Dr. Ömer Özmen
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
Bankacı / SPL3
omerozmen.tr@gmail.com

Borsa İstanbul 1993-2022 Trend Analizi

2022 yılı finansal yatırım araçları arasında tek reel getiri sağlayan BİST100 endeksi için çok parlak bir yıl oldu. Çok sayıda mevcut ve yeni yatırımcı enflasyonist dönemde parasal varlıklarını korumak için borsaya yöneldi. Bu makalede 1993-2002 yılları arasında Borsa İstanbul 100 (BİST100) endeksi TÜFE enflasyon, yıl sonu dolar kuru, artış oranı, reel artış oranı, dolara göre endeks ve artış oranları yönünden analiz edilmiştir.

Aralık 1985’te kurulan İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB),  3 Ocak 1986’da 19 hisse senedi ile haftalık hesaplamalarla Cağaloğlu’ndaki binasında işleme başladı. 1987’de ise borsa endeksleri günlük hesaplanmaya başladı. 1993’te ise 50 şirketle bilgisayarlı alım-satım işlemine geçildi.

İMKB, 1993 yılının sonlarında ABD Menkul Kıymetler ve Borsalar Federasyonu tarafından “kabul görmüş menkul kıymetler borsası” olarak tanımlandı. İMKB, 5 Nisan 2013’te özel hukuk hükümlerine göre çalışan bir işletme olan Borsa İstanbul AŞ’ye dönüştü. Endeks adlarında yer alan “İMKB” kısaltması, “BIST” olarak değiştirildi. Borsa İstanbul’da 2022’de 42 şirket halka arz edilerek borsada işlem gören şirket sayısı 449’a çıktı. MKK kayıtlarına göre 2022 yılında yeni açılan yatırım hesabı sayısı 1.471.556 olup, toplam yatırımcı sayısı 29.809.506 ve toplam bakiyeli hesap sayısı 8.591.944’tür.

Aşağıdaki tablodaki verilerin 1993’ten başlamasının nedeni uluslararası kabul görmüş borsa kimliğini kazanması ve yabancı yatırımcılar tarafından talep görmeye başladığı yıl olmasıdır. Veriler TÜİK ve diğer resmi kurum web sitelerinden temin edilmiştir. Tabloda; 1993’ten 1994'e 1987 temel yıllı, 1995'den 2004'e 1994 bazlı, 2005 ve sonrası için ise 2003 bazlı enflasyon oranları verilmiştir.

BİST pay endekslerinden ilk olarak 1997’de iki sıfır atıldı. 2000 yılında ise tekrar BIST Pay Endekslerinin halihazırda ulaştıkları seviyeler dikkate alınarak, TL olarak hesaplanan Fiyat ve Getiri Endekslerinden iki sıfır atıldı. Tablodaki geçmiş dönem endeksleri buna göre sadeleştirilmiştir.

2005 yılında TL’den altı sıfır atılması nedeniyle Dolar kurunda da önceki dönem verileri sadeleştirilmiştir.

Yıl	Enflasyon Oranı TÜFE	USD/TL Yılsonu Kuru	BİST100 Yılsonu Endeksi	Yıllık Artış %	Reel Getiri TL %	BİST100/ USD	Dolar Bazlı Getiri %
1993	71,08	0,014458	2,16			149,40
1994	125,49	0,038418	2,73	26,39	-43,95	71,06	-52,44
1995	76,05	0,059501	4,00	46,52	-16,77	67,23	-5,40
1996	79,76	0,108400	9,76	144,00	35,74	90,04	33,93
1997	99,09	0,206600	34,51	253,59	77,60	167,04	85,52
1998	69,73	0,315700	25,98	-24,72	-55,65	82,29	-50,73
1999	68,79	0,543500	152,09	485,41	246,83	279,83	240,05
2000	39,03	0,676200	94,37	-37,95	-55,37	139,56	-50,13
2001	68,53	1,455800	140,78	49,18	-11,48	96,70	-30,71
2002	29,75	1,650100	103,70	-26,34	-43,23	62,84	-35,01
2003	18,36	1,402100	186,25	79,60	51,74	132,84	111,37
2004	9,32	1,344700	249,70	34,07	22,64	185,69	39,79
2005	7,72	1,350300	397,80	59,31	47,89	294,60	58,65
2006	9,65	1,414500	391,20	-1,66	-10,31	276,56	-6,12
2007	8,39	1,166600	555,40	41,97	30,98	476,08	72,14
2008	10,06	1,531400	268,60	-51,64	-56,06	175,40	-63,16
2009	6,53	1,496700	516,70	92,37	80,58	345,23	96,83
2010	6,40	1,547300	660,00	27,73	20,05	426,55	23,56
2011	10,45	1,900800	512,70	-22,32	-29,67	269,73	-36,77
2012	6,16	1,788900	782,10	52,55	43,69	437,20	62,09
2013	7,40	2,137500	678,00	-13,31	-19,28	317,19	-27,45
2014	8,17	2,334600	857,20	26,43	16,88	367,17	15,76
2015	8,81	2,927700	717,30	-16,32	-23,10	245,00	-33,27
2016	8,53	3,530800	781,40	8,94	0,37	221,31	-9,67
2017	11,92	3,784300	1153,30	47,59	31,87	304,76	37,71
2018	20,30	5,298400	912,70	-20,86	-34,22	172,26	-43,48
2019	11,84	5,959600	1144,20	25,36	12,09	191,99	11,46
2020	14,60	7,443900	1482,17	29,54	13,03	199,11	3,71
2021	36,08	13,329000	1871,25	26,25	-7,22	140,39	-29,49
2022	64,27	18,698300	5509,16	194,41	79,22	294,63	109,87

