Hüseyin Ergut
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Lisanslı SPK Uzmanı
smmm.hergut@gmail.com

Finansal Piyasalarda Opsiyon Stratejilerinden Pergel (STRADDLE) ve Çanak (STRANGLE) Stratejileri Nedir? İki Stratejinin Farlılıkları Nelerdir? Avantajları ve Risk Yönetimi

Pergel Stratejisi (Straddle) Nedir?

Straddle stratejisi, finansal piyasalarda bir menkul kıymette aynı anda hem uzun (alım) hem de kısa (satım) pozisyon almayı içeren bir stratejidir. Aşağıdaki örneği ele alalım: Bir yatırımcı, belirli bir zaman noktasında aynı dayanak varlık için aynı anda bir alım opsiyonu ve bir satım opsiyonu alıp satar. Her iki opsiyonun da vade sonu ve kullanım fiyatı aynıdır.Straddle stratejisi, genellikle yatırımcıların fiyatın hangi yöne hareket edeceğinden emin olamadıklarında kullandıkları bir stratejidir. Farklı yönlerdeki işlemler, birbirlerinin kayıplarını telafi edebilir.

Bir straddle işleminde, yatırımcı her iki opsiyonu da (call ve put) uzun pozisyon (satın alma) veya kısa pozisyon (satım) alabilir. Bir pergel stratejisinde işleminin sonucunu, fiyatın yönü değil, fiyat hareketlerinin seviyesi etkilemektedir.

Bir işlemin pergel (straddle) kabul edilebilmesi için şu şartların oluşması gerekmektedir.

-Yatırımcı, çağrı veya satış opsiyonlarını satın alabilir veya satabilir.

-Seçenekler aynı güvenliğin parçası olmalıdır.

-Her iki işlem için de grev fiyatı aynı olmalıdır.

-Opsiyonların son kullanma tarihi aynı olmalıdır.

Pergel Opsiyon Stratejisi Ne Zaman Kullanılmalı?

Bu opsiyon stratejisinin iki durumda kullanılabildiğini görmekteyiz;

I-Yönlendirmeli Oyun

Dinamik bir piyasa ve yüksek fiyat dalgalanmalarının olduğu ve yatırımcı için büyük belirsizlik yarattığı bir durumdur. Hisse senedinin fiyatı yükselip alçalabildiğinde, pergel (straddle) stratejisi kullanılır. Bu stratejinin diğer adı örtülü oynaklık olarak da bilinmektedir.

II-Volatilite Oyunu

Ekonomide bir kazanç duyurusu veya yıllık bütçe açıklaması gibi bir olay olduğunda, duyuru yapılmadan önce piyasadaki oynaklık artar. Yatırımcılar genellikle kazanç elde etmeye yakın şirketlerin hisselerini satın alırlar.

Bir Pergel (Straddle) Opsiyonun Örneği

Pergel opsiyonu, piyasada yüksek oynaklık (volatilite) ve fiyat hareketlerindeki belirsizlik durumlarında kullanılır. Vade sonuna uzun bir süre kalan bir opsiyon olduğunda, straddle kullanmak en uygun olan strateji diyebiliriz. Bir yatırımcı ayrıca opsiyonun para değerinde olduğundan yani (kullanım fiyatının dayanak varlığın fiyatıyla aynı olduğundan) emin olabilmelidir. Yatırımcı, alım veya satım opsiyonlarının değerlerinin stratejinin ilk uygulandığı zamandan daha yüksek veya daha düşük olması durumunda avantaj elde edecektir. Bu, varlığın işlem maliyetini dengelemeye yardımcı olabilir ve kalan para kâr olarak kabul edilir.

Bir beyaz eşya sektöründeki firmanın (X) hissesinin (60TL.)’den işlem gördüğünü ve yatırımcısının (120TL.)’vade fiyatından alım opsiyonu ve satım opsiyonu satın alarak uzun vadeli bir pergel (straddle) pozisyonu açmaya karar verdiğini varsayalım. Alım opsiyonunun maliyeti (25TL.) satım opsiyonunun maliyeti ise (21TL.) Yatırımcının toplam maliyeti (46TL.)’olacaktır.

Yatırımcının stratejisi başarısız olduğu takdirde, maksimum kaybı (46TL.) olacaktır. Vade tarihinde, (X) hissesi (210TL.)’den işlem görmekte olup, bu nedenle satış opsiyonu para dışı kaldığı için sona erecektir. Ancak, alım opsiyonu para içindedir (kullanım fiyatı işlem fiyatının altındadır) ve opsiyon sona erdiğinde, opsiyondan elde edilen gelir (90TL.) olacaktır. (210TL.) vade tarihindeki fiyatı ve (120TL.)’den alım-satım opsiyonundan pozisyon açılmıştı. Yatırımcının (46TL.) olan ilk maliyetini bu gelir tutarı (90TL.)’dan çıkardığımızda, yatırımcıya (44TL.) net hisse başına kâr kalacaktır.

