Kerim Çoban
E.Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi
Çoban Gümrük Dış Ticaret Denetim Danışmanlık ve
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği A. Ş.
k.coban0306@gmail.com

Yurt İçinden ve Yurt Dışından Kredi Temini

1- Döviz Kredisi Kullanımının Genel Esasları

1) Türkiye'de yerleşik kişilerin yurt dışından Türk lirası kredi temin etmeleri serbesttir. Temin edilen kredilerin bankalar aracılığıyla kullanılması zorunludur.

2) Türkiye'de yerleşik kişiler, yurt dışında yerleşik kişilerden bu maddede yer alan esaslar çerçevesinde döviz kredisi temin edebilirler. Temin edilen kredilerin bankalar aracılığıyla kullanılması zorunludur.

Ancak;

a) Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışındaki işleriyle ilgili olarak yurt dışından sağladıkları krediler,

b) Türkiye’de yerleşik kişilerce ihracat kredi kurumlarından veya ihracat kredisi garanti kuruluşlarının garantisi kapsamında yurt dışından sağlanan ve doğrudan yurt dışındaki ihracatçı firmaya ödenen krediler,

c) İhracat kredi veya garanti kuruluşu olmamakla birlikte, nakit kredi yerine malın peşin alımı ve vadeli finansman desteği sağlayan yurt dışındaki kalkınma bankalarından sadece mal ithaline yönelik sağlanan krediler,

ç) Türkiye’de yerleşik kişilerce yurt dışından gemi satın alınması amacıyla yapılacak ithalat kapsamında sağlanan krediler,

için bu şart aranmaz.

Prefinansman kredilerinin vadesi Bakanlık tarafından belirlenir.

3) Döviz kredileri doğrudan döviz olarak veya kredi tutarının Türk lirasına dönüştürülmesi suretiyle kullanılabilir.

4) Döviz geliri olmayan Türkiye'de yerleşik kişiler yurt dışından döviz kredisi temin edemez. Ancak, aşağıda sayılan hallerde döviz geliri olması şartı aranmaz:

a) Kamu kurum ve kuruluşları, bankalar ile Türkiye'de yerleşik finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri ve finansman şirketlerinin kullanacakları döviz kredileri.

b) Kullanım tarihinde kredi bakiyesi 15 milyon ABD doları veya üzerinde olan Türkiye'de yerleşik kişilerce kullanılacak döviz kredileri.

c) Yatırım teşvik belgesi kapsamında kredi almaları öngörülen Türkiye'de yerleşik kişiler tarafından kullanılacak döviz kredileri ile 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Mal ve Hizmetlere Uygulanacak Katma Değer Vergisi Oranlarının Tespitine İlişkin Kararın eki (I) sayılı listenin 17.sırasında sayılan gümrük tarife istatistik pozisyonlarında yer alan makine ve cihazların (kullanılmış olanları ile aksam, parça, aksesuar ve teferruatları hariç) finansmanı için kullanılacak döviz kredileri.

ç) Uluslararası ilana çıkılan yurt içi ihalelere ilişkin faaliyetlerle ilgili olarak ihaleyi kazanan Türkiye'de yerleşik kişilerin veya Savunma Sanayii Başkanlığınca onaylanan savunma sanayii projelerini üstlenen Türkiye'de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri.

d) Kamu özel işbirliği modeli kapsamında gerçekleştirilecek projeleri yürütmekle görevli olan Türkiye'de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri.

e) İhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlere ilişkin bağlantılarını ve muhtemel döviz gelirlerini tevsik etmek kaydıyla, son üç malî yılda döviz geliri olmayan Türkiye'de yerleşik kişilerin tevsik ettikleri muhtemel döviz gelirleri toplamını aşmayacak şekilde kullanacakları döviz kredileri.

f) Bakanlıkça belirlenecek esaslar dâhilinde Türkiye'de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri.

