Adem Kuruca
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
ademkuruca@hotmail.com

502- Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları Gerçekten Olumlu Mu?

Şirketlerde 502 Hesap Ne Olur?

Gündemimize Vuk 555 no’lu tebliğ ile giren enflasyon düzeltmesi bazı bilinmezleri kendi içinde barındırıyor. Bunlarda bir tanesi de 502-Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları hesabı.

Bilindiği üzere 500-Sermaye hesabına enflasyon düzeltmesi yaptığımızda enflasyon düzeltmesi farkı 502-Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları hesabına kaydedilmektedir.

Peki 502 no’lu hesap ne olacak?  Bu yazımızda 502 hesapla ilgili sorulara cevap arayacağız.

Öncelikle vergi mevzuatımız bu konuda ne diyor?

Vuk Mük.298. madde

“Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tâbi tutulur. (Değişik ikinci cümle: 16/7/2004-5228/9 md.) Ancak öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farkları düzeltme sonucu oluşan geçmiş yıl zararlarına mahsup edilebilir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilir; bu işlemler kâr dağıtımı sayılmaz.”

Ayrıca Vuk 555 tebliğinde ise;

Madde 54-

(1) Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tabi tutulacaktır.

……………………………………

213 sayılı Kanunun mükerrer 298 inci maddesinin (A) fıkrasının (5) ve (7) numaralı bentleri uyarınca, öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farkları düzeltme sonucu oluşan geçmiş yıl zararlarına mahsup edilebilir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilir; bu işlemler kâr dağıtımı sayılmaz.

Gelir vergisi mükelleflerince 502- Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları sermayeye ilave edilemez. 298/5 maddelerinde açıkça belirtildiği üzere, bu işlem kurumlar vergisi mükelleflerine tanınmış bir haktır.

Örnek:

 31/12/2023 tarihli enflasyon düzeltmesine tabi tutulmuş bilançoda özkaynak hesapları olarak

 Ödenmiş Sermaye    29.100.899,00 TL.

 Sermaye                  2.500.000,00 TL.

 Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları 26.600.899,00 TL olarak yer almaktadır.

Şirket 502 hesapta yer alan tutarın tamamını veya bir kısmını sermayeye ilave ettiğinde bu işlem Vuk Mük.298. madde gereği vergiye tabii değildir.

Peki Şirket Tasfiye Ediliyorsa Ne Yapmalı?

Şirketin tasfiye edilmesi sebebiyle kalan tutarın ortaklara dağıtılması halinde, işletmeden çekilen tutarların öncelikle kurumlar vergisine tabi tutulması, vergi sonrası dağıtılan kazancın da kar dağıtımına bağlı vergi kesintisine tabi tutulması gerekmektedir.

Örnekten devam edersek şirket tasfiyesi zararla sonuçlandığını kabul edersek 502 Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları hesabında yer alan 26.600.899,00 TL’yi vergilendirmek için kurumlar vergisine tabii tutulacak ve beyanname üstünde vergi bildirimi bölümünde yer alan işletmeden çekilen enflasyon düzeltme farkları kısmına yazılacaktır.

Bu şekilde 502 hesapta yer alan tutar öncelikle kurumlar vergisine tabii tutulacak.

26.600.899,00 TL – 6.650.224,75 TL = 19.950.674,25 TL ise ortaklara hukuki durumuna göre kar dağıtım stopajı hesaplanıp muhtasar beyanname ile beyan edilmelidir. (Antalya Vergi Dairesi Başkanlığı 25.05.2011 tarih ve B .07.1.GİB.4.07.16.01-KVK.2010.41-122 sayılı özelge)

Tasfiye Öncesi Dönemde 502 Hesapta Yer Alan Tutar İşletmeden Çekilirse Ne Olur?

Örnek şirketimiz faaliyet döneminde 502 hesapta yer alan tutarı ortaklarına dağıtmak istediğinde;

Dağıtım tarihini içine alan geçici vergi döneminde kurum geçici vergi beyannamesinde yer alan işletmeden çekilen enflasyon düzeltme farkları kısmına yazılacaktır. Böylece tasfiyeye girmeyen şirketlerde sermaye düzeltmesi olumlu farkları vergilendirilmiş olacaktır. Ayrıca sermaye düzeltmesi olumlu farkları geçmiş yıllar zararına ve dönem zararına bağlı olmaksızın vergilendirilmektedir. Örneğimizde şirketin 5.000.000,00 TL dönem zararı ve 10.000.000,00 TL geçmiş yıllar zararı olsaydı bu zarar beyanname üstünde sermaye düzeltmesi olumlu farklarından mahsup edilemeyecektir. Sermaye düzeltmesi olumlu farkları sadece enflasyon düzeltmesi kaynaklı geçmiş yıllar zararından mahsup edilebilir. (Ancak öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farkları düzeltme sonucu oluşan geçmiş yıl zararlarına mahsup edilebilir (Vuk. mük.298/5)

Vergi Usul Kanunu’nun  mükerrer 298/5  maddelerinde yer aldığı üzere, pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakil edildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tâbi tutulur. 

Madde de yer alan “Yapıldığı dönemin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin vergilenmesinden” kasıt, dönemin zararla sonuçlanması veya indirim ve istisnalar nedeniyle matrah çıkmaması durumunda dahi vergilemenin yapılacağı anlamına gelmektedir. (Dönem zararının mahsup edilemeyeceği hakkında 17.06.2020 / 38418978-125[6-18/43]-E.158697 sayılı özelge)

Ayrıca bu işlemde de kar dağıtım stopajı uygulanacağı unutulmamalıdır. (22/12/2024 tarihli ve 32760 sayılı Resmi Gazete yayımlanan 9286 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile kâr payı stopaj oranı % 10’dan % 15’e çıkarılmıştır.)

Kısmi bölünmede ise;  aynî sermaye konulan şirketten alınan hisse senetlerinin ortaklara verilmesi nedeniyle şirket sermayesinin azaltılması ve daha önce sermayeye eklenmiş olan, enflasyon düzeltmesi fark hesapları ile geçmiş yıl kârlarının da bulunması durumunda; devralan şirkette yapılacak sermaye artışında enflasyon düzeltmesi fark hesaplarının ve geçmiş yıl kârlarının sermayenin bir unsuru olarak yer alması ve ayrı şekilde görülmesi şartıyla bu işlem işletmeden çekiş olarak değerlendirilmeyecek ve vergiye tabi tutulmayacaktır. Kısmi bölünmelerde sermaye düzeltmesi olumlu farkları ayrı hesapta ve takip edilebilir şekilde kayıt edilmelidir. (20.07.2012/B.07.1.GİB.4.35.16.01-125-697 sayılı özelge cevabı)

Buraya kadar şirketler için 502 hesapta yer alan bakiyenin vergilendirilmesi hakkında noktalara değindik.

ŞAHIS İŞLETMELERİNDE DURUM NEDİR?

Bilanço esasına göre defter tutan şahıs işletmelerinde durum biraz daha farklı.

502 Hesap Sermaye Arttırımında Kullanılabilir Mi?

Öncelikle şahıs işletmelerinde de 500-Sermaye hesabı enflasyon düzeltmesine tabii olduğu için olumlu fark 502-Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları hesabı kaydedilmektedir. 502 hesapta yer alan bakiye tutar şirketlerde olduğu gibi sermaye arttırımında kullanılmamaktadır.

Bilanço esasına göre defter tutan bir mükellefin idareye karşı sormuş olduğu “bilançonuzu enflasyon düzeltmesine tabi tutmanız sonucu oluşan öz sermaye kalemlerinize ait enflasyon farklarınızı sermayeye ilave edip edemeyeceğiniz hususunda Başkanlığımız görüşünü talep ettiğiniz anlaşılmaktadır.” şeklinde sorusuna vermiş olduğu özelge cevabında;

“Buna göre, enflasyon düzeltmesi uygulamasında öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farklarının sermayeye ilave edilebilmesi sadece kurumlar vergisi mükellefleri için öngörülmüş olup, bilanço esasına tabi gerçek kişi mükellef olarak, enflasyon düzeltmesinden kaynaklı öz sermaye kalemlerinize ait enflasyon farklarınızı sermayeye ilave etmeniz mümkün bulunmamaktadır.” ( 07.11.2024/ E-11395140-105[VUK-3-2829]-1577383 sayılı özelge)

Şahıs işletmesinin anonim veya limited şirkete dönüşmesi halinde vergilendirme nasıl olur?

Şahıs işletmeleri nev’i değiştirerek  TTK’nın ilgili maddeleri gereği tüm aktif ve pasifi ile kül halinde sermaye şirketine dönüşebilirler. Bu aşamda şahıs işletmesinin bilançosu yeni kurulan şirkete aynen aktarılmak şartıyla mükellefe vermiş olduğu özelge cevabında “ devralan şirketin bilançosunda aynen yer alması, başka bir hesaba nakledilmemesi veya şirketten her ne ad altında olursa olsun çekilmemesi şartıyla işletmeden çekilmiş sayılmayacağı veya başka bir hesaba aktarılmış olduğu kabul edilmeyeceğinden vergilendirilmemesi gerekmektedir.” Şeklinde cevap vermiştir. Bu durum şahıs işletmesinin sermaye şirketine dönüşmesi halinde 502 hesapta yer alan bakiye tutarın vergilendirilmeyeği anlamına gelmektedir. (07.09.2011/ B.07.1.GİB.4.48.15.02-48.15.02/VUK-11-88 sayılı özelge)

Yeni kurulan sermaye şirketi daha sonra şahıs işletmesinden devir aldığı 502-Sermaye düzeltmesi olumlu farkları hesabında yer alan bakiye tutarı şahıs işletmesinin aktif ve pasifiyle sermaye şirketine devrinden sonra da aynı şartlara uyulması( başka hesaba nakledilmemesi veya işletmeden çekilmemesi) ve söz konusu sermaye düzeltmesi olumlu farklarının istenilmesi halinde limited şirketin sermayesine ilave edilebilmesi mümkün bulunmaktadır.

Şahıs işletmelerinin bilançosunda yer alan 502- Sermaye düzeltmesi olumlu farkları işletmeden çekildiğinde, başka hesaba nakil edildiğinde veya işletmenin kapanışı halinde vuk 298/5 maddesi gereği dönemin kazancı ile ilişkilendirilmeden vergilendirilmesi gerekmektedir. Şirketlerde ayrıca kar dağıtım stopajı uygulanmaktadır. Bu durum şahıs işletmelerinde geçerli değildir. Şahıs işletmeleri kar dağıtım stopajı uygulamazlar.

Peki şahıs işletmeleri beyanname üstünde ne yapmalı?

Madde de yer alan “Yapıldığı dönemin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin vergilenmesinden” kasıt, dönemin zararla sonuçlanması veya indirim ve istisnalar nedeniyle matrah çıkmaması durumunda dahi vergilemenin yapılacağı anlamına geldiği için ticari kazanç elde eden mükellefler beyanname üstünde yer alan ticari kazanç sütununa 502-Sermaye düzeltmesi olumlu farkları hesabındaki bakiye tutarı yazarak hem geçici vergi ( geçici vergi ekinde yer alan gelir tablosu üstünde herhangi bir işlem yapılmayacak.) hem de yıllık gelir vergisi beyannamesinde beyan edilerek vergilendirilecektir.

Beyanname de eğer ticari işletmenin geçici vergi/gelir vergisinde dönem karı olması halinde sermaye düzeltmesi olumlu farkları bu tutarın üstüne ilave edilerek vergilendirilmelidir. Örnek ticari işletme 30.06.2024 tarihinde işyerini kapattığında dönem karı 50.000,00 TL ise ve 502- Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları hesabında 200.000,00 TL olması halinde beyanname de ticari kazanç sütununa 250.000,00 TL yazılarak beyan edilmelidir.

Aksi durum sözkonusu ise işletme dönem zararı elde ettiyse dönem zararı dikkate alınmadan doğrudan 502- Sermaye Düzeltmesi Olumlu Farkları hesabında yer alan 200.000,00 TL’nin ticari kazanç sütununa yazılarak vergilendirilmesi sağlanır. Aynı şekilde geçmiş yıllar zararı olması halinde geçmiş yıllar zararı sermeya düzeltmesi olumlu farklarından mahsup edilemez. Yalnızca enflason düzeltmesi neticesinde oluşan geçmiş yıllar zararı bu tutardan mahsup edilir.

Görüleceği üzere hem sermaye şirketleri hem de şahıs işletmeleri açısında sermaye düzeltmesi olumlu farkları pek olumlu sonuçlar doğurmamaktadır.

Sermaye düzeltmesi olumlu farkları enflasyon düzeltmesi nedeniyle yeniden gündeme geldi ve etkileri gelecek yıllarda ortaya çıkmaya devam edecek.

Gerçek ve doğru bilgi, ne bildiğinizi ve ne bilmediğinizi bilmektir. – Konfüçyüs

17.06.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.