Pergel Stratejisinin (Straddle) Avantajları

 -Dalgalı piyasalarda potansiyel olarak yüksek getiriler sağlayabilir,

 -Straddle'lar portföy çeşitlendirmesini iyileştirir

-Straddle'lar, bir yatırımcının genel risk maruziyetini düşürmeye yardımcı olabilmektedirler.

-Uzun süre temel hisse senetlerini tutmanın getirdiği riskten korunmayı sağlar.

-Staddle'lar yukarı ve aşağı yönlü fiyat dalgalanmalarına maruz kalmayı değerlendirmektedir.

-Maksimum kayıp, ödenen toplam primdir (uzun straddle).

-Straddle'lar, yatırımcıların geniş fiyat aralıklarından ve aşırılıklardan faydalanmasını sağlar.

Pergel Stratejisinin (Straddle) Dezavantajları

-Satış opsiyonunun potansiyel kârı sınırlıdır

-Uzun bir straddle stratejisindeki maksimum kayıp, piyasa oynak hale gelmezse ödenen toplam primdir

-Maksimum kayıp oldukça olasıdır

-Bir straddle stratejisinin yatırımcıya kar sağlaması için güçlü fiyat hareketleri olması gerekir

-Kısa opsiyon bacakları erken atanırsa, yatırımcılar istenmeyen hisse senedi pozisyonları alma riskiyle karşı karşıya kalabilirler.

-Straddle stratejisinin yakından izlenmesi gerekmektedir.

Çanak (Strangle) Stratejisi Nedir?

Finansal piyasalarda, çok kullanılan bir opsiyon stratejisidir. Çanak stratejisi (strangle) yatırımcı bu stratejiyi oluşturmak için vadeleri aynı olan, farklı kullanım fiyatlı bir alım ve bir de satım opsiyonu alır ya da satar. Söz konusu opsiyon stratejisi pergel stratejine benzese de çanak stratejisinin oluşturulması için kullanılan opsiyon sözleşmelerinin kullanım fiyatları farklı, vade tarihlerinin ise aynı olması gerekmektedir. Çanak stratejisi, yatırımcının alım ve satım opsiyonlarında uzun pozisyon aldığı taktirde uzun çanak stratejisi, kısa pozisyon aldığında ise kısa çanak stratejisi olarak ikiye ayrılmaktadır.

I-Uzun Çanak Stratejisi

Uzun çanak stratejisi, aynı dayanak varlık üzerine yazılmış, vade tarihleri aynı, kullanım fiyatları ise birbirinden farklı bir alım opsiyonunun ve bir satım opsiyonunun alınmasıyla gerçekleştirilmektedir.

Uzun çanak stratejisi, dayanak varlık fiyatında yüksek dalgalanma olacağını öngören ve dalgalanmanın hangi yönde olacağını tahmin edemeyen yatırımcılar tarafından uygulanmaktadır. Söz konusu stratejini oluşturmak için kullanılan opsiyon sözleşmelerinin her ikisinde de uzun pozisyon alındığından yatırımcı stratejiye bir giderle başlayacaktır. Eğer vade sonu dayanak varlık fiyatı ile kullanım fiyatı arasındaki fark ödenmiş toplam opsiyon priminden fazlaysa yatırımcı kar elde edecektir. Alım ve satım opsiyonlarında uzun pozisyon alarak elde edilebilecek maksimum kar sınırsız olduğundan dolayı, söz konusu stratejiyle de kazanılabilecek kar sınırsızdır. Uzun çanak, stratejisinde yatırımcının karşılaşabileceği maksimum zarar stratejinin aslı değerli veya aslı değersiz olmasına bağlı olarak farklılık göstermektedir. Söz konusu strateji aslı değerli alım ve satım opsiyonlarının aynı anda alımıyla oluşturulmuşsa aslı değerli uzun çanak stratejisi olacak ve yatırımcının edebileceği maksimum zarar uzun pozisyon aldığı opsiyonlara ödediği toplam opsiyon primi kadar olacaktır. Aslı değersiz alım ve satım opsiyonlarının aynı anda alımıyla oluşturulan uzun pergel stratejisi ise aslı değersiz olacaktır ve yatırımcının maksimum karşılaşabileceği maksimum zarar, toplam opsiyon priminden opsiyon sözleşmelerinin kullanım fiyatları arasındaki farkın çıkarılmasıyla hesaplanacaktır. Uzun vadeli boğaz stratejisi, dayanak varlığın vade sonuna kadar güçlü bir şekilde yukarı veya aşağı hareket etmesi durumunda kazanç sağlar ve bu da yüksek oynaklık olacağına inanan ancak yön konusunda emin olmayan yatırımcılar için idealdir.

