Fırat İnsel
Vergi Müfettişi
firat_insel88@hotmail.com

Binek Otomobillerde Gider Kısıtlaması Sorunsalının Mevzuat Işığında İrdelenmesi

GİRİŞ

Binek otomobillerin giderlerine ilişkin olarak 7194 sayılı Kanun ile GVK madde 40/1., 5. ve 7. Bentleri ile GVK madde 68/4. ve 5. Bentlerinde yapılan değişikle birlikte faaliyet konusu kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, kiraladıkları veya iktisap ettikleri binek otomobillerin giderlerine ilişkin sınırlamalar getirilmiştir.

Gelir Vergisi Kanunu’nda yapılan bu düzenlemelere ilişkin açıklamalar, 27.05.2020 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan 311 Seri Numaralı Gelir Vergisi Genel Tebliği ile yapılmıştır.

Gelir Vergisi Kanununun 40. maddesinin 1., 5. ve 7. bentlerine sırasıyla aşağıdaki hükümler eklenmiştir.

“Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, kiralama yoluyla edinilen binek otomobillerinin her birine ilişkin aylık kira bedelinin 5.500 Türk lirasına kadarlık kısmı ile binek otomobillerinin iktisabına ilişkin özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi toplamının en fazla 115.000 Türk lirasına kadarlık kısmı gider olarak dikkate alınabilir.” “Şu kadar ki faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, binek otomobillere ilişkin giderlerin en fazla %70’i indirilebilir.” “Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi hariç ilk iktisap bedeli 135.000 Türk lirasını, söz konusu vergilerin maliyet bedeline eklendiği veya binek otomobilin ikinci el olarak iktisap edildiği hâllerde, amortismana tabi tutarı 250.000 Türk lirasını aşan binek otomobillerinin her birine ilişkin ayrılan amortismanın en fazla bu tutarlara isabet eden kısmı gider yazılabilir.

Bu hükmün uygulanmasında binek otomobilin iktisap edildiği tarihte yürürlükte olan tutar dikkate alınır.” 7194 sayılı Dijital Hizmet Vergisi ile Bazı Kanunlarda ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 14. maddesi ile 01/01/2020 tarihinden itibaren başlayan vergilendirme dönemi kazançlarına uygulanmak üzere Gelir Vergisi Kanununun 68. maddesinin 4. ve 5. bentlerine sırasıyla aşağıdaki hükümler eklenmiştir. “Şu kadar ki özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi hariç ilk iktisap bedeli 135.000 Türk lirasını, söz konusu vergilerin maliyet bedeline eklendiği veya binek otomobilin ikinci el olarak iktisap edildiği hâllerde, amortismana tabi tutarı 250.000 Türk lirasını aşan binek otomobillerinin her birine ilişkin ayrılan amortismanın en fazla bu tutarlara isabet eden kısmı gider yazılabilir.

Bu hükmün uygulanmasında binek otomobilin iktisap edildiği tarihte yürürlükte olan tutar dikkate alınır.” “Şu kadar ki binek otomobillerine ilişkin giderlerin en fazla %70’i ve kiralama yoluyla edinilen binek otomobillerinin her birine ilişkin aylık kira bedelinin 5.500 Türk lirasına kadarlık kısmı ile binek otomobillerinin iktisabında ödenen özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi toplamının en fazla 115.000 Türk lirasına kadarlık kısmı gider olarak dikkate alınabilir.”

01.01.2020 tarihinden itibaren binek otomobillerine ait giderlerinin tamamını kazançlarının tespitinde dikkate alamayacaktır. Ancak gider kısıtlaması, faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan mükelleflerin bu amaçla satın aldıkları/kiraladıkları binek otomobillere ait giderleri kapsamamaktadır. 7194 sayılı Dijital Hizmet Vergisi ile Bazı Kanunlarda ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 19. maddesi ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun mükerrer 123’üncü maddesinin ikinci fıkrasına “23/8”, ibaresinden sonra gelmek üzere “23/10”, ibaresi, “31”, ibaresinden sonra gelmek üzere “40/1, 40/7”, ibaresi ve “48”, ibaresinden sonra gelmek üzere “68”, ibaresi eklenerek söz konusu bentte yer alan tutarların yeniden değerleme oranında artırılacağı hüküm altına alınmıştır.

Madde gerekçelerinde mevcut uygulamaların gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından suistimal edildiği ve mükelleflerin şahsi ihtiyaçlarında kullanılan binek otomobillere ait giderlerin (Motorlu taşıtlar vergisi hariç) gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde dikkate alındığı ifade edilmiştir. Söz konusu düzenlemelerin binek otomobillere ait giderlerin gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından suistimal edilmesi veya mükelleflerin şahsi ihtiyaçlarında kullanılması sebebiyle getirildiği görülmektedir.

