarınca :serbest bölgedeki şubede yürütülen ve istisna kapsamında olan faaliyetlere  ilişkin istisna kazancın Bu bağlamda Kurumlar Vergisi matrahının  tespiti açısından               

 istisna kapsamında bulunan ve bulunmayan hasılat, maliyet ve gider unsurlarının ayrı ayrı izlenmesi ve istisna kapsamında olan faaliyetlere ait hasılat, maliyet ve gider unsurlarının, diğer faaliyetlerle ilişkilendirilmemesi ve bu ayrımı sağlayacak şekilde Vergi Usul Kanunu hükümleri çerçevesinde defter tutularak, belge ve kayıt düzenine uyulması gerekmektedir.

Yukarıda yapılan açıklamalara göre, serbest bölgede faaliyet gösteren mükelleflerin de Vergi Usul Kanunu hükümleri çerçevesinde defter tutma ve belge düzenleme ödevlerini yerine getirmeleri gerekmektedir.

MERKEZ OFİS İLE SERBEST BÖLGE ŞUBESİ ARASINDA  MAL ALIŞVERİŞİ

KATMA DEĞER KANUNU

İhracat Teslimi ve Yurt Dışındaki Müşteriler İçin Yapılan Hizmetler

Madde 12

1. Bir teslimin ihracat teslimi sayılabilmesi için aşağıdaki şartlar yerine getirilmiş olmalıdır: a) Teslim yurt dışındaki bir müşteriye veya bir serbest bölgedeki alıcıya veya 27/10/1999 tarihli ve 4458 sayılı Gümrük Kanununun 95 inci maddesinin (1) numaralı fıkrasına göre faaliyette bulunan gümrüksüz satış mağazalarında satılmak üzere bu mağazalara veya bunların depolarına ya da yetkili gümrük antreposu işleticisine yapılmalı veya mallar yetkili gümrük antreposu işleticisine tevdi edilmelidir.[1] b) Teslim konusu mal Türkiye Cumhuriyeti gümrük bölgesinden çıkarak bir dış ülkeye veya bir serbest bölgeye vasıl olmalı ya da gümrüksüz satış mağazalarında satılmak üzere bu mağazalara veya bunların depolarına veya yetkili gümrük antreposuna konulmalıdır. Teslim konusu malın ihraç edilmeden önce yurt dışındaki alıcı adına hareket eden yurt içindeki firmalar veya bizzat alıcı tarafından işlenmesi veya herhangi bir şekilde değerlendirilmesi durumu değiştirmez. Yetkili gümrük antrepoları ile buralarda düzenlenmesi zorunlu belgeleri belirlemeye, konulacak malın cinsi ve miktarı ile bunların antrepoda bekleme sürelerine ilişkin olarak sınırlama getirmeye, Gümrük Müsteşarlığının görüşü alınmak suretiyle Maliye Bakanlığı yetkilidir. Yetkili gümrük antrepolarının işleyişine ilişkin olarak bu fıkra uyarınca belirlenen esaslara uyulmaması halinde ziyaa uğratılan vergi, buna ilişkin olarak kesilecek ceza ve hesaplanacak gecikme faizinin ödenmesinden katma değer vergisi iadesi alanla birlikte antrepo işleticisi de müteselsilen sorumludur.[2] 2. Yurt dışındaki müşteri tabiri; ikametgâhı, işyeri, kanunî ve iş merkezi yurt dışında olan alıcılar ile yurtiçinde bulunan bir firmanın yurt dışında kendi adına müstakilen faaliyet gösteren şubelerini ifade eder. Bir hizmetin yurt dışındaki müşteriler için yapılan hizmet sayılabilmesi için aşağıdaki şartlar yerine getirilmiş olmalıdır.

 11395140-105[VUK-1-21932]-968798-15.11.2021 tarihli özelge

KDV Genel Uygulama Tebliğinin "Mal İhracı" başlıklı (II/A-1.) bölümünün "İstisnanın Kapsamı ve Beyanı" başlıklı (II/A-1.1.1.) alt bölümünde; mal ihracına ilişkin beyanın, ilgili dönem KDV beyannamesinin "İstisnalar-Diğer İade Hakkı Doğuran İşlemler" kulakçığında "Tam İstisna Kapsamına Giren İşlemler" tablosunda 301 kod numaralı işlem türü satırı kullanılmak suretiyle yapılacağı açıklanmıştır.

Bu hüküm ve açıklamalar çerçevesinde, yurt içinden serbest bölgedeki alıcılara yapılacak mal teslimleri 3065 sayılı Kanunun (11/1-a) maddesine göre KDV'den istisna olduğundan, serbest bölgede bulunan şubenize mal gönderilmesi, şubenizin kendi adına müstakilen faaliyet gösteriyor olması kaydıyla, mal ihracı kapsamında değerlendirilecek ve söz konusu mal ihracı ilgili dönem KDV beyannamesinin "İstisnalar-Diğer İade Hakkı Doğuran İşlemler" kulakçığında "Tam İstisna Kapsamına Giren İşlemler" tablosunda 301 kod numaralı işlem türü satırı kullanılmak suretiyle yapılacaktır.