g) Bankaların Türkiye’deki şubelerinde teminat olarak bulundurulan döviz ve/veya Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Teşkilatına (OECD) üye ülkelerin merkezi yönetimleri ile merkez bankalarınca ya da bunların kefaletiyle ihraç edilen yabancı para menkul kıymet tutarını geçmemek üzere Türkiye’de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri.

h) Mal ve Hizmetlere Uygulanacak Katma Değer Vergisi Oranlarının Tespitine İlişkin Kararın eki (I) sayılı listenin 17 nci sırasında sayılan gümrük tarife istatistik pozisyonlarında yer alan makine ve cihazların (kullanılmış olanları ile aksam, parça, aksesuar ve teferruatları hariç) alımına ilişkin döviz üzerinden gerçekleştirilen finansal kiralama işlemleri.

5) Döviz geliri olan Türkiye'de yerleşik kişilerin yurt dışından kullanacakları döviz kredilerinde;

a) Kullanım tarihinde, krediyi kullananın kredi bakiyesinin 15 milyon ABD dolarının altında olması durumunda, kullanmak istedikleri kredi tutarı ile mevcut kredi bakiyesi toplamının son üç mali yılın döviz gelirleri toplamını aşmaması kaydıyla döviz kredisi kullanabilirler.

b) Aracılık yapan bankalar, kredilerin, (a) bendine uygunluğunu kontrol etmekle yükümlüdür.

c) Bankaların, finansal kiralama şirketlerinin, faktoring şirketlerinin ve finansman şirketlerinin yurt dışındaki şubeleri (bankaların off-shore şubeleri dâhil, serbest bölge şubeleri hariç) tarafından kullandırılan kredi bakiyesinin son üç malî yılın döviz gelirleri toplamını aştığının sonradan tespit edilmesi durumunda kullanılan kredilerin aşıma neden olan kısmı geri çağırılır veya Türk Lirası krediye dönüştürülür.

6) Döviz geliri olan Türkiye'de yerleşik kişilerin üçüncü fıkrada sayılan haller kapsamında kullanacakları döviz kredilerinde dördüncü fıkra hükümleri uygulanmaz.

7) Türkiye'de yerleşik gerçek kişiler, yurt dışından ve yurt içinden döviz kredisi kullanamazlar.

8) Türkiye'de yerleşik kişilerce yurt dışından ve yurt içinden dövize endeksli kredi kullanılamaz.

9) Bankaların, finansal kiralama şirketlerinin, faktoring şirketlerinin ve finansman şirketlerinin ilgili mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla kendi teamülleri çerçevesinde yurt dışından kredi temin etmeleri serbesttir.

10) Büyükşehir belediyeleri, belediyeler ve bunlara bağlı kuruluşlar ile sair yerel yönetim kuruluşlarının, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı kurumlarının, sermayesinin % 50'sinden fazlası kamuya ait kuruluşların, vakıf üniversitelerinin, fonların, özel ve özerk bütçeli kamu kuruluşları ile idari özerkliğe sahip kamu kuruluşu niteliğindeki kurumların, yatırım ve kalkınma bankalarının (Hazine garantisi altında), yap-işlet-devret, yap-işlet ve işletme hakkı devri ve benzeri finansman modelleri çerçevesinde gerçekleştirilmesi öngörülen projeler tahtında ödeme yükümlülükleri garanti edilen kuruluşların yurt dışından sağladığı ithalatta vadeli ödeme şekilleri dışındaki bir yıldan (365 gün) uzun vadeli kredilere ilişkin anlaşmaların kredi borçlusu tarafından anlaşma tarihinden itibaren 30 gün içinde Dış Finansman Numarası (DFN) alınmasını teminen Bakanlığa gönderilmesi zorunludur.

11) Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti adına Bakanlık tarafından borçlu sıfatı ile, yabancı ülkeler, ülkelerce oluşturulan birlikler, uluslararası ve bölgesel kuruluşlar, uluslar arası sermaye ve finansman piyasalarında faaliyet gösteren yatırım bankaları da dahil olmak üzere bankalar, tedarikçi veya alıcı kredisi sağlayan kuruluşlar ve firmalarla yapılan anlaşmalara göre sağlanarak, genel ve katma bütçeli kuruluşlara tahsis edilen, genel ve katma bütçe dışındaki kurum ve kuruluşlara ise devir ve ikraz anlaşmaları aracılığıyla kullandırılan dış finansman imkânları ile yukarıda sözü edilen kredilerden yapılan kullanımların takibine ilişkin esas ve usuller Bakanlık tarafından belirlenir.

12) Dokuzuncu ve onuncu fıkrada belirtilen kamu kurum ve kuruluşları dışındaki Türkiye'de yerleşik kişilerce yurt dışından temin edilen bir yıldan (365 gün) uzun vadeli kredilerle, Türkiye'de yerleşik kişilerin yurt dışından sağladığı bir yıldan kısa vadeli kredilerin takibi ile ilgili usuller Bakanlıkça belirlenen esaslar doğrultusunda Merkez Bankasınca belirlenir.

13) Yurt dışından temin edilen kredilere ait anapara geri ödemeleri ile faiz ve diğer ödemelerin transferleri bankalar aracılığıyla yapılır.

14) Türkiye Cumhuriyeti adına Hazine ve Maliye Bakanlığınca borçlu veya garantör sıfatıyla yurt dışından sağlanan kredilerin yurt içi veya yurt dışında kullanımına ilişkin esas ve usuller Bakanlıkça  belirlenir.

15) Bankalar, Türkiye'de yerleşik kişilere, kredi kartlarını yurt dışındaki harcamaları için $50.000’lık limit içerisinde rotatif kullandırabilirler. Ancak hesap bakiyelerinde $50.000’lık limit üzerinde oluşacak depasmanın 30 gün içerisinde kapatılması gerekir.

16) Bankalar ve faktoring şirketleri tarafından ihracat ve transit ticaret işlemlerine ilişkin doğmuş veya doğacak alacakların devralınması suretiyle ihracatçılara ve transit ticaret tacirlerine döviz üzerinden fon kullandırılabilir.

17) Türkiye’de yerleşik kişilerce yurt dışında pay sahibi olduğu ortaklıklara, yurt dışındaki ana şirkete ve grup şirketlerine döviz veya Türk Lirası kredi açılabilir.

18) Döviz kredisi kullanılması için VRHİB veya DİİB bulunması zorunlu değildir. İlgili mevzuat hükümleri uyarınca vergi, resim ve harç istisnasından yararlanabilmek için VRHİB veya DİİB alması gerekli olan firmaların, bu belgeler olmadan kullanacakları krediler için vergi, resim ve harç istisnası uygulanmaz.

19) İhracat taahhütlü kullanılan kredilerin ihracat taahhütleri, 2017/4 sayılı Tebliğ hükümleri çerçevesinde gerçekleştirilir.

…  

(Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Kanun’a İlişkin 32 Sayılı Karar’ın 17.maddesi, 2008-32/34 sayılı Tebliğ’in 11.maddesi, Merkez Bankası Sermaye Hareketleri Genelgesi’nin 14.maddesi).

2- Yurt Dışından Temin Edilen Krediler

1) 32 sayılı Kararın 17.maddesinin birinci fıkrası hükmü çerçevesinde, Türkiye’de yerleşik kişilerin yurt dışından Türk lirası kredi temin etmeleri ve aynı maddenin ikinci fıkrası uyarınca, yurt dışından nakdi döviz kredisi temin etmeleri, bu kredileri bankalar aracılığıyla kullanmaları kaydıyla serbesttir.

2) Bankaların ve finansal kuruluşların, ilgili mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla kendi teamülleri çerçevesinde yurt dışından kredi temin etmeleri serbesttir.

