Soner Ülgen
Yeminli Mali Müşavir
Eski Baş Hesap Uzmanı
sonerankara@yahoo.com

2023 Takvim Yılı I. Geçici Vergi Döneminde Yeniden Değerlemeyi ve Yeni Değer Üzerinden Amortisman Ayırmayı Unutmayın!

Bilindiği üzere, öncelikle mükelleflere 2021 yılı içerisinde VUK geçici 31’nci maddesi hükümlerini dikkate almak ve yüzde 2 vergi ödemek suretiyle yeniden değerleme yapma imkanı verilmiş, sonrasında ise geçici 31’nci madde hükümlerinden faydalansın faydalanmasın tüm mükelleflere 1.1.2022 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere VUK geçici 32 madde hükümlerini dikkate almak ve yine aynı şekilde yüzde 2 vergi ödemek suretiyle yeniden değerleme imkanı getirilmişti.

Vergi Usul Kanununun Geçici 31, Geçici 32 ve Mükerrer 298’nci Madde Hükümlerinden Faydalanan Mükellefler

2021 takvim yılı içinde geçici 31’nci madde hükümlerinden faydalanan mükellefler; 2021 yılı Mayıs ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerini (666,79), iktisadi kıymetin iktisap edildiği ayı izleyen aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölmek suretiyle buldukları katsayıyı kullanmak suretiyle yeniden değerleme yapmışlar ve bu kez değerlenmiş iktisadi kıymetler ile birikmiş amortismanların 31.12.2022 değerlerini dikkate almak suretiyle; 2022 yılı Aralık ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerini (1022,25), Haziran ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerine (693,54) bölmek suretiyle buldukları katsayıyı kullanmak suretiyle yeniden değerleme yapma imkanını sahip olmuşlardır. Aynı mükellefler bu kez 2022 takvim yılının geçici vergi dönemlerinde geçici 32’nci madde hükümlerine göre değerlenmiş iktisadi kıymetlerle birikmiş amortismanlarını mükerrer 298’nci madde hükümleri dahilinde sırasıyla yüzde 33,63, yüzde 61,12, yüzde 92,93 ve yüzde 122,93 oranlarını kullanmak suretiyle sürekli yeniden değerleme imkanına sahip olmuşlardır. Bu kez anılan mükelleflerin 2023 yılı ilk geçici vergi dönemi için yüzde 8,77 oranını kullanmak suretiyle yeniden değerleme yapma imkanları var.

Vergi Usul Kanununun Geçici 32 ve Mükerrer 298’nci Madde Hükümlerinden Faydalanan Mükellefler

Geçici 31’nci madde hükümlerinden faydalanmayan mükellefler ise 2022 takvim yılının geçici vergi dönemlerinde sürekli yeniden değerleme yapmadan önce 31.12.2021 tarihli bilançolarında yer alan iktisadi kıymetlerle bu kıymetler üzerinden ayrılmış birikmiş amortismanları geçici 32’nci madde hükümlerini dikkate almak suretiyle; 2022 Aralık ayına ilişkin Yİ-ÜFE değerini (1022,25), iktisadi kıymetin iktisap edildiği ayı izleyen aya ilişkin Yİ-ÜFE değerine bölmek suretiyle buldukları katsayıyı kullanmak suretiyle yeniden değerleme fırsatını kullanmışlardır. Aynı mükellefler bu kez 2022 takvim yılının geçici vergi dönemlerinde geçici 32’nci madde hükümlerine göre değerlenmiş iktisadi kıymetlerle birikmiş amortismanlarını mükerrer 298’nci madde hükümleri dahilinde sırasıyla yüzde 33,63, yüzde 61,12, yüzde 92,93 ve yüzde 122,93 oranlarını kullanmak suretiyle yeniden değerleme imkanına sahip olmuşlardır. Bu kez anılan mükelleflerin 2023 yılı ilk geçici vergi dönemi için yüzde 8,77 oranını kullanmak suretiyle yeniden değerleme yapma imkanları var.