II-Kısa Çanak Stratejisi

Dayanak varlıkları ve vade tarihleri aynı, kullanım fiyatları farklı olan bir alım opsiyonu ve bir satım opsiyonunda kısa pozisyon almakla oluşturulan bir stratejidir. Bu stratejiyi uygulamak için kullanılan opsiyon sözleşmelerinin her ikisi de zararda opsiyonlar olması gerekmekte olup, kısa çanak stratejisi, piyasada yüksek dalgalanmaların olmayacağını öngören yatırımcılar tarafından gerçekleştirilmektedir. Yatırımcıların tahminlerinden farklı olarak dayanak varlık fiyatında yüksek değişiklikler olması durumunda yatırımcı zarar edecektir. Kısa çanak stratejisinde her iki opsiyonda da kısa pozisyon alındığı için yatırımcının zararı burada sınırsız olacaktır. Kısa pozisyon açma, düşük volatilitesi olan bir piyasa nötr bir stratejidir ve özellikle aralıklı bir piyasada başarılı olabilir. Kısa pozisyonlu çanak stratejisinde, dayanak varlık altta yatan varlık çok fazla hareket etmiyorsa kazanç sağlar ve düşük oynaklık olacağına inanan yatırımcılar için en uygun durumdur.

Kısa Çanak Stratejisini Etkileyen Faktörler

-Para dışı seçenekler,

-Sınırlı oynaklığın riski,

-Delta kullanımı,

Çanak (Strangle) Stratejisinin Avantajları

-Bu strateji çok çeşitli pazarlarda kullanılabilir

-Sınırlı risk – en önemli kayıp, çağrı ve satış opsiyonlarında ödenen primdir

-Sınırsız kar potansiyeli

-Yatırımcılar, çağrı ve satış opsiyonlarının satışından elde edilen primlerden düzenli olarak kar elde edebilirler.

-Kısa çanak stratejisi çeşitli piyasa koşullarında kullanılabilir.

-Bu strateji oynaklığa değil, istikrarlı bir piyasaya dayanmaktadır.

-Kısa çanak stratejisi kullanarak kar elde etme olasılığı yüksektir.

Çanak (Strangle) Stratejisinin Dezavantajları

-Bu stratejinin işe yaraması için piyasa oynaklığından kaynaklanan önemli fiyat hareketlerine ihtiyaç vardır

-Uzun boğma pozisyonunu ne kadar uzun süre tutarsanız, prim kaybınız o kadar fazla olur (zaman azalması)

-Opsiyonlar istikrarlı piyasalarda değersiz olarak sona erebilir.

-Kısa pozisyon kapatma, özellikle varlık belirli bir yönde önemli ölçüde hareket ederse sınırsız risk taşır

-Bazı yatırımcılar, kısa pozisyon kapatma işlemlerinden kaynaklanan daha yüksek teminat gereksinimleri nedeniyle dezavantajlı duruma düşebilir.

-Sınırlı kar potansiyeli (call ve put opsiyonunun satışından elde edilen prim)

Bu iki Stratejiyi Seçerken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

-Fazla opsiyon primi ödemek; alım ve satım opsiyonu primlerine tam olarak doğru fiyatı ödemek, doğru piyasa koşulları oluşmadığında yatırımcıların riski en aza indirmelerine yardımcı olabilir.

-Zaman kaybının doğru şekilde hesaplanamaması; özellikle düşük volatilitesi   ortamlarda, straddle ve boğma stratejisini etkiler. Kısa boğma stratejilerinde, opsiyonların değeri zamanla azalır, ancak bu koşullar yatırımcının opsiyon sözleşmelerini başlangıçta sattığından daha düşük bir fiyata satın almasına olanak tanır, bu nedenle zamansal bozulma bu strateji için iyidir. Bir yatırımcı uzun straddle stratejisi kullanıyor ise hem alım hem de satım opsiyonlarının vade tarihlerine yaklaştıkça değer kaybına uğraması nedeniyle zaman kaybını hesaba katmalıdır. Kısa pergel (straddle)'de ise, dayanak varlık başa baş noktasının önemli ölçüde ötesine geçerse, zaman kaybı potansiyel kayıpları tam olarak telafi edemediği için yatırımcıların zaman kaybı konusunda dikkatli olmaları gerekir.

-Yanlış kullanım fiyatı seçmek; yanlış kullanım fiyatının seçimi, opsiyon fiyatlarının artmasına neden olarak yatırımcıların başa baş noktasına ulaşmasını çok daha zor hale getirir. Paranın çok daha dışında olan opsiyonların primleri daha yüksektir ve bu durum da genel yatırım getirisini düşürmektedir. Daha geniş kullanım fiyatlarının kârlı olabilmesi için daha büyük bir fiyat hareketi gerekir. Kullanım fiyatını yanlış belirlemenin bir diğer sonucu da yatırımcıların tüm primlerini kaybetme riskidir. Bu durum, opsiyonların değersiz olarak vadesinin dolması ve dayanak menkul kıymet fiyatının büyük ölçüde hareket etmemesi durumunda ortaya çıkar.

Kaynakça:

-spk.gov.tr

-Borsa İstanbul A.Ş.

-SPL/Çalışma Notları.

-Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (TSPB)

-Optionstrading/ Samantha Hale.

-Investopedia / Asil Drakoln

-CFI/Corporatefinanceinstitute.

-İşbank/İş Yatırım Yayınları.

30.10.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.