Fırat İnsel
Vergi Müfettişi
firat_insel88@hotmail.com

İzaha Davet Müessesine Genel Bir Bakış

GİRİŞ

İzaha davet müessesesi, 09/08/2016 tarihli ve 29796 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 6728 sayılı “Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun mülga 370’inci maddesinde yer almaktadır. İzaha davet müessesinin tebliğ anlamında düzenlemesi;  213 sayılı VUK’un mülga 370 maddesinin 4. fıkrasında Maliye Bakanlığına verilen yetki ile bu konuda 482 no’lu tebliğ ile düzenlenmiştir.

519 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin 1’inci maddesinde “Getirilen bu düzenleme ile idare ve mükellefler arasındaki uyuşmazlıkların azaltılması, idarenin zamanını daha etkin ve verimli alanlara hasretmesi, olayların gerçek mahiyetinin tespit edilmesine mükelleflerce daha çok katkıda bulunulması ve bu sayede vergiye gönüllü uyumun artırılması amaçlanmaktadır.” denilerek izaha davet düzenlemesinin getiriliş amacı anlaşılmaktadır.

Türk Vergi sisteminde vergiye gönüllü uyumu arttıran birçok müessese bulunmaktadır. Örnek olarak pişmanlık ıslah, cezada indirim, uzlaşma ve son olarak da izaha davet müessesi bu uygulamalardan biridir. Bu müessese ile mükelleflerin vergi zıyaına sebebiyet verdiği haller ile alakalı mükelleflerin vergi incelemesine sevk edilmeden veya takdir komisyonuna sevk edilmeden önce son olarak bir izahatını almak ve son açıklama fırsatı vermektir. Bir nevi ön inceleme denilebilir.

Makalemizde izaha davet müessesine kanuni düzenlemeler ışığında tüm yönleriyle inceleyip sonrasında olumlu ve olumsuz yönleriyle bu müesseseyi kendi yorumlarımız ve çözüm önerilerimiz ışığında tartışacağız.

Anahtar Kelimeler: İzaha Davet, Vergi Zıyaı, İzaha Davet Komisyonu

1-İZAHA DAVET UYGULAMASININ KAPSAMI

Bu müessesenin amacı; Devletin vergi gelirlerini bir an önce hazineye intikal ettirmesini, mükelleflerin ise idari çözüm yollarının sağlamış olduğu avantajlardan yararlanarak dava süreçleriyle uğraşmadan netice almasını sağlamaktır denilebilir. Haklarında vergi incelemesine başlanılmamış veya takdire sevk işlemi yapılmamış mükelleflere bir nevi son çıkış olarak bu yol sunulmuştur. Hazine ve Maliye Bakanlığı bu düzenleme ile verimsiz ve gereksiz vergi incelemeleriyle görevlendirmeleri engelleyerek sınırlı olan denetim gücünü daha verimli kullanmayı ve böylece vergi incelemelerinde etkinlik ve verimliliğin arttırılması amaçlamaktadır. İzaha davet müessesesi, verginin zıyaa uğradığına delalet eden emareler bulunduğuna dair yetkili merciler tarafından yapılmış ön tespitlerle ilgili olarak aynı merciler tarafından mükelleflerden açıklama talep edilmesidir. Haklarında vergi incelemesine başlanılmamış veya takdire sevk işlemi yapılmamış mükelleflere bir nevi son çıkış olarak bu yol sunulmuştur. Hazine ve Maliye Bakanlığı bu düzenleme ile verimsiz ve gereksiz vergi incelemeleriyle görevlendirmeleri engelleyerek sınırlı olan denetim gücünü daha verimli kullanmayı ve böylece vergi incelemelerinde etkinlik ve verimliliğin arttırılması amaçlamaktadır. İzaha davetin kapsamını belirleme yetkisi Vergi Usul Kanununun 370’inci maddesinin dördüncü fıkrası ile Hazine ve Maliye Bakanlığına verilmiştir. Bu kapsamda hangi konularla ilgili olarak izaha davet müessesesinin uygulanacağı Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenecektir. Bu yetki kapsamında Hazine ve Maliye Bakanlığı izaha davetin kapsamını 519 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinin 2’nci maddesinde aşağıdaki konular ile sınırlamıştır.

