Fırat İnsel
Vergi Müfettişi
firat_insel88@hotmail.com

Hisse Senetlerinden ve Katılım Belgelerinden Sağlanan Gelirlerin/Kazançların Vergilendirilmesi

GİRİŞ

Gerçek kişilerin vergiye tabi gelirleri arasında önemli bir yer tutan menkul kıymet gelirleri, Gelir Vergisi Kanunu’nda, bu kıymetlerin vade tarihine kadar elde tutulmasından elde edilen faiz gelirleri ile vade tarihinden önce elden çıkarılmasından sağlanan alım satım kazançları olarak iki ana başlık altında değerlendirilmektedir.

Hisse senedi kâr payları, TL ve yabancı para cinsinden açılan mevduat hesaplarına yürütülen faizler, repo kazançları, her nevi tahvil ve Hazine bonosu faizleri, alacak faizleri, faizsiz olarak kredi verenlere ödenen kâr payları, katılım bankalarınca kâr ve zarara katılma hesabı karşılığı ödenen kâr payları, sigorta ve emeklilik şirketlerince katılımcılara yapılan irat ödemeleri anılan kanunun 75. maddesinde “menkul sermaye iradı” olarak tanımlanmıştır.

Menkul kıymetlerin vadesinden önce elden çıkarılmasından sağlanan kazançlar ise yine aynı Kanun’un mükerrer 80. maddesi uyarınca “değer artış kazancı” olarak kabul edilmektedir.

Makalemde hisse senetleri ve katılma belgelerinden elde tutulmasından ve elde çıkarılmasından elde edilecek kazançların ne olduğu ve ne şekilde vergilendirilmesi gerektiğini irdeleyeceğiz.

Anahtar Kelimeler: Menkul Kıymetler, Menkul Sermaye İradı, Değer Artış Kazancı, Vergilendirme

1- Menkul Sermaye İradı

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 75. Maddesinde Sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden müteşekkil sermaye dolayısıyla elde ettiği kar payı, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye iradıdır.

Aşağıda sayılan gelirler, Gelir Vergisi Kanunu’nun 75. maddesinde menkul sermaye iradı olarak tanımlanmıştır:

• Hisse senedi kâr payları ve iştirak hisselerinden doğan kazançlar,

• Yatırım fon ve ortaklıklarından elde edilen kâr payları,

 • Her nevi tahvil faizleri (Devlet tahvili, Hazine bonosu, eurobond, özel sektör tahvili, yabancı menşeli tahvil vb.),

• Alacak faizleri,

• Mevduat faizleri (Döviz tevdiat hesaplarının anapara kur farkları gelir sayılmaz),

• Katılım bankalarının ödediği kâr payları,

• Repo gelirleri,

• Borsa para piyasasından (BPP) elde edilen faiz gelirleri,

 • Varlık kiralama şirketleri tarafından ihraç edilen kira sertifikalarından elde edilen gelirler,

 • Sigorta ve emeklilik şirketleri tarafından, sigortalılar ve bireysel emeklilik katılımcılarına yapılan irat ödemeleri.

Kanunda da görüldüğü üzere hisse senetlerinden elde edilen kar payları menkul sermaye iradı olarak sayılmaktadır. Hisse senetlerinden elde edilen kar payları yâda temettü gelirleri gelir gerçek kişiler ya da tüzel kişiler tarafından elde edilebilmektedir. Hisse senetlerinden elde edilen kar paylarını gerçek kişiler ya da tüzel kişiler tarafından elde edilmesine göre inceleyeceğiz.

1-Hisse Senedi Kar Paylarının Vergilendirilmesi

Gelir vergisi kanunun da temel vergilendirme beyan esasına dayanmaktadır. Ancak beyan esası dışında vergilendirme usulü stopaj usulüdür. Temel tevkifat maddesi mezkûr kanununda 94. Maddesinde düzenlenmiştir. Ancak 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununa 5281 sayılı Kanunun 30 uncu maddesiyle eklenen geçici 67 nci maddede, menkul kıymetler ve diğer sermaye piyasası araçlarının elden çıkarılması ve elde tutulması sürecinde elde edilen gelirler ile mevduat faizleri, repo gelirleri ve özel finans kurumlarından elde edilen gelirlerin vergilendirilmesine yönelik düzenlemelere yer verilmiştir. Söz konusu düzenleme 1/1/2006-31/12/2020 tarihleri arasında uygulanacaktır.