Vergi Usul Kanunu Geçici 31, Geçici 32 ve Mükerrer 298’nci Madde Hükümlerinden Faydalanmayan Mükellefler

2021 ve 2022 takvim yıllarında Vergi Usul Kanunu Geçici 31, Geçici 32 madde hükümlerinden faydalanmayan mükellefler için mükerrer 298’nci madde hükümlerinden faydalanmadıkları sürece geçici 32’nci madde hükümlerinden yararlanma fırsatı hala geçerliliğini koruyor.  Bu mükellefler 2023 takvim yılında sürekli yeniden değerleme yapmadan herhangi bir tarihte en son 31 Ocak 2024 tarihine kadar geçici 32’nci madde hükümlerinden yararlanma hakları devam ediyor. Tabi ki bu haktan yararlanmak için yüzde 2 vergi ödemek gerekiyor.

Bu mükellefler 2023 takvim yılının herhangi bir ayında örneğin Nisan 2023 dönemi seçilmek suretiyle 31 Mayıs 2023 tarihine kadar 31.12.2022 tarihli Yİ-ÜFE tutarını (2021,19) dikkate alınmak suretiyle yeniden değerleme yapılabilir. Burada düzeltme katsayısı olarak (2021,19/ iktisadi kıymetin aktife girdiği ayı izleyen aya ait Yİ-ÜFE) kullanılacaktır. Daha sonra ise mükerrer 298'nci madde hükümleri dahilinde 2023 takvim yılının geçici vergi dönemlerinde sürekli yeniden değerleme yapabilirler.

2023 Takvim Yıl Geçici Vergi Dönemi Sürekli Yeniden Değerleme Uygulamasına İlişkin Örnek Çalışma

Daha önce sürekli yeniden değerleme uygulamasına ilişkin örnek çalışma paylaşmıştım. Aynı örnek çalışmanın devam olan bu çalışmada 2023 takvim yılı I. Geçici vergi dönemi itibariyle yapılacak yeniden değerleme uygulamasına, değer artış fonuna alınacak tutarın ve ayrılacak amortismanların hesabına ilişkin çalışmalar ile yapılacak muhasebe kayıtlarına yer verilmiştir.

Örnek:

DORUK YATIRIM ENERJİ A.Ş. 15 Nisan 2018 tarihinde HES santrali işletme hakkını 64.300.000,00 TL bedelle satın almıştır. 2021 yılında Vergi Usul Kanununun geçici 31’nci madde hükümlerinden yararlanmak suretiyle daha sonra Ocak 2022 döneminde geçici 32’nci madde hükümlerinden faydalanmak suretiyle yeniden değerleme uygulamasından yararlanmıştır. Aşağıda tabloda yeniden değerleme çalışmasına yer verilmiştir.

	YDÖ Maliyet Bedeli	YDÖ Birikmiş Amortisman	YDÖ Net Bilanço Aktif  Değeri	YDS Değerlenmiş İ.K	YDS Değerlenmiş BA	YDS Net Bilanço Aktif Değeri	Değer Artış Fonu
Geçici 31	64.300.000,00	13.931.666,67	50.368.333,33	120.824.201,00	26.178.576,88	94.645.624,12	44.277.290,79
Geçici 32	120.824.201,00	32.219.786,94[1]	88.604.414,06	178.088.831,06	47.490.354,96	130.598.476,10	41.994.062,04
2022 Mük.298	178.088.831,06	47.490.354,96	130.598.476,10	397.013.431,09	105.870.248,31	291.143.182,78	160.544.706,67
2023/1 Mük.298	397.013.431,09	132.337.810,41[2]	264.675.620,69	431.831.509,00	143.943.836,36	287.887.672,64	23.212.051,93

VUK Geçici 31 ve 32’nci maddeleri hükümlerinden yararlanmak suretiyle yapılan değerlemeler sonucunda 01.01.2022 tarihi itibariyle söz konusu iktisadi kıymetin değeri 178.088.831,06 TL’ye, birikmiş amortismanı ise 47.490.354,96 TL’ye yükselmiştir. 2022 yılı geçici vergilendirme dönemleri itibariyle VUK mükerrer 298’nci madde hükümlerinden faydalanılmış ve yeni değer üzerinden amortisman ayrılmıştır. Bunun sonucunda İktisadi kıymetin 31.12.2022 tarihi itibariyle değeri 397.013.431,09 TL’ye, birikmiş amortisman tutarı ise 132.337.810,41 TL’ye ulaşmıştır.  