• Ba-Bs bildirim formlarında yer alan bilgilerin analizi sonucunda mükelleflerin izaha davet edilmesi gerektiği,

• Kredi kartı satış bilgileri ile katma değer vergisi (KDV) beyannamelerinin karşılaştırılması sonucunda mükelleflerin izaha davet edilmesi gerektiği,

• Yıllık beyannameler ile muhtasar ve prim hizmet beyannamelerinin karşılaştırılması sonucunda mükelleflerin izaha davet edilmesi gerektiği,

• Çeşitli kurum ve kuruluşlardan elde edilen bilgiler ile asgari ücret tarifelerinin karşılaştırılması sonucunda mükelleflerin izaha davet edilmesi gerektiği,

• Yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannameleri üzerinde yapılan indirimleri, kanuni oranları aşan mükelleflerin izaha davet edilmesi gerektiği,

• Dağıttığı kâr üzerinden tevkifat yapmadığı tespit edilenlerin izaha davet edilmesi gerektiği,

 • Geçmiş yıl zararlarının mahsubu yönünden mükelleflerin izaha davet edilmesi gerektiği,

• İştirak kazançlarını ilgili hesapta göstermeyen mükelleflerin izaha davet edilmesi gerektiği,

• Kurumlar vergisi kanununun 5/1-e maddesindeki istisna ile ilgili olarak mükelleflerin izaha davet edilmesi gerektiği,

• Örtülü sermaye yönünden mükelleflerin izaha davet edilmesi gerektiği,

 • Ortaklardan alacaklar için hesaplanması gereken faizler yönünden mükelleflerin izaha davet edilmesi gerektiği,

• Ortaklık hakları veya hisselerini elden çıkardıkları halde beyanda bulunmayan limited şirket ortaklarının izaha davet edilmesi gerektiği,

• Gayrimenkul alım/satım bedelinin eksik beyan edilmiş olabileceğine dair haklarında tespit bulunanların izaha davet edilmesi gerektiği,

• Gayrimenkullere ilişkin değer artışı kazançları yönünden mükelleflerin izaha davet edilmesi gerektiği,

• Gayrimenkul sermaye iratlarını beyan etmeyen veya eksik/hatalı beyan eden mükelleflerin izaha davet edilmesi izaha davet edilmesi gerektiği,

• Sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge kullanılması durumunda mükelleflerin izaha davet edilmesi gerektiği belirtilmiştir

1-1-Sahte veya Muhteviyatı İtibarıyla Yanıltıcı Belge Kullanılması Durumunda Mükelleflerin İzaha Davet Edilmesi

519 No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde dikkat çeken en önemli konu sahte veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge kullanarak 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 359’uncu maddesinde yer alan fiillerle verginin zıyaa uğratılmış olabileceği hallerde izaha davet hükümleri uygulanmayacağının belirtilmesidir. Yani öncelikle sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgenin bilmeden kullanılması ya da bu belgeleri kullanan mükellefler açısından Vergi Suçu Raporu tanzim edilmemiş olması gerekir. Bununla birlikte, sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge kullanma fiilinin işlenmiş olabileceğine dair vergi inceleme yetkisini haiz kişilerce düzenlenen raporlara istinaden yapılan ön tespitlerde, kullanılan sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge tutarının; kullanılan sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge tutarı, bir takvim yılında 100 bin Türk lirasını geçmeyen[1] veya bu tutarı geçse bile ilgili yıldaki toplam mal ve hizmet alışlarının %5'ini aşmayan mükelleflere ön tespite ilişkin yazı tebliğ edilebilir. 7194 sayılı kanunun 25 maddesi ile birlikte ve ibaresi veya olarak değiştirilmiştir. Ayrıca %5 şartına bakarken her yıl kendi içinde ayrı ayrı değerlendirilecektir.

 Örnek-1: (X) Ltd. Şti. hakkında sahte belge düzenleyicisi olduğuna dair vergi tekniği raporu düzenlenmiştir. Düzenlenen bu raporun sonuç bölümünde (X) Ltd. Şti ‘nin, (X) Ltd. Şti. tarafından düzenlenen 10 adet faturayı kullanmış olabileceğine dair bulgular yer almaktadır. Bu faturaların her biri vergiler hariç 100.000 TL’nin altında kalmaktadır. Bu durumda (X) Ltd. Şti. izaha davet edilecektir. Mezkûr faturaların vergiler hariç, 9 adedinin her birinin tutarı 100.000 TL’nin altında, bir adet fatura tutarının da 100.000 TL’nin üstünde olduğu durumda ise ziyaa uğramış olabilecek vergiye ilişkin bir fatura tutarının 100.000 TL’nin üzerinde olması nedeniyle 10 adet faturanın hiçbiri için mükellef izaha davet edilmeyecektir. (X) Ltd. Şti. ilgili dönemde kullanmış olduğu sahte faturalar için vergi incelemesine veya takdir komisyonuna sevk edilecektir.

Örnek-2: (M) Ltd. Şti. hakkında sahte belge düzenleyicisi olduğuna dair vergi tekniği raporu düzenlenmiştir. Düzenlenen bu raporun sonuç bölümünde (M) Ltd. Şti.’nin 2018 yılına ilişkin olarak bu belgelerden 10 adet faturayı kullanmış olabileceğine dair bulgular yer almaktadır. Bu faturaların ayrı ayrı her birinin vergiler hariç tutarı 100.000 TL’nin altında olup, toplam tutarları ise 800.000 TL’dir. (M) Ltd. Şti.’nin ilgili yıldaki toplam mal ve hizmet alış tutarı ise 8.000.000 TL’dir. Buna göre, her bir belge itibarıyla 100.000 TL sınırı aşılmamakla birlikte, sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı olabilecek toplam belge tutarının 800.000 TL ilgili yıldaki mal ve hizmet alışları toplamının %5’i olan 400.000 TL’yi aşmış olsa dahi mükellef söz konusu faturalar için izaha davet edilebilecektir. Mükelleflerin izaha davet edilip edilmeyeceğinin belirlenmesinde sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı olarak kullanılmış olabilecek belgeler, her bir ön tespit bakımından ayrı ayrı değerlendirilecektir.( 519No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği)

KDV mükellefi olanlar açısından ilgili yıldaki toplam mal ve hizmet alışlarının belirlenmesinde, öncelikle tespit tarihine kadar verilen KDV beyannamelerinde yer alan indirilecek KDV’ye ilişkin her bir KDV oranı ayrı ayrı esas alınmak suretiyle söz konusu toplam mal ve hizmet alışlarına ulaşılacaktır. KDV mükellefiyeti bulunmayan basit usule tabi mükelleflerin ilgili yıldaki toplam mal ve hizmet alışlarının belirlenmesinde işletme hesabı özetinde yer alan “Dönem İçinde Satın Alınan Emtia” ve “Giderler” satırlarının toplam tutarı dikkate alınacaktır. Toplam mal ve hizmet alışları ya da sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı olarak kullanılmış olabilecek belgelerin tutarının net bir şekilde tespit edilemediği durumlarda, 519 No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğin 5’inci maddesinde belirtilen İzah Değerlendirme Komisyonunca mükelleften ilgili dönemdeki toplam mal ve hizmet alışları ile kullanılmış olabilecek sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belgeleri yazılı olarak bildirmesi istenir. Mükellefler tarafından yapılan bu bildirim, ilgili dönemdeki toplam mal ve hizmet alışları ile sahte veya muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge tutarının tespitinde esas alınarak ön tespite konu tutar komisyonca belirlenir.

2-İZAHA DAVET AŞAMALARI

2.1-Ön Tespit

Mükellefin izaha davet edilebilmesi için öncelikle hakkında 519 sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğinde belirtilen 16 başlık halinde sayılan izah kapsamlı konulardan biri ile ön tespit yapılması gerekmektedir. Vergi Usul Kanununun 370 inci maddesinde yer alan indirimli cezanın uygulanması, yetkili merciler tarafından verginin ziyaa uğradığına delalet eden emareler bulunduğuna dair ön tespitin yapılmış olduğu hallerde mümkündür.[2]

Ön tespit, vergi kanunlarının verdiği yetki kapsamında vergi incelemesi yapmaya ve/veya mükellefler veya mükelleflerle muamelede bulunan diğer gerçek ve tüzel kişilerden bilgi toplamaya yetkili kılınanlar tarafından doğrudan veya dolaylı olarak elde edilen bilgi, bulgu veya verilerin İzah Değerlendirme Komisyonuna intikal ettirilmesi neticesinde, mezkûr komisyon tarafından verginin zıyaa uğramış olabileceği ve mükellefin izaha davet edilebileceği yönünde yapılan tespiti ifade eder.

Ön tespit şartlarının varlığı durumunda tebligat ile izaha davet uygulamasında işlem süresi başlamış olmaktadır. Ön tespit sonrasında ilgili konularda vergi ziyaı oluştuğuna dair şüphelenilen işlemler hakkında ilgili mükelleflere izaha davet tebligatı yapılmaktadır.  İzaha davet yazısının tebligatı, mükellefin eksik veya yanıltıcı beyanları sonucu oluşan matrah aşınmasını ortadan kaldırmaya ve verginin gerçek mahiyetine ulaşılması konusunda bir çağrı niteliğindedir.

Ön tespitin yapılabilmesi için

.Vergi ziyaa uğradığına ilişkin emareler olmalı

. Yetkili merciler tarafından ön tespit yapılmış olması

.Vergi incelemesine başlanmamış olmalı ve takdir komisyonuna sevk edilmemiş olmalı

. İhbarda bulunulmamış olmalı

İzaha davet komisyonları tarafından izaha davet kapsamına giren konularda (16 konu ) ön tespitin yapılmış olması gerekmektedir.

Kanun metninden anlaşılacağı üzere ön tespitin yetkili merciler tarafından yapılmış olması gerekmektedir. Yetkili merci ise madde kapsamında izaha daveti yapacak ve kendisine yapılan izahı değerlendirmeye tabi tutarak izahın konusu ile ilgili nihai karar verecek olan Gelir İdaresi Başkanlığı veya Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı bünyesinde kurulan komisyondur.[3]

2-1-1-İzaha Davet Komisyonları

Gelir İdaresi Başkanlığı bünyesinde kurulan izah değerlendirme komisyonları ilgisine göre vergi dairesi başkanlıkları ile defterdarlıklara bağlı olarak görev yapacaklardır. Vergi dairesi başkanlıklarında oluşturulacak komisyon, vergi dairesi başkanı veya grup müdürünün başkanlığında, vergi dairesi müdürlerinden veya müdürlerden, defterdarlıklarda oluşturulacak komisyon, defterdar veya defterdar yardımcısının başkanlığında, gelir müdürü ile vergi dairesi müdüründen olmak üzere toplam üç kişiden oluşur. Vergi dairesi başkanlıkları bünyesinde birden fazla komisyon kurulması mümkündür.

Vergi Denetim Kurulu Başkanlığında ve Başkanlıkça uygun görülen Grup Başkanlıklarında oluşturulacak İzah Değerlendirme Komisyonu, Başkanlık tarafından biri komisyon başkanı olarak belirlenecek üç vergi müfettişinden oluşur. Ayrıca, söz konusu komisyonlar için yeteri kadar yedek üye seçilir. Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı veya Grup Başkanlıkları bünyesinde birden fazla komisyon kurulması mümkündür.

İzah Değerlendirme Komisyonu;

a) Kendisine intikal ettirilen bilgi, bulgu veya verilerden hareketle verginin ziyaa uğramış olabileceğine ilişkin, maddede belirtilen ön tespiti yapar.

b) İzaha davet yazısını, tebliğ edilmek üzere, haklarında ön tespit yapılanlara gönderir.

c) Kendisine yapılacak izahları değerlendirip sonuçlandırır.

Komisyonlar, üyelerinin tamamının katılımıyla toplanır ve çoğunlukla karar verir. Komisyon tarafından alınan bütün kararlar en az üç nüsha düzenlenecek tutanağa bağlanır. Komisyon başkan ve üyelerinin herhangi bir nedenle görevlerinin başında bulunmaması hâlinde yedek üyeler görev yapar.

2-1-2-İzaha Davet Yazısı

Ön tespit şartlarının varlığı durumunda tebligat ile izaha davet uygulamasında işlem süresi başlamış olmaktadır. Ön tespit sonrasında ilgili konularda vergi ziyaı oluştuğuna dair şüphelenilen işlemler hakkında ilgili mükelleflere izaha davet tebligatı yapılmaktadır.  İzaha davet yazısının tebligatı, mükellefin eksik veya yanıltıcı beyanları sonucu oluşan matrah aşınmasını ortadan kaldırmaya ve verginin gerçek mahiyetine ulaşılması konusunda bir çağrı niteliğindedir. [4]

İzah Değerlendirme Komisyonu tarafından haklarında ön tespit yapılanlara, gerekli açıklamaların yer aldığı ve bu tebliğ ekinde yer alan “İzaha Davet Yazısı” Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca tebliğ olunur.

İzaha davet yazısında aşağıdaki hususlara yer verilir:

a) İzaha davet yazısının tebliği tarihinden itibaren 30[5] gün içerisinde ön tespitle ilgili olarak gerekli izahın yapılması ve yapılan izah sonucu Komisyonca, vergi ziyaına sebebiyet verilmediği ve beyanname verilmesini gerektirir bir durum bulunmadığının anlaşılması halinde söz konusu ön tespitle ilgili olarak vergi incelemesi ve takdir komisyonuna sevk işlemi yapılmayacağı,

b) İzaha davet yazısının tebliği tarihinden itibaren 30 günlük süre içerisinde izahta bulunulmaması halinde Vergi Usul Kanununun 370’inci maddesinde yer alan indirimli ceza uygulamasından yararlanılamayacağı ve mükellefin vergi incelemesine ya da takdir komisyonuna sevk edileceği,

c) İzahın yapıldığı tarihten itibaren 30 gün içerisinde, hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin verilmesi, eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının tamamlanması veya düzeltilmesi ve ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için 6183 sayılı Kanunun 51’inci maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranında bir zamla (izah zammı) aynı sürede ödenmesi şartıyla vergi ziyaı cezasının ziyaa uğratılan vergi üzerinden %20 oranında kesileceği,

d) İzahın yeterli görülmemesi halinde mükellefin vergi incelemesine ya da takdir komisyonuna sevk edilebileceği,

Kısacası izaha davette ön tespit bulguları kabul edilebilir yada bu bulgular ret edilebilir. Kabul etmesi durumunda beyannamelerini düzeltir ve tamamlayarak cezanın yüzde 20 kısmını ödeyerek suçunu kabul etmiş olur. Yada bulguları ret edebilir. Burada önemli olan komisyonu inandırmaktır. Komisyon izahatı yerinde bulursa incelemeye sevk etmez yâda takdir komisyonuna sevk etmez ancak izahatı yerinde bulmazsa tekrardan 30 günlük süre içinde beyannamelerini vermesi eksik olanları düzeltmesi ve izahat zammı ile beraber yüzde 20 vergi zıyaı cezasını ödemesini ister.

İzaha Davet Komisyonu’na yazılı veya sözlü olarak izahta bulunmak mümkündür. Yazılı izah, izaha davet yazısını gönderen merciye, elden verilmişse bu tarihte, postayla taahhütlü veya acele posta servisi ile gönderilmişse zarfın üzerindeki damga tarihinde, postayla adi olarak veya özel dağıtım şirketleri aracılığıyla gönderilmişse izaha davet yazısını gönderen merciin kayıtlarına girdiği tarihte verilmiş sayılır. Sözlü izah ise, izahı yapan ile komisyon tarafından imzalanacak bir tutanakla tespit olunur, bu durumda izah tarihi olarak tutanağın düzenlendiği tarih esas alınır. Süresinde yapılan izah, komisyonca en geç 10 gün içinde değerlendirilerek sonuca bağlanır.

2-1-3-İzahın Değerlendirilmesi

Kendisine izaha davet yazısı tebliğ edilenlerin madde hükümlerinden yararlanmaları için tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içerisinde yetkili komisyona izahta bulunmaları gerekmektedir. Bu süre içerisinde ilgili komisyona izahta bulunmayanlar anılan madde hükmünden yararlanamaz.

Haklarında yapılan ön tespite ilişkin olarak, izaha davet yazısında yer verilen ziyaa uğramış olabilecek vergi tutarını doğrular nitelikte vergi ziyaına neden olunduğu yönünde mükelleflerce izahta bulunulması durumunda, izahın yapıldığı tarihten itibaren 30 gün içerisinde hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin verilmesi, eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının tamamlanması veya düzeltilmesi, ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için, 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranındaki izah zammıyla ödenmesi şartlarıyla vergi ziyaı cezası, ziyaa uğratılan vergi üzerinden %20 oranında kesilir.