 1-1-Gerçek Kişiler Tarafından Elde Edilen Kar Paylarının Vergilendirilmesi

Hisse senedi kar payları Geçici 67 gereği tevkifata tabi değildir. Kâr dağıtımı yapan kurum tarafından %15 oranında stopaj yapılır. (Girişim sermayesi yatırım fon ve ortaklıkları %0) Tam mükellef kurumlardan elde edilen temettü gelirinin (stopaj öncesi) yarısının, varsa tevkif suretiyle vergilendirilmiş diğer menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile birlikte toplam tutarının, 2020 yılı için geçerli olan 49.000 TL’lik beyan sınırını aşması halinde, temettü gelirinin yarısı yıllık beyanname ile beyan edilir. (Gelir Vergisi Kanunu’nun geçici 62. maddesinde belirtilen kazançlar hariç Temettüyü dağıtan kurum tarafından yapılan stopajın tamamı, beyanname üzerinde hesaplanan gelir vergisinden Mahsup edilir.

Hisse senedi kar payları geçici 67 nci madde kapsamı dışında olduğundan tevkifata tabi değildir. Gelir Vergisi Kanununun 22 nci maddesi hükmü uyarınca tam mükellef kurumlardan, elde edilen kar payının yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan tutar aynı Kanunun 86’ ncı maddesinde belirtilen beyan haddini aşması halinde mükellef tarafından beyan edilecektir. Beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan gelir vergisinden kar payı ödemesi esnasında yapılan %15 oranındaki tevkifatın tamamı mahsup edilecektir.

1-2-Dar Mükellef Gerçek Kişilerce Elde Edilen Kar Paylarının Vergilendirilmesi

Dar mükellef gerçek kişilerce elde edilen kar paylarının vergilendirmesinde de Gelir vergisi kanununun 94-6-b-ii maddesi gereği elde edilen kazanç; Tam mükellef kurumlar tarafından; dar mükellef gerçek kişilere, dar mükellef kurumlara (Türkiye'de bir işyeri veya daimi temsilci aracılığıyla kâr payı elde edenler hariç) ve gelir ve kurumlar vergisinden muaf olan dar mükelleflere dağıtılan, 75 inci maddenin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı kâr paylarından kesinti yapılır. Dar mükellef kişilerin ele ettiği kar payının da yarısı istisna olur ve dar mükellef gerçek kişilerce elde edilen kazançlar kesinti olursa mezkûr kanunun 86. Maddesinin ikinci fıkrası gereği tevkifat nihai olur beyanname verilmez.

1-3- Tam Mükellef Kurumlar Tarafından Elde Edilen Kar Paylarının Vergilendirilmesi

Tam mükellef kurumlar tarafından elde edilen kar paylarında stopaj yoktur. Tam mükellef kurumlardan elde edilen kar hisseleri kurumlar vergisinden istisnadır. Yatırım ortaklıkları hisse senetlerinden elde edilen temettü gelirleri bu istisnadan yararlanmaz. Kurumlar vergisine tabidir.

1-4- Dar Mükellef Kurumlar Tarafından Elde Edilen Kar Paylarının Vergilendirilmesi

Mezkur kanunun 94-6-b-ii maddesi gereği elde edilen kazanç; Tam mükellef kurumlar tarafından; dar mükellef gerçek kişilere, dar mükellef kurumlara (Türkiye'de bir işyeri veya daimi temsilci aracılığıyla kâr payı elde edenler hariç) ve gelir ve kurumlar vergisinden muaf olan dar mükelleflere dağıtılan, 75 inci maddenin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı kâr paylarından kesinti yapılır. Kar dağıtan kurum tarafından % 15 oranında stopaj yapılır. (Yatırım ortaklıkları hisse senedi temettü gelirlerinde stopaj oranı % 0’dır.Stopaj nihai vergidir. Beyanname verilmez.

2-Hisse Senedi Alım Satım Kazancının Vergilendirilmesi

Hisse senetleri alım-satım kazançlarının vergilendirilmesinde ise, alım-satım kazançları geçici 67’nci madde kapsamında tevkifata tabi olup, 27/4/2012 tarihli ve 2012/3141 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile tam ve dar mükellef gerçek kişi ve kurumlar tarafından geçici 67’nci madde kapsamında hisse senetlerine ve hisse senedi endekslerine dayalı olarak yapılan vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri, Borsa İstanbul’da işlem gören aracı kuruluş varantları dahil olmak üzere hisse senetleri (menkul kıymetler yatırım ortaklıkları hisse senetleri hariç) ve hisse senedi yoğun fonların katılma belgelerinden elde edilen kazançlar için uygulanacak tevkifat oranı %0 olarak tespit edilmiştir.

Ayrıca, tam mükellef kurumlara ait olup, Borsa İstanbul’da işlem gören ve bir yıldan fazla süreyle elde tutulan hisse senetlerinin elden çıkarılmasından elde edilen gelirler tevkifata tabi olmayacağı gibi bu gelirler için Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 80’inci maddesi de uygulanmayacağından değer artış kazancı olarak yıllık gelir vergisi beyannamesi verilmesi de söz konusu değildir.

- 1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap edilenlerin vergilendirilmesi 1/1/2006 tarihinden itibaren iktisap edilen hisse senetlerinin alım-satım kazançları geçici 67’nci madde hükümleri çerçevesinde tevkifata tabidir. Gerçek kişilerin tevkifata tabi hisse senedi alım-satım kazançlarına uygulanan tevkifat oranı, 2012/3141 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı uyarınca tüm tam ve dar mükellef gerçek kişiler için %0 olarak belirlenmiştir. Söz konusu gelirler için yıllık veya münferit beyanname verilmeyecektir.

- 1/1/2006 tarihinden önce iktisap edilenlerin vergilendirilmesi 1/1/2006 tarihinden önce iktisap edilen hisse senetleri alım-satım kazançları için geçici 67 nci madde kapsamında tevkifat yapılması söz konusu değildir. Bu gelirler 31/12/2005 tarihinde geçerli olan mevzuat hükümlerine göre vergilendirilecek olup, maliyet bedeli endekslemesi ve istisna uygulamasından sonra kalan tutar ne olursa olsun beyan edilecektir.

 2-1-Tam Mükellef Kurumlar Ve Tam Mükellef Gerçek Kişiler Açısından

Tam Mükellef Gerçek Kişiler Açısından;

1) BİST’te işlem gören, menkul kıymet yatırım ortaklığı dışındaki hisse senetlerinin satışından elde edilen kazançlar;

 - %0 oranında stopaja tabi. –

 Stopaj nihai vergidir. - Beyan edilmez.

2) BİST’te işlem gören menkul kıymet yatırım ortaklığı hisse senetlerinin satışından elde edilen kazançlar;

 - %10 oranında stopaja tabi. (1 yıldan fazla elde tutulanlardan stopaj yapılmaz.)

- Stopaj nihai vergidir.

 - Beyan edilmez.

3) Banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilmeyen alım satım kazancı (örneğin borsaya kayıtlı olmayan hisse senetleri), Gelir Vergisi Kanunu’nun genel hükümlerine göre beyan edilir. 2 yıldan fazla elde tutulan tam mükellef kurumlara ait hisse senetlerinden elde edilen kazançlar istisnadır.

Tam Mükellef Kurumlar Açısından;

1) Borsa İstanbul’da (BİST) işlem gören, menkul kıymet yatırım ortaklığı dışındaki hisse senetlerinin satışından elde edilen kazançlar;

- %0 oranında stopaja tabi.

- Kurumlar vergisine tabi.

 2) BİST’te işlem gören menkul kıymet yatırım ortaklığı hisse senetlerinin satışından; a) Anonim, eshamlı komandit ve limited şirketler ile yatırım fonları tarafından elde edilen kazançlar;

- %0 oranında stopaja tabi.

 - Kurumlar vergisine tabi.

b) Yukarıda sayılanların dışındaki kurumlar

 (3) tarafından elde edilen kazançlar;

 - %10 oranında stopaja tabi. (1 yıldan fazla elde tutulanlardan stopaj yapılmaz.)

 - Beyanname vermesi gereken kurumlar, ödenen stopajı beyanname üzerinde hesaplanan kurumlar vergisinden mahsup edebilirler.

 3) Banka ve aracı kurum aracılığı olmaksızın hisse senedi alım satım işlemlerinden sağlanan kazançlar; - Stopaja tabi değil. - Kurumlar vergisine tabi. - Kurumlar vergisi mükelleflerince KVK’nın 5/1-e bendindeki şartların yerine getirilmesi halinde, kazancın %75’i kurumlar vergisinden istisna olur

Dar Mükellef Gerçek Kişiler Açısından;

1) BİST’te işlem gören, menkul kıymet yatırım ortaklığı dışındaki hisse senetlerinin satışından elde edilen kazançlar;

- %0 oranında stopaja tabi.

- Stopaj nihai vergidir.

- Beyan edilmez.

2) BİST’te işlem gören menkul kıymet yatırım ortaklığı hisse senetlerinin satışından elde edilen kazançlar;

- %10 oranında stopaja tabi. (1 yıldan fazla elde tutulanlardan stopaj yapılmaz.)

 - Stopaj nihai vergidir.

- Beyan edilmez.

3) Banka ve aracı kurumlar vasıtasıyla elde edilmeyen alım satım kazancı (örneğin borsaya kayıtlı olmayan hisse senetleri), Gelir Vergisi Kanunu’nun genel hükümlerine göre beyan edilir. 2 yıldan fazla elde tutulan tam mükellef kurumlara ait hisse senetlerinden elde edilen kazançlar istisnadır

Dar Mükellef Kurumlar Açısından;

1) BİST’te işlem gören, menkul kıymet yatırım ortaklığı dışındaki hisse senetlerinin satışından elde edilen kazançlar;

- %0 oranında stopaja tabi.

- Stopaj nihai vergidir.

- Beyan edilmez.

2) BİST’te işlem gören menkul kıymet yatırım ortaklığı hisse senetlerinin satışından;

a) Anonim, eshamlı komandit ve limited şirket niteliğindeki yabancı kurumlar

ile Sermaye Piyasası Kanunu’na göre kurulan yatırım fonları ve yatırım

ortaklıklarıyla benzer nitelikte olduğu Maliye Bakanlığınca belirlenen yabancı

kurumlar  tarafından elde edilen kazançlar;

- %0 oranında stopaja tabi.

- Stopaj nihai vergidir.

- Beyan edilmez.

b) Yukarıda sayılanların dışındaki kurumlar tarafından elde edilen kazançlar;

- %10 oranında stopaja tabi. (1 yıldan fazla elde tutulanlardan stopaj yapılmaz.)

- Beyan edilmez.

3) Banka ve aracı kurum aracılığı olmaksızın alım satım işlemlerinden sağlanan

kazançlar;

- Stopaja tabi değil.

- Kurumlar vergisine tabi.

- Kurumlar vergisi sonrası kalan tutar %15 oranında gelir vergisi stopajına atabidir.

3-Katılma Belgelerinden Elde Edilen Gelirlerin/Kazançların Vergilendirilmesi

Sermaye Piyasası Kanunu’na göre kurulan menkul kıymet yatırım fonlarının (MKYF) katılma belgelerinin elden çıkarılmasından (fona iadesi) elde edilen gelirler “menkul sermaye iradı” olarak kabul edilmektedir.

Tam Mükellef Kurumlar Açısından;

1) Anonim, eshamlı komandit ve limited şirketler tarafından elde edilenler;

- %0 oranında stopaja tabi.

- Kurumlar vergisine tabi.

2) Yukarıda sayılanların dışındaki kurumlar

(3) tarafından; - Sürekli olarak portföyünün en az %51’i BİST’te işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının, bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinden elde edilenler stopaja tabi değil. - Devamlı olarak fon toplam değerinin en az %80’i, MKYO hisse senetleri hariç olmak üzere BİST’te işlem gören hisse senetlerinden oluşan hisse senedi yoğun fonların katılma belgelerinden elde edilenler %0 oranında stopaja tabi. - Yukarıda belirtilen fonlar dışındaki yatırım fonu katılma belgelerinden elde edilenler %10 oranında stopaja tabi. - Beyanname vermesi gereken kurumlar, ödenen stopajı beyanname üzerinde hesaplanan kurumlar vergisinden mahsup edebilirler.

Tam Mükellef Gerçek Kişiler Açısından;

- Sürekli olarak portföyünün en az %51’i BİST’te işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının, bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinden elde edilenler stopaja tabi değil. Bu gelirler beyan da edilmez. - Devamlı olarak fon toplam değerinin en az %80’i, MKYO hisse senetleri hariç olmak üzere BİST’te işlem gören hisse senetlerinden oluşan hisse senedi yoğun fonların katılma belgelerinden elde edilenler %0 oranında stopaja tabi. - Yukarıda belirtilen fonlar dışındaki yatırım fonu katılma belgelerinden elde edilenler %10 oranında stopaja tabi. - Stopaj nihai vergidir. - Beyan edilmez.

Dar Mükellef Kurumlar Açısından;

1) Anonim, eshamlı komandit ve limited şirket niteliğindeki yabancı kurumlar ile Sermaye Piyasası Kanunu’na göre kurulan yatırım fonları ve yatırım ortaklıklarıyla benzer nitelikte olduğu Maliye Bakanlığınca belirlenen yabancı kurumlar tarafından elde edilenler; - %0 oranında stopaja tabi. - Stopaj nihai vergidir. - Beyan edilmez.

2) Yukarıda sayılanların dışındaki kurumlar tarafından; - Sürekli olarak portföyünün en az %51’i BİST’te işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının, bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinden elde edilenler stopaja tabi değil. - Devamlı olarak fon toplam değerinin en az %80’i, MKYO hisse senetleri hariç olmak üzere BİST’te işlem gören hisse senetlerinden oluşan hisse senedi yoğun fonların katılma belgelerinden elde edilenler %0 oranında stopaja tabi. - Yukarıda belirtilen fonlar dışındaki yatırım fonu katılma belgelerinden elde edilenler %10 oranında stopaja tabi. - Stopaj nihai vergidir. - Beyan edilmez.

Dar Mükellef Gerçek Kişiler Açısından;

Sürekli olarak portföyünün en az %51’i BİST’te işlem gören hisse senetlerinden oluşan yatırım fonlarının, bir yıldan fazla süreyle elde tutulan katılma belgelerinden elde edilenler stopaja tabi değil. Bu gelirler beyan da edilmez. - Devamlı olarak fon toplam değerinin en az %80’i, MKYO hisse senetleri hariç olmak üzere BİST’te işlem gören hisse senetlerinden oluşan hisse senedi yoğun fonların katılma belgelerinden elde edilenler %0 oranında stopaja tabi. - Yukarıda belirtilen fonlar dışındaki yatırım fonu katılma belgelerinden elde edilenler %10 oranında stopaja tabi. - Stopaj nihai vergidir. - Beyan edilmez

SONUÇ

Hisse senetlerinin vergilendirilmesinde iki tür vergilendirme bulunmaktadır. Bunlardan biri, hisse senedi alım-satım kazançlarının vergilendirilmesi (borsadan hisse senedi alıp-satıldığında doğan gelir) diğeri ise hisse senedini elde bulundurma nedeni ile şirketlerin kar dağıtımı yapması durumunda alınan kar payının vergilendirilmesidir. GVK geçici 67’nci madde ile menkul kıymetlerden hangilerinin tevkifata tabi olduğu düzenlenmiştir. Hisse senetleri alım-satım kazançlarının vergilendirilmesinde, alım-satım kazançları geçici 67’nci madde kapsamında tevkifata tabi olup, 27/4/2012 tarihli ve 2012/3141 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile tam ve dar mükellef gerçek kişi ve kurumlar tarafından geçici 67’nci madde kapsamında hisse senetlerine ve hisse senedi endekslerine dayalı olarak yapılan vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri, Borsa İstanbul’da işlem gören aracı kuruluş varantları dahil olmak üzere hisse senetleri (menkul kıymetler yatırım ortaklıkları hisse senetleri hariç) ve hisse senedi yoğun fonların katılma belgelerinden elde edilen kazançlar için uygulanacak tevkifat oranı %0 olarak tespit edilmiştir. Hisse senedi kar payları geçici 67’nci madde kapsamı dışında olduğundan tevkifata tabi değildir. Gelir Vergisi Kanununun 22’nci maddesi hükmü uyarınca, elde edilen kar payının yarısı gelir vergisinden istisna olup, kalan tutarın aynı Kanunun 86’ncı maddesinde belirtilen beyan haddini aşması halinde  beyan edilecektir. Beyan edilen tutar üzerinden hesaplanan gelir vergisinden yapılan %15 oranındaki tevkifatın tamamı mahsup edilecektir.

KAYNAKÇA

-193 SAYILI GELİR VERGİSİ KANUNU

- 257 SERİ NO'LU GELİR VERGİSİ GENEL TEBLİĞİ

- 44 SERİ NO'LU KURUMLAR VERGİSİ GENEL TEBLİĞİ

- T.C. Özelge (04.05.2010). GİB Mükellef Hizmetleri Grup Müdürlüğü  (B.07.1.GİB.4.06.16.01-2010-GVK-GEÇ-67-2-335 sayılı)

- G.V.K. GEÇİCİ 67 NCİ MADDE UYGULAMASI İLE İLGİLİ OLARAK GERÇEK KİŞİLERE YÖNELİK VERGİ REHBERİ

- Menkul Kıymet Gelirlerinin Vergilendirilmesi – Broşür- https://www.vergidegundem.com

- Öncü, Ekrem. “Menkul kıymetlerin vergilendirilmesinde tevkifat ve beyan.”, https://www.finansgundem.com. (erişim 05.05.2020)

12.08.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.