HES santrali işletme hakkının faydalı ömrü 15 yıldır. (İşletme hakkı için normal amortisman ayrılmıştır. (Normal amortisman oranı %6,66)

I.GEÇİCİ VERGİ DÖNEMİ

Şirket 2023 yılı I. Geçici Vergi Döneminde Vergi Usul Kanununun mükerrer 298’nci madde hükümlerinden faydalanmak suretiyle yeniden değerleme işlemini yapmış ve yeni değer üzerinden amortisman ayırmıştır. 62 Numaralı Kurumlar Vergisi Sirküleri ile 2023 yılı birinci geçici vergi döneminde uygulanacak yeniden değerleme oranı %8,77 olarak tespit edilmiştir.

Bu değerlemeye ilişkin hesaplamalar ile muhasebe kayıtları aşağıdaki gibidir;

			A	B	C
İktisadi Kıymet	İktisap Tarihi	Faydalı Ömür	Değerleme Öncesi İktisap Bedeli	Değerleme öncesi Birikmiş Amortisman	Yeniden Değerleme Oranı
Tesis	15.05.2018	15	397.013.431,09	132.337.810,41	8,77 %

 

D	E	F	G	H
Mükerrer 298 Değerlenmiş Tesis Bedeli (A*C)	Mükerrer 298 Değerlenmiş Tesis Amortisman (B*C)	Değerleme Öncesi Net Bilanço Aktif Değeri (A-B)	Değerleme Sonrası Net Bilanço Aktif Değeri (D-E)	Değerleme Sonrası Net Değer Artışı (G-F)
431.831.509,00	143.943.836,38	264.675.620,68	287.887.672,62	23.212.051,93

Yukarıda yapılan değerleme işlemi sonunda;

• İktisadi kıymetin değeri 34.818.077,91 TL artış göstererek 397.013.431,09 TL’den 431.831.509,00 TL’ye
• Birikmiş amortismanın değeri ise 11.606.025,97 TL artış göstererek 132.337.810,41 TL’den 143.943.836,38 TL’ye çıkmıştır.
• Değer artış tutarı ise yeniden değerleme öncesi net aktif değer ile yeniden değerleme sonrası net aktif değer arasındaki fark olan (287.887.672,61-264.675.620,68=) 23.212.051,93 TL olacaktır.

Değerleme işlemine ilişkin muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

-------------------------------------------/-------------------------------------------------

260. HAKLAR HESABI         34.818.077,91

                       257.BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR      11.606.025,97

                        522 MDV YENİDEN DEĞERLEME      23.212.051,93

-------------------------------------------/-------------------------------------------------

Yeniden Değerleme Sonrası Amortisman Hesabı

Yapılan değerleme sonucunda bulunan yeni değer üzerinden amortisman ayırmaya devam edileceğinden, yeniden değerleme sonrası yeni değer tutarı olan 431.831.509,00 TL üzerinden %6,66 oranında kalan amortisman süresi kadar amortisman ayrılabilecektir.

Buna göre ayrılacak amortisman tutarı (431.831.509,00 /15=) 28.788.767,27 TL olacak olup, I. Geçici Vergi dönemi için ayrılacak amortisman tutarı ise (28.788.767,27 /4=) 7.197.191,82 TL olacaktır. 

 Amortismanın giderleştirilmesine ilişkin muhasebe kaydı aşağıdaki gibi olacaktır.

​​​​​​​-------------------------------------------/-------------------------------------------------

740. HİZMET ÜRETİM MALİYETİ   7.197.191,82  

                       257.BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR 7.197.191,82                          
-------------------------------------------/-------------------------------------------------

Saygılarımızla

---

[1] 26.178.576,88 TL’lik Birikmiş Amortisman Tutarına 2021 takvim yılının yeniden değerlenmiş tutar üzerinden ayrılan amortisman tutarı eklenmiştir.

[2] 105.870.248,31 TL’lik Birikmiş Amortisman Tutarına 2022 takvim yılının yeniden değerlenmiş tutar üzerinden ayrılmış amortisman tutarı eklenmiştir

15.05.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.