3) Kamu kurum ve kuruluşları ile belediyelerin yurt dışından her türlü nakdi kredi sağlamasında, 9/2/2009 tarihli ve 27136 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Hazine Garantisi Olmaksızın Hibe Hariç Dış İmkân Sağlamasına İzin Verilmesine ve Sağlanan Dış İmkânın İzlenmesine İlişkin Yönetmelik hükümleri uygulanır.

4) Türkiye’de yerleşik kişiler, 32 sayılı Kararın 17.maddesinin üçüncü fıkrasında sayılan istisnalar kapsamında döviz gelirlerine bakılmaksızın yurt dışından döviz kredisi temin edebilirler.

5) Bankalar yurt dışından kullanılan kredilerin bu Genelgenin 14.maddesinde belirtilen genel kurallara uyumunu kontrol etmekle yükümlüdür. Bu çerçevede, yurt dışından firma hesabına transfer edilen 50.000- ABD doları veya üzerindeki transfer sebebi belirlenemeyen tüm döviz tutarlarının kredi olup olmadığının tespiti amacıyla ilgili firmadan yazılı beyan alınır. Yurt dışından gelen transfere ilişkin firmanın yanıltıcı yazılı beyanda bulunduğunun tespiti halinde Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bildirimde bulunulur.

6) Yurt dışından alınan kredinin kullanımına aracılık eden banka kredinin geri ödenip ödenmediğini izlemekle yükümlüdür.

7) Türkiye’de yerleşik kişilerce yurt dışından temin edilen kredilerin geri ödemesi için borçlunun kredinin vadesi, faiz oranı vb. bilgileri içeren kredi sözleşmesini geri ödemeye aracılık eden bankaya sunması gerekir.

8) Bankalar ve finansal kuruluşlar dışındaki yurt dışında yerleşik kişilerden alınan krediler de firma kredi bakiyesine dâhil edilir (Merkez Bankası Sermaye Hareketleri Genelgesi’nin 19.maddesi).

3- Yurt İçinden Temin Edilen Krediler

(1) Türkiye'de yerleşik kişilerin ithalat ve ihracat rejimlerine göre emtia kredisi açmaları serbesttir.

(2) Bankalar ile Türkiye'de yerleşik finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri ve finansman şirketleri, Türkiye'de yerleşik kişilere bu maddede yer alan esaslar çerçevesinde döviz kredisi kullandırabilirler.

(3) Döviz geliri olmayan Türkiye'de yerleşik kişiler yurt içinden döviz kredisi temin edemezler. Ancak, aşağıda sayılan hallerde döviz geliri olması şartı aranmaz:

a) Kamu kurum ve kuruluşları, bankalar ile Türkiye'de yerleşik finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri ve finansman şirketlerinin kullanacakları döviz kredileri.

b) Kullanım tarihinde kredi bakiyesi 15 milyon ABD doları veya üzerinde olan Türkiye'de yerleşik kişilerce kullanılacak döviz kredileri.

c) Yatırım teşvik belgesi kapsamında kredi almaları öngörülen Türkiye'de yerleşik kişiler tarafından kullanılacak döviz kredileri ile Mal ve Hizmetlere Uygulanacak Katma Değer Vergisi Oranlarının Tespitine İlişkin Kararın eki (I) sayılı listenin 17.sırasında sayılan gümrük tarife istatistik pozisyonlarında yer alan makine ve cihazların (kullanılmış olanları ile aksam, parça, aksesuar ve teferruatları hariç) finansmanı için kullanılacak döviz kredileri.

ç) Uluslararası ilana çıkılan yurt içi ihalelere ilişkin faaliyetlerle ilgili olarak ihaleyi kazanan Türkiye'de yerleşik kişilerin veya Savunma Sanayii Başkanlığınca onaylanan savunma sanayii projelerini üstlenen Türkiye'de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri.

d) Bankaların Türkiye'deki şubelerinde teminat olarak bulundurulan döviz ve/veya OECD’ye üye ülkelerin merkezi yönetimleri ile merkez bