Hüseyin Ergut
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Lisanslı SPK Uzmanı
smmm.hergut@gmail.com

Yeni Nesil Miras Bırakma Şekli Bu Cüzdan Başka Cüzdan Kripto Varlıklar Miras Olarak Bırakılabilir Mi? Veraset ve İntikal Vergisinin Konusuna Girer Mi? Mevzuat Çerçevesinde Değerlendirmeler

Kripto Varlıkların Hukuki Niteliği

Blok zincirde oluşturulan kripto varlıklar çok çeşitlidir. Bu nedenle neredeyse her geçen zaman yeni bir kripto varlık türü ortaya çıkmaktadır. Kripto varlıkların çok hızlı gelişmesi de hukuki düzenlemelerini zorlaştırmaktadır. Kripto varlığın bir varlık olup olmadığı, eşya olup olmadığı veya menkul kıymet olup olarak nitelendirilip nitelendirilemeyeceği soruları kripto varlıkların değişken yapısından dolayı ortaya atılmıştır.

-Kripto varlıklar para sayılır mı?

Dünyada birçok işletmenin ödemeleri kripto para ile kabul etmesi üzerine kripto para bir değişim aracı olarak kullanılmaya başlamıştır. Bu sebeptendir ki, değişim özelliğinden dolayı kripto paraların para olup olmadığı sorusu ortaya çıkmaktadır. Para, “Devletçe bastırılan, üzerinde değeri yazılı kağıt veya metalden ödeme aracıdır”. Hukuk doktrininde ise para “hukuk düzeninin ödeme aracı olarak tanıdığı, maddi görünüş şekli önemli olmayan, genel bir mübadele aracı olan, hesap birimi” olarak tanımlanmaktadır.

Türk doktrinindeki genel yaygın görüşte belirtildiği üzere kripto varlık değişim aracı olarak kullanılamadığı için kripto parayı para olarak nitelendirilememektedirler. Ödemelerde kripto varlıkların kullanılmamasına dair yönetmelikte de kripto varlıkların ödemelerde kullanılması yasaklanmıştır. Bu da paranın değişim aracı olma özelliğiyle bağdaşmamaktadır. Bir değişim değeri olsa bile kripto para ülkelerin egemenlik kavramı ile çelişmektedir. Çünkü para basmak devletin yetkisi altındadır. Ülkemizde de bu yetkiyi Merkez Bankası kullanmaktadır.

Elektronik Para Açısından; Elektronik paralar 6493 sayılı yasa kapsamında ele alınmıştır. Burada elektronik paraların “Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası tarafından yetkilendirilen kişilerce ihraç ediliyor olma” unsuru gereklidir. Bankacılık Denetleme ve Düzenleme Kurumu (BDDK) bu konu hakkında açıklama yaparak Bitcoin in ve dolayısıyla diğer kripto paraların elektronik para kapsamında değerlendirilemeyeceğini belirtmektedir. Ayrıca, ödemelerde kripto varlıkların kullanılmamasına dair yönetmeliğin 4. maddesinde elektronik para ihracında kripto varlıkların doğrudan veya dolaylı olarak kullanılamayacağı belirtilmiştir.

-Kripto Varlıklar Eşya Niteliğinde Midir?

Eşyanın genel özellikleri, kişilerin üzerinde hakimiyet kurabilmesine elverişli olması, ekonomik değeri olması, maddi varlığı olması, kişilik değeri dışında bir varlık taşımasıdır. Doktrindeki bir görüş kripto varlıkların eşya olarak kabul edilemeyeceği yönünde olup,bu görüşe göre kripto varlıkların eşya olarak değerlendirilmesi için mutlaka kanuni bir düzenleme yapılması gerekmektedir. Kripto para cismani bir varlığa sahip olmadığından bunların hukuken eşya olarak da nitelendirilmesi mümkün gözükmemektedir.

-Kripto Paralar Menkul Kıymet Midir?

Menkul kıymet kişilere ortaklık veya alacak hakkı sağlayan kıymetli evraklardır.

Menkul kıymetler Sermaye Piyasası Kanununda “Para, çek, poliçe ve bono hariç olmak üzere; 1- Paylar, pay benzeri diğer kıymetler ile söz konusu paylara ilişkin depo sertifikalarını,

2-Borçlanma araçları veya menkul kıymetleştirilmiş varlık ve gelirlere dayalı borçlanma araçları ile söz konusu kıymetlere ilişkin depo sertifikaları” şeklinde tanımlanmıştır.

Kripto Paralar Miras Bırakılabilir Mi?

Bu sorunun cevabını evet olarak verebiliriz. Kripto varlıkların mirasçıya intikali konusunda Gelir İdaresi Başkanlığı’nın görüş bildirdiği bir özelgesi bulunmaktadır. Özelgede açıklanan görüş, bir kripto para türü olan Bitcoin mirasçılara intikalinin mümkün olduğu yönündedir

Kripto para hukuku içerisinde henüz kripto paraların net bir şekilde nitelendirilmemiş olması bunların bir “değere” sahip olmayacağı anlamına gelmez. Bu sebep ile bitcoin miktarının ve dolayısıyla diğer kripto paraların miras bırakılabileceği kabul edilmektedir. Yine kripto paraların miras sözleşmelerine de konu edilebileceğini söylenebilir. Türk Hukuku’ndaki bir tanıma göre “dijital miras kavramının içine miras bırakanın dijital malvarlığının tümü girmektedir.

Türk Hukuku’nda dijital mirasa ilişkin olarak son yıllarda birçok gelişme yaşanmıştır. Öncelikle dijital miras konusunda ülkemizde verilen ilk karar, Antalya Bölge Adliyesi 6. Hukuk Dairesi tarafından 13.11.2020’tarihinde K.2020/1149, E.2020/905 numaralı kararında verilmiştir. Mirasçı ölen eşinin Apple marka telefonundaki verilere erişmek için sulh hukuk mahkemesinde terekenin tespiti davası açmıştır ve dava reddedilmiştir. Davacı istinaf yoluna gitmiştir. İstinaf mahkemesi dijital mirası “soyut malvarlığı değerlerinin mirasçılara intikal etmesi, mirasa konusu olması” şeklinde tanımlamıştır. İstinaf bu konuda kanun boşluğu olduğunu belirterek TMK 599 Md.’ gereğince telefondaki dijital varlıkların mirasçıya intikal etmesi gerektiği yönünde karar vermiştir.

Türkiye’de Mevzuat Ne Diyor?

Türkiye’de henüz kripto paraları doğrudan düzenleyen kapsamlı bir yasa bulunmasa da, kripto varlıklar “gayri maddi haklar” veya “menkul kıymet benzeri varlıklar” olarak değerlendiriliyor. Bu da veraset ve intikal vergisi açısından önem teşkil etmektedir.

Miras Kalan Kripto Paralar Vergiye Tabi mi?

Bu sorunun cevabı evettir. 7338’sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu’na göre, bir kişinin ölümüyle birlikte mal varlığının mirasçıya geçmesi durumunda veraset ve intikal vergisi doğar. Kripto paralar da bu kapsamda vergilendirilebilir. Veraset İntikal Vergisi Kanunun 1. maddesi verginin konusunu içermekte olup; Türkiye Cumhuriyeti uyruğunda bulunan kişilere ait mallar ile Türkiye’de malların veraset yoluyla veya herhangi bir suretle ivazsız (karşılıksız) şekilde bir kişiden diğer bir kişiye intikalinin veraset ve intikal vergisine tabi olduğunu hüküm altına almıştır. Kanunun 2/1-b bendinde yer alan “mal” ifadesi ile, mülkiyete konu olabilen menkul ve gayrimenkul ve mameleke girebilen bütün haklar ve alacaklar ifade edilmektedir. Kanunda ki düzenleme çerçevesinde yapılan “mal” tanımı içinde mülkiyete konu olabilen menkul ve gayrimenkul şeylerle mameleke girebilen diğer bütün hak ve alacakların yer aldığı belirtilmektedir. Bu kapsamda nelerin yer aldığı konusu 1 Seri No’lu Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu Genel Tebliği’nde belirtilmiştir. Buna göre mallar; menkul (kıymet ve içeriğine halel gelmeksizin bir yerden diğer bir yere nakil olabilen mobilya, banknot, kıymetli evrak vb.) ve gayrimenkul (ev, apartman, arsa) olmak üzere ikiye ayrılmıştır:

a) Menkul ve gayrimenkul olsun ayni bir hak konusu olan şeylere maddi mallar (evler, apartmanlar, mobilya, kıymetli senetler, ziynet eşyası gibi),

b) Fikri faaliyet ve yaratıcılığın meydana getirdiği mallara da gayri mallar (telif ve tercüme eserleri, keşif ve ihtira beratı gibi) denilmektedir. Bu sınıflandırma içinde kripto varlıkların hangi grupta yer aldığını belirlemek bu varlıkların hukuki niteliğinin belirsizliği ve net bir tanımlarının olmayışı dolayısıyla güçtür.

Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından verilen bir özelgede de kripto varlıkların da bir sahibinin olduğu ve ekonomik değer taşıdığı bu itibarla mirasa konu edilebileceği dolayısıyla veraset intikal vergisinin de konusu kapsamında değerlendirilebileceği açıkça anlaşılmaktadır. Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından verilen 23.09.2020 tarih ve 60938891-120.01.02.09 (GVK:3-1)-E.33826 sayılı özelgede murise ait Bitcoin varlığının toplam değerinin mirasçılar tarafından veraset ve intikal vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi gerektiği, mirasçıların beyanname vermemesi halinde, daha sonra ödenecek vergiye mahsuben hesabın bulunduğu şirkette kripto para platformu tarafından yüzde beş oranında tevkifat yapıldıktan sonra kalan miktarın mirasçılara ödenmesi gerektiği belirtilmiştir. Özelgede kripto varlıkların veraset intikal vergisi açısından hangi “mal” kategorisinde yer aldığına yer verilmemekle beraber Kanunun 2. maddesine genel bir atıfta bulunulmuştur.

-Vergi matrahı, kripto paraların miras alındığı tarihteki TL karşılığı piyasa değeri üzerinden hesaplanır.

-Vergi oranı, mirasın büyüklüğüne ve mirasçı derecesine göre (%1) ila (%30) arasında değişebilir.

-Beyan süresi genellikle 4 ay olup, mirasçıların bu süre içinde vergi dairesine bildirimde bulunmaları gerekir.

Kripto Paraların Beyanı Nasıl Yapılır?

I-Cüzdan Erişimi ve Değer Tespiti: Mirasçılar, varlıkların bulunduğu borsa hesabına veya cüzdana erişim sağlamalıdır.

II-Piyasa Değeri Hesaplama: Ölüm tarihindeki kripto para değeri (TL) karşılığı ile hesaplanır.

III-Veraset Beyannamesi Verilir: Diğer mal varlıklarıyla birlikte kripto paralar da beyana dahil edilir.

IV-Vergi Ödemesi: Beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan vergi, genellikle taksitli şekilde ödenebilir.

Dikkat Edilmesi Gerekenler

-Kripto varlıklara dair belgeler, dijital izler ve cüzdan şifreleri net değilse, varlıkların tespiti zorlaşabilir.

-Mirasçıların bu varlıkları gizlemeleri durumunda cezai yaptırımlar doğabilir.

-Bu alanda henüz açık mevzuat olmadığından, mali müşavir ve hukuk danışmanından destek alınması önerilir.

Kripto Varlıkların Veraset İntikal Vergisine Konu Olması Halinde Vergiye Tabi Değerin Durumu (VİVK)’nun 10’uncu maddesinde intikal eden malların değerinin bu madde uyarınca tespit edileceği, hüküm bulunmaması durumunda ise Vergi Usul Kanunu (VUK) hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir. Bununla birlikte, (VİVK)’da gerekse de (VUK)’da kripto varlıkların hangi değerle değerleneceğine ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır. Bu noktada, kripto varlıkların veraset ve intikal vergisine konu olması halinde; verginin konusuna ve mükellefe ilişkin hususlar bir şekilde netleştirilse de verginin üzerinden hesaplanacağı değer, başka bir ifadeyle matrahın tespiti konusunda açıklık bulunmamaktadır. Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından verilen ve yukarıda tarih ve sayı bilgileri belirtilen özelgede; “...eşiniz …’nın 31/5/2019 tarihinde vefat ettiği, murisin internet üzerinden Bitcoin alım-satımı ve transferi işini yapan … A.Ş. kullanıcısı olduğu ve şirketin sisteminde kayıtlı bulunan …no.lu hesabında 0,02 TL ile 0.40420899 adet Bitcoin bulunduğu, murisin hesabında bulunan söz konusu Bitcoin varlığının ölüm tarihi itibarıyla toplam değerinin 20.540,30 TL... ... ...muris …’ya ait …A.Ş. hesabında bulunan Bitcoin varlığının toplam değerinin mirasçılar tarafından veraset ve intikal vergisi beyannamesi ile beyan edilmesi ve tahakkuk edecek verginin ödenmesi halinde ilişik kesme belgesinin verilmesi gerekmekte olup, mirasçılarca beyanname verilmemesi durumunda ise daha sonra ödenecek vergiye mahsuben … A.Ş. tarafından (yüzde beş) %5 oranında tevkifat yapılmasını, kripto Varlıkların Dijital Miras Boyutu ve Vergisel Açıdan Değerlendirilmesi yapıldıktan sonra kalan miktarın mirasçılara ödenmesi...” şeklinde görüşünü ifade eden İdare, kripto varlığın bulunduğu şirketin kayıtlarına göre tespit edilen TL. değerinin veraset ve intikal vergisi açısından matrahı oluşturduğunu belirtmiştir. Ancak buradaki TL. değerin nasıl hesaplanacağına ilişkin olarak herhangi bir açıklama yapılmamış olup, bu açıdan kripto varlıkların Veraset İntikal Vergisine konu hale gelmesi durumunda vergiye tabi değerin belirlenmesine ilişkin olarak, hangi kripto varlık fiyatının esas alınacağı, stopaj için kripto varlıkların nasıl paraya çevrileceği gibi konular yasal zeminde düzenlenmediğinden bir boşluk söz konusudur.

Sonuç

Miras kalan kripto paralar, diğer mal varlıkları gibi vergiye tabi olup beyan edilmelidir. Mevzuat netleşmemiş olsa bile mevcut vergi sistemi bu dijital varlıkları da kapsayacak şekilde yorumlanmaktadır. Erken tespit ve doğru beyan ile hem hak kaybı hem de vergi cezası riski ortadan kaldırılabilir. Halihazırda kripto varlıkların miras hukukuna konu edilebilirliğine dair özel bir düzenleme bulunmamaktadır. Türk Medeni Kanunu (TMK) 599 Md. Mirasçılar, miras bırakanın ölümü ile mirası bir bütün olarak, kanun gereğince kazanırlar. Mirasçılar miras bırakanın aynî haklarını, alacaklarını, diğer malvarlığı haklarını, taşınır ve taşınmazlar üzerindeki zilyetliklerini doğrudan doğruya kazanırlar ve miras bırakanın borçlarından kişisel olarak sorumlu olurlar.

Kanunumuzdaki bu madde geniş bir kapsam alanı yaratmaktadır.

-Kanun maddesinden de anlaşılacağı üzere kripto paralara eşya statüsü atfedilmese dahi birer malvarlıksal değer olduklarından ‘‘diğer malvarlıkları’’ kapsamında miras yoluyla intikale dahil varlıklardandır.

-Kripto paralar TMK 599/2 Md. uyarınca külli halefiyet ilkesi gereğince mirasçılara intikal edecektir

-Türk Medeni Hukukunda maddi değeri olan her şey miras olarak kabul edilmektedir.

Kaynakça:

-4721’Sayılı Türk Medeni Kanunu.

-Gelir İdaresi Başkanlığı 23.09.2020 tarih ve 60938891-120.01.02.09 (GVK:3-1)-E.33826 Sayılı Özelge.

-6493’Sayılı yasa, Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun

-7338’Sayılı Veraset ve İntikal Vergisi Kanunu.

-Sermaye Piyasası Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi”, 26 Haziran’da TBMM Genel Kurulu’nda kabul edilerek yasalaşmış ve böylece Türkiye’de kripto varlıklara dair ilk yasal çerçevenin çizilmesi gerçekleştirilen. 2 Temmuz 32590’Sayılı Resmi Gazete.

02.05.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.