Diğer taraftan, serbest bölgeden yurt içine yapılacak mal teslimleri ithalat kapsamında Katma Değer Vergisi Kanununun (1/2) maddesine göre KDV'ye tabi olduğundan, kendi adına müstakilen faaliyet gösteriyor olması kaydıyla şubeniz tarafından merkezinize mal gönderilmesi ve şubenizin diğer tüm yurt içi satışları ithalat kapsamında değerlendirilecektir.

Tebliğ ve özelgeye göre  serbest bölge ile yapılan alışverişlerde fatura düzenlenebilir.

Kurumlar  Vergisi Matrahının tespiti açısından ,istisna kapsamında bulunan ve bulunmayan hasılat ,maliyet ve  gider  unsurlarının ayrı ayrı izlenmesi ve istisna kapsamında olan faaliyetlere ait  hasılat  maliyet  ve gider unsurlarının  diğer faaliyetlerle ilşkilendirilmemesi ve  bu ayırımı sağlayacak şekilde VUK hükümleri çerçevesinde  defter tutarak belge  kayıt düzenine uyulması gerekmektedir.

ÖNEMLİ

Kurumlar vergisi yönünden

Merkez ile şube arasında faturalaşmada hazine zararına dikkat edilmelidir.

Serbest Bölge bulunan Şube ile Türkiye'de bulunan Merkez  arasında işlemler için kullanılacak hesaplar

393  MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI

ÖRNEK

Merkez ve şube  ait  hesapların Merkezden  defter tasdik ettirilerek  tutulması

Y A.Ş  Serbest bölgedeki şubesine  100.000,TL Ticari mal satışı gerçekleştirmiştir.

Serbest bölgede bulunan şube  Üretim -  Alım-satım olmak üzere 2 adet ruhsatı bulunmaktadır.

Şube  bu malı 3.000$ karşılığı 120.000,00TL karşılığında ihraç etmiştir.

ALIM -SATIM İŞİ

MERKEZ MUHASEBE KAYDI  (VUK madde 171-175  )

—-----------------------------------/—----------------------------------------

393  MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI   100.000,00

393.02 Serbest Bölge Şube

                                             601-YURT DIŞI SATIŞLAR                  100.000,00

                                             601.01 Şube yapılan satışlar

                                             601.01.001 Serbest bölge şb

 Şubeye yapılan ihracat

—----------------------------------------------/—-----------------------------------------------

ŞUBE MUHASEBE KAYDI

—------------------------------------------------/—----------------------------------------------

159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI       100.000,00

 159.01 merkez

 159.01.001 mal bedeli

                                                393  MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI   100.000,00  

                                                393.01 Merkez

    ithalat muhasebe kaydı  

—----------------------------------------/—---------------------------------------

153-TİCARİ MALLAR                   100.000,00

 153.01 şube ticari mallar

  153.001 serbest bölge tic mallar

                                                    159 VERİLEN SİPARİŞ AVANSLARI       100.000,00

                                                    159.01 merkez

                                                    159.01.001 mal bedeli

ithalatın gerçekleşmesi

—----------------------------------------------/—-----------------------------------

Alınan malın ihraç edilmesi

ŞUBE İHRACAT KAYDI

—-------------------------------------------------/—----------------------------------------

120-ALICILAR                            120.000,00

120.01 Yurt dışı Alıcılar

120.01.001 xyz     

                                              601-YURT DIŞI SATIŞLAR                  120.000,00

                                                601.02 Şube satışları      

   Serbest bölgeden yapılan ihracat   

—----------------------------------------------/—---------------------------------------    

621 SATILAN TİC MAL  MALİYETİ                   100.000,00

621.01 Şube maliyetleri

621.01.001 serbest bölge satılan mal maliyeti       

                                               153-TİCARİ MALLAR                   100.000,00

                                               153.01 şube ticari mallar

                                              153.001 serbest bölge tic mallar

sat mal maliyeti

—-------------------------------------/—-------------------------------------------------

Serbest Bölgedeki şube ihracat bedelini olan 120.000,00TL tahsil etmiştir.

Şube muhasebe kaydı

 —------------------------------------------/—----------------------------------------------

102 BANKALAR               120.000,00

102.01 A Bankası

102.01.001  serbest bölge şb

                                                                     120-ALICILAR                            120.000,00

                                                                    120.01 Yurt dışı Alıcılar

                                                                    120.01.001 xyz    

  —------------------------------------------------/—---------------------------------------------------------

Şube  Merkez banka hesabına 120.000,00TL göndermişitr.

Şube muhasebe kaydı

—--------------------------------------------------/—---------------------------------------------------------

  393  MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI   120.000,00  

         merkez                                     

                                                                102 BANKALAR              120.000,00

                                                                  102.01 A Bankası

                                                                  102.01.001  serbest bölge şb

       Merkez hesabına para gönderme 

—------------------------------------------------/—-----------------------------------------------------------

 Merkez muhasebe kaydı  

—-----------------------------------------------/—-----------------------------------  

102 BANKALAR               120.000,00

102.01 A Bankası

102.01.002 merkez şb

                                                        393  MERKEZ VE ŞUBELER CARİ HESABI   120.000,00

                                                              Serbest bölge şube

Şubeden para transferi

—------------------------------------------------------/—----------------------------------------------------------------

Merkez ve şube satış ve maliyetlerinin ayrı ayrı takip edilmesi gereği kdv  beyannamesi verilirken  merkez ve şubenin konsolide(birleştirilmesi) olması gerekir.

10.07.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.