Haklarında yapılan ön tespite ilişkin vergi ziyaına neden olunmadığı yönünde mükellefçe izahta bulunulması üzerine, mükellefin izahının komisyonca yeterli bulunması ve beyanname verilmesini veya vergi beyanının tamamlanmasını gerektirir bir durumun olmadığının değerlendirilmesi halinde, mükellef hakkında söz konusu tespitle ilgili olarak vergi incelemesine ve takdir komisyonuna sevk işlemi yapılmaz.

Mükellefçe yapılan izahın komisyonca yeterli bulunmaması ve beyanname verilmesini gerektiren bir durumun bulunduğunun değerlendirilmesi halinde bu durum mükellefe bildirilir. Bu bildirim üzerine, izahın yapıldığı tarihten itibaren 30 günlük süre sona ermeden mükellefçe; hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin verilmesi, eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının tamamlanması veya düzeltilmesi, ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için, 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranındaki izah zammıyla ödenmesi şartlarıyla vergi ziyaı cezası, ziyaa uğratılan vergi üzerinden %20 oranında kesilir.

Yapılan izahın yeterli bulunmaması ve mükellef tarafından Vergi Usul Kanununun 370 inci maddesinde öngörülen işlemlerin gerçekleştirilmemesi durumunda incelemeye veya takdire sevk işlemleri yapılır.

3-İzaha Davetin Olumlu Ve Olumsuz Yanları Olumlu Yanları

.Mükellefin gönüllü uyumunu arttırır ve idarenin gönüllü uyum maliyetini azaltır.

.Gereksiz inceleme ve takdire sevk işlemlerinin önüne geçilir.

.Mükellefin haksız, yorucu, gereksiz işlemlerle uğraşmasının önüne geçilir

.Uyuşmazlıkların azalması sağlanır.

.Uyuşmazlıklar yargıdan önce idari aşamada çözülür. Hem idarenin hem de yargının yükü hafifler

.İndirimli uygulanan vergi zıyaı cezası için hem uzlaşma hem de cezada indirimden faydalanmasını engelleyen bir hüküm ( 519 nolu tebliğde ) bulunmamaktadır.

.Mükelleflerin vergi psikolojisini olumlu yönde etkiler

.İnceleme ve takdir süreçlerinde ceza ve vergi tutarlarını bilemediklerinden mükellefler açısından iş hayatını planlayamazlar. İzaha davette bunlarla yüzleşilmez.

.İzaha davet vergi zıyaına sebebiyet veren mükelleflere bir hak tanıyarak açıklama yapmalarına izin veren bir uygulamadır. Bu uygulama vergi ödevini yerine getirmede mükellefi daha istekli kılar.

Olumsuz Yanları

.İzaha davet cezaların ödenmesi ve kalkması başlığı altında düzenlenmiştir. Ancak burada cezalar izaha davet cezayı tamamen ortadan kaldırmamaktadır. Cezada indirime gidilmektedir. Uzlaşma uygulamasına benzemektedir.

.İzaha davet tarhiyat aşaması ile alakalı bir konudur ve burada uygulanması gereken feri ceza gecikme zammı oranında izah zammı değil de gecikme faizi olması daha uygun olur.

.İzaha davette verilecek beyannameye ilişkin ihtirazı kayıt verilip verilmeyeceğine ilişkin tebliğde herhangi bir düzenleme bulunamamaktadır. Olması gereken de böle bir şerh konulmamasıdır çünkü bu düzenlemenin mantığı idari çözüm ve uzlaşmadır.

.İzaha davette hangi durumlarda hangi mükelleflerden izah isteneceği hangi durumlarda mükellefin daha az vergi zıyaı cezası ödeyeceği kanundan aldığı yetkiye dayanarak bakanlığa tanınmış bir yetkidir. Cezanın hangi mükellef nezdinde ve kişiler üzerinden azaltılıyor olmasına idare karar veriyor bu suçta ve cezada kanunilik ilkesine aykırıdır.

. Vergi inceleme elemanları elde ettiği bilgi ve bulguları komisyona iletmesiyle süreç başlar ancak inceleme elemanlarının bunu iletme zorunluluğunun olup olmadığının düzenlenmemesi kanunda eşitlik ilkesine aykırıdır.

.Sahte belge kullanmada 100.000 TL’lik sınır aynı durumda olanlara farklı uygulama eşitliğe aykırıdır. Bu mükellefleri bu sınırın altında sahte belge düzenlemeye teşvik edecektir.

.İzaha davet sadece vergi zıyaı cezasını kapsar diğer idari çözüm yolları gibi usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarını kapsamamaktadır. Bu durumda vergi zıyaına sebep olan mükellefler arasında eşitsizliğe neden olacaktır.

.Ön tespit ve izahatın yeterli olup olmayacağına karar verecek komisyonlarda objektif olmayan kararların çıkabilecek olması olumsuz bir yönüdür.

.İndirimli ceza uygulaması olan izaha davete bu cezaya tarhiyat sorası uzlaşma da uygulanması uygulamanın etkinlik kapasitesini düşürür.    

4-SONUÇ

Mükelleflerin vergiye gönüllü uyumunu arttırmayı amaçlayan idarenin denetimde etkinliğinin arttırılmasını ve vergileme maliyetlerini azaltmayı amaçlayan bu müessese genel itibariyle bakıldığında olumlu olarak görülse de etkinliğinin tam anlamıyla sağlanması ancak uygulama aşamasıyla görülmüştür ki kanunda çeşitli noktaların kanuni anlamda sınırlarının çizilmesi gerekmektedir. Bu müessese çeşitli noktalarıyla Anayasamızın eşitlik ve cezada kanunilik ilkelerine dahi aykırılık oluşturmaktadır. Ayrıca izah komisyonlarının gayri objektif uygulamalarının önüne geçilmesi gerekmektedir. İzahta ön tespitin kapsamını oluşturan 16 tane maddenin daha çok sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge kullanılması üzerine düşüldüğü diğer maddelerin uygulamasında eksiklikler olduğu görülmüştür.

KAYNAKÇA

•   T.C. Yasalar (07.12.2019), 7194 Dijital Hizmet Vergisi İle Bazı Kanunlarda Ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunu  , Ankara.

•   T.C. Yasalar (4/1/1961), 213 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu , Ankara.

.Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı (31.12.2018).504Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği. Ankara : Resmi Gazete (30642sayılı 3. mükerrer)

.Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı (15.12.2016). 475 No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği. Ankara : Resmi Gazete (29919 sayılı)

.Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı (25.07.2017). 519 No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği. Ankara : Resmi Gazete (30134 sayılı)

. 27 Aralık 2019  gün ve 30991 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 513 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği

. •  Kamuran Çağlar ,” Tüm Yönleriyle İzaha Davet Müessesesi” , Mali Çözüm,  Sayı :217- Temmuz-Ağustos 2019

.Özgür BİYAN,” İdari Aşamada Yeni Bir Çözüm Önerisi; İzaha Davet ” , Bilanço,  - Temmuz-Ağustos-Eylül 2016

. Doğan BOZDOĞAN  , Cuma ÇATALOLUK ,” Vergi Usul Kanununda Yer Alan “İzaha Davet” Kurumunun Değerlendirilmesi Ve Öneriler”,Dergipark, Yıl 2018, Cilt 6 , Sayı 1,

. NO: 2017/87 Vergi Sirküleri

---

[1] 27 Aralık 2019  gün ve 30991 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 513 Sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğine istinaden

[2] Kamuran Çağlar ,” Tüm Yönleriyle İzaha Davet Müessesesi” , Mali Çözüm,  Sayı :217- Temmuz-Ağustos 2019

[3] Özgür BİYAN,” İdari Aşamada Yeni Bir Çözüm Önerisi; İzaha Davet ” , Bilanço,  - Temmuz-Ağustos-Eylül 2016

[4] Kamuran Çağlar ,” Tüm Yönleriyle İzaha Davet Müessesesi” , Mali Çözüm,  Sayı :217- Temmuz-Ağustos 2019

[5] 7194 Sayılı Dijital Hizmet Vergisi İle Bazı Kanunlarda Ve 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun 25 maddesi ile değiştirilen

22.07.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.