Finansal Yatırım Araçlarının Reel Getiri Karşılaştırması

(https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Finansal-Yatirim-Araclarinin-Reel-Getiri-Oranlari-Aralik-2022-49511&dil=1)

Yukarıdaki tabloda görüleceği üzere, 2022’de yıllık bazda tek reel getiri sağlayan finansal yatırım aracı borsa olmuştur. BİST100 endeksi ortalama bir endeks olup, hisse bazında daha yüksek veya daha düşük getiri oranı olabilir.

Finansal yatırım araçları yıllık olarak değerlendirildiğinde BIST 100 endeksi; Yİ-ÜFE ile indirgendiğinde %34,44,  TÜFE ile indirgendiğinde %61,81 oranlarında yatırımcısına en yüksek reel getiri sağlayan yatırım aracı olmuştur.

Yıllık değerlendirmede, Yİ-ÜFE ile indirgendiğinde; yatırım araçlarından DİBS %20,81, külçe altın %30,20, Amerikan Doları %30,40, Euro %34,80 ve mevduat faizi (brüt) %41,25 oranlarında yatırımcısına kaybettirdi. TÜFE ile indirgendiğinde ise DİBS %4,69, külçe altın %15,99, Amerikan Doları %16,23, Euro %21,52 ve mevduat faizi (brüt) %29,28 oranlarında yatırımcısına kaybettirdi.

BİST10 Endeksinin Enflasyon ve Dolar Bazında Değerlendirilmesi

Yukarıdaki grafikten de görüleceği üzere en çok yükselişler, 1997 yılında 9,76’dan 34,51 seviyesine %253,59, 1999 yılında 25,98’den 152,09 seviyesine %485,41, 2009 yılında 268,60’dan 516,70 seviyesine %92,37 ve 2022 yılında 1.871,25’den 5.509,16 seviyesine %194,41 yükselmiştir.

1993 yıl sonunda 2,16 olan İMKB / BİST100 endeksi 2022 yıl sonunda 5.509,16 olmuştur. 30 yıllık sürede 2.550 kat artmıştır.

Aynı sürede Amerikan Doları 1993 sonunda 0,014458 iken, 2022 sonunda 18,698300 TL olmuş ve 1.293 kat artmıştır.

TCMB Enflasyon hesaplayıcıya göre 1993 Aralık ayındaki 100 TL’lik mal sepeti, 2022 Aralık ayında 161.261,19 TL etmekte olup, 1.613 kat artmıştır.

1993 sonunda Gram Külçe Altın 0,176375 TL iken, 2022 sonunda 1.091,54 TL olmuş ve bu sürede 6.188 kat artmıştır.

Borsanın TL reel getirisine bakıldığında 1999’da %246,83; 2009’da %80,58; 2022’de %79,22 olmuştur. Reel olarak en çok kaybettirdiği yıllar 2008’de %-56,06; 1998’de %-55,65 ve 2000’de %-55,37’dir.

Borsa endeksine Dolar bazında bakıldığında en düşük yıllar 2002’de 62,84; 1995’te 67,23 ve 1994’te 71,06’tür. En yüksek yıllar 2010’da 426,55; 2012’de 437,20 ve en yüksek kapanış seviyesi olan 2007’de 476,08’dir. Ancak yıl içi işlemlerde en düşük seviyesi Mayıs 1994’te 44,92 Dolar; en yüksek seviyesi Mayıs 2013’te 520,53 Dolar seviyesindedir.

Dolar bazlı getiri grafiği incelendiğinde en yüksek getiriler 1999’da %240,05; 2003’te %111,37 ve 2022’de %109,87’dir. En çok kaybettirdiği yıllar ise 2008’de %-62,53; 1998’de %-50,73 ve 2000’de %-50,13’tür.

Dolar bazında getirilere bakıldığında; BİST100 1993 sonunda 149,40 $ iken, 2022 sonunda 294,63 $’a karşılık gelmekte olup, bu sürede 1,97 kat artış olmuştur.

1993 sonunda Altın Ons fiyatı 384 $ iken, 2022 sonunda 1.793,53 $ olmuş ve 4,67 kat artmıştır.

Amerikan Dow Jones borsa endeksi 1993 sonunda 3.751,57 ($) iken, 2022 sonunda 33.225,61 ($) olmuş ve bu sürede 8,86 kat artmıştır.

10.01.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.