Mükellefler gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde faaliyetlerine ilişkin olan giderleri 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 228 ve müteakip maddelerinde yer alan belgelerle tevsik etmek şartıyla dikkate alabileceklerdir. Vergi kanunlarımız beyan esası (istisnai düzenlemeler hariç) üzerine inşa edilmiştir. Bu temel prensibin yanı sıra kazancın gerçek ve safi miktarlarının dikkate alınması gerektiği ifade edilmiştir. Hal böyleyken binek otomobillere ilişkin getirilen yeni düzenlemeler suistimal edilsin veya edilmesin bütün mükellefleri kapsamaktadır. Mükelleflerin tamamını kapsayacak olan söz konusu düzenlemelerin gerçek gider noktasında sakınca doğuracağı açık olup kazancın gerçek ve safi miktarı ilkesine de ters düşecektir. Münhasıran işletme faaliyetlerinde kullanılan binek otomobillere ait giderlerin bir kısmının kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınması vergilemede adalet ilkesi ile bağdaşmayacaktır.

1-Binek Oto Kira Bedelleri Sınırı

7194 sayılı Dijital Hizmet Vergisi ile Bazı Kanunlarda ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile değişiklik yapılmadan önce ticari kazanç sahipleri, serbest meslek erbapları ve kurumlar vergisi mükellefleri kiraladıkları ve işletmede kullandıkları binek otomobillerine ilişkin kira ödemelerini herhangi bir sınırlama olmaksızın kazançlarının tespitinde dikkate almaktaydılar. 7194 sayılı Kanunla 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 40/1 ve 68/5. bentlerine eklenen hükümlerle birlikte 01.01.2020 tarihinden itibaren elde edilen kazançlara uygulanmak üzere ticari kazanç sahipleri, serbest meslek erbapları ve kurumlar vergisi mükellefleri kiraladıkları ve işletmede kullandıkları binek otomobillerine ilişkin aylık kira ödemelerinin 2025 yılı için KDV hariç 37.000 TL'dir. 37.000 TL'nin üstü kanunen kabul edilmeyen gider olarak değerlendiriliyor.

3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun “İndirilemeyecek Katma Değer Vergisi” başlıklı 30/1-d madde hükmü “Gelir ve Kurumlar Vergisi kanunlarına göre kazancın tespitinde indirimi kabul edilmeyen giderler dolayısıyla ödenen katma değer vergisi.(5520 sayılı Kanunun 13’üncü maddesine göre transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak dağıtılan kazançlar ile Gelir Vergisi Kanununun 41’inci maddesinin birinci fıkrasının (5) numaralı bendine göre işletme aleyhine oluşan farklara ilişkin ithalde veya sorumlu sıfatıyla ödenen katma değer vergisi ile yurt içindeki işlemlerde mal teslimi veya hizmet ifasında bulunan mükellefler tarafından ilgili vergilendirme döneminde beyan edilerek ödenen katma değer vergisi hariç)” şeklindedir. KDV mükellefleri vergiye tabi işlemleri üzerinden hesapladıkları KDV’ den, ithal ettikleri mal ve hizmetler dolayısıyla ödenen veya kendilerine yapılan teslim ve hizmetler üzerinden hesaplanan KDV’ yi indirilebilmektedir. Ancak, Kanun’un 30’uncu maddesi kapsamındaki durumlara ilişkin yüklenilen KDV indirim konusu yapılamamaktadır. İndirim konusu yapılmayan bu vergiler, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları çerçevesinde işin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabilmektedir. Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları uyarınca indirimi kabul edilmeyen giderler nedeniyle yüklenilen KDV ise, gider veya maliyet unsuru olarak değil, kanunen kanunen kabul edilmeyen gider olarak dikkate alınmaktadır.

2-Kiralanan Binek Otomobillerin Tamir, Bakım, Yakıt vb. Cari Giderler

Gelir Vergisi Kanununun 40/1-5. bendi “Kiralama yoluyla edinilen veya işletmeye dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri” şeklinde hüküm altına alınmıştır. Genel olarak taşıtların tamir, bakım, yakıt ve benzeri cari giderlerinin söz konusu bent kapsamında gider yazılabileceği 180 seri No.lu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde açıklanmıştır. 7194 sayılı Kanunun 13’üncü maddesiyle 01.01.2020 tarihinden itibaren elde edilen kazançlara uygulanmak üzere Gelir Vergisi Kanununun 40/1-5. bendine “Şu kadar ki faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, binek otomobillere ilişkin giderlerin en fazla %70’i indirilebilir.” şeklinde parantez içi hüküm eklenmiştir.

Gelir Vergisi Kanununun 68/1-5. bendi “Kiralanan veya envantere dahil olan ve işte kullanılan taşıtların giderleri” şeklinde hüküm altına alınmıştır. 7194 sayılı Kanunun 13’üncü maddesiyle 01.01.2020 tarihinden itibaren elde edilen kazançlara uygulanmak üzere Gelir Vergisi Kanunu’nun 68/1-5. bendine “Şu kadar ki binek otomobillerine ilişkin giderlerin en fazla %70’i….” şeklinde parantez içi hüküm eklenmiştir. Gelir Vergisi Kanununa eklenen bu hükümlerle birlikte gelir (ticari kazanç ve serbest meslek kazancı ile sınırlı olarak) ve kurumlar vergisi mükellefleri, 01.01.2020 tarihinden itibaren elde ettikleri kazançlarının tespitinde kiralamış oldukları binek otomobillerin tamir, bakım, yakıt vb. cari giderlerinin en fazla %70’ ini dikkate alabileceklerdir. Kalan kısım ise gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde dikkate alınamayacaktır. Ancak bu sınırlama, faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olan mükelleflerin bu amaçla kiraladıkları binek otomobillere ait giderleri kapsamamaktadır.

3-Binek Otomobillerin İktisabında Ödenen Katma Değer Vergisi ve Özel Tüketim Vergisi

213 sayılı Vergi Usul Kanununun 258. maddesinde değerlemenin tarifi, vergi matrahının hesaplanması ile ilgili iktisadi kıymetlerin takdir ve tespiti olarak açıklanmıştır. Aynı kanunun 260. maddesinde iktisadi kıymetlerin hangi değerleme ölçüsü ile değerleneceği hüküm altına alınmıştır. Mezkur kanunun 262. maddesinde maliyet bedelinin, iktisadi bir kıymetin iktisap edilmesi veyahut değerinin artırılması münasebetiyle yapılan ödemelerle bunları müteferri bilumum giderlerden oluştuğu ifade edilmiştir. Mezkur kanunun 269. maddesinde işletmelere dahil olan gayrimenkullerin maliyet bedeli ile değerleneceği, gemiler ve diğer taşıtların da gayrimenkul gibi değerleneceği hüküm altına alınmıştır. Gayrimenkullerde maliyet bedeline giren giderler 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 270. maddesinde sayılmış olup mezkur maddede özel tüketim vergisinin maliyet bedeline ithal edilmesinin ihtiyari olduğu belirtilmiştir. Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri kazançlarının tespitinde 213 sayılı Vergi Usul Kanununda yer alan değerleme hükümlerine uymak mecburiyetindedir. Dolayısıyla mükellefler binek otomobillere ilişkin Özel Tüketim Vergisini binek otomobilin maliyetine ekleyebilecekleri gibi gider olarak da dikkate alabileceklerdir. Mükelleflere tanınan bu ihtiyarilik, 7194 sayılı Dijital Hizmet Vergisi ile Bazı Kanunlarda ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile sınırlandırılmıştır. 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun “İndirilemeyecek Katma Değer Vergisi” başlıklı 30/1-b madde hükmü “Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere işletmelere ait binek otomobillerinin alış vesikalarında gösterilen katma değer vergisi” şeklindedir.

Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olmayan veya faaliyeti kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olsa bile bu amaçla satın alınmayan binek otomobiller için mükellefler tarafından indirim konusu yapılamayacak olan bu vergi, Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunları çerçevesinde işin mahiyetine göre gider veya maliyet unsuru olarak dikkate alınabilir. 7194 sayılı Dijital Hizmet Vergisi ile Bazı Kanunlarda ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 13 ve 14. maddeleri ile 193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 40/1. ve 68/5. bentlerine sırasıyla aşağıdaki parantez içi hükümler eklenmiştir. “…binek otomobillerinin iktisabına ilişkin özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi toplamının en fazla 990.000 Türk lirasına kadarlık kısmı gider olarak dikkate alınabilir.” “….binek otomobillerinin iktisabında ödenen özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi toplamının en fazla 990.000 Türk lirasına kadarlık kısmı gider olarak dikkate alınabilir.)” Getirilen bu düzenlemeler, Özel Tüketim Vergisi ve Katma Değer Vergisinin gider/maliyet olarak dikkate alınabileceği noktasında mükelleflere tanınan ihtiyariliği kısmen sınırlandırmaktadır. Gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri 01/01/2020 tarihinden itibaren başlayan vergilendirme dönemi kazançlarına uygulanmak üzere binek otomobillere ait Özel Tüketim Vergisi ve Katma Değer Vergisi toplamının 990.000 -TL’ ye kadar olan kısmını gider olarak dikkate alabilecektir. Özel Tüketim Vergisi ve Katma Değer Vergisi toplamının 990.000  -TL’ yi aşması halinde aşan kısmın binek otomobilin maliyetine eklenip eklenmeyeceği noktasında bir düzenleme bulunmamaktadır. Fakat söz konusu maddelerin gerekçesine bakıldığında, 990.000 -TL’ yi aşan kısmın maliyet bedeline eklenmemesi yorumu yapılabilir. Aksi halde 990.000 -TL’ yi aşan kısım maliyet bedeline ilave edilirse bu aşan kısımda amortisman yoluyla giderleştirilmiş olacaktır.

4-Binek Otomobillerde Amortisman Uygulaması

213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 320. maddesinde binek otomobiller için kıst amortisman uygulanacağı hüküm altına alınmıştır. Ancak faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla satın aldıkları binek otomobiller için binek otomobilin satın alındığı hesap dönemi dahil amortisman tam olarak ayrılacaktır. 7194 sayılı Dijital Hizmet Vergisi ile Bazı Kanunlarda ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanunun 13 ve 14. maddesi ile 01/01/2020 tarihinden itibaren başlayan vergilendirme dönemi kazançlarına uygulanmak üzere Gelir Vergisi Kanununun 40/7 ve 68/4. bentlerine sırasıyla aşağıdaki hükümler eklenmiştir. “Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere, özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi hariç ilk iktisap bedeli 135.000 Türk lirasını, söz konusu vergilerin maliyet bedeline eklendiği veya binek otomobilin ikinci el olarak iktisap edildiği hâllerde, amortismana tabi tutarı 250.000 Türk lirasını aşan binek otomobillerinin her birine ilişkin ayrılan amortismanın en fazla bu tutarlara isabet eden kısmı gider yazılabilir. Bu hükmün uygulanmasında binek otomobilin iktisap edildiği tarihte yürürlükte olan tutar dikkate alınır.” “Şu kadar ki özel tüketim vergisi ve katma değer vergisi hariç ilk iktisap bedeli 135.000 Türk lirasını, söz konusu vergilerin maliyet bedeline eklendiği veya binek otomobilin ikinci el olarak iktisap edildiği hâllerde, amortismana tabi tutarı 250.000 Türk lirasını aşan binek otomobillerinin her birine ilişkin ayrılan amortismanın en fazla bu tutarlara isabet eden kısmı gider yazılabilir. Bu hükmün uygulanmasında binek otomobilin iktisap edildiği tarihte yürürlükte olan tutar dikkate alınır.”

Getirilen düzenlemelerle birlikte, mükelleflerin binek otomobillerine ilişkin hesaplayacakları amortisman tutarı, kanunda belirlenen haddi aşması halinde aşan kısım gider olarak kabul edilmeyecektir. Mükelleflerin, sonraki dönemlerde cezalı tarhiyatlarla karşı karşıya kalmaması için binek otomobillere ait amortisman tutarlarını hesaplarken dikkat etmeleri gerekmektedir. Binek araç satın alınması durumunda amortisman olarak indirim konusu olabilecek tutar 2025 yılı için ÖTV ve KDV hariç 1.100.000 TL'dir.

SONUÇ

7194 sayılı dijital hizmet vergisi ile bazı kanunlarda ve 375 sayılı kanun hükmünde kararnamede değişiklik yapılması hakkında kanun ile gelir vergisi kanunu’nun “indirilecek giderler” başlıklı 40’ıncı ve “mesleki giderler” başlıklı 68’inci maddelerinde bir takım değişiklikler yapılmıştır. Söz konusu düzenlemeler 1/1/2020 tarihinden itibaren başlayan vergilendirme dönemi gelir ve kazançlarına uygulanmak üzere 7.12.2019 tarihi itibariyle yürürlüğe girmişti. Getirilen bu hükümlerle birlikte binek otomobillere ait giderlerin, gelir ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde dikkate alınabilecek tutarlarının ciddi anlamda sınırlandırıldığını söyleyebiliriz. Madde gerekçelerinde mükellefler tarafından yapılan suistimalin engellenmesi veya binek otomobillerin şahsi ihtiyaçlarda kullanılmasının önüne geçilmesi istenmektedir.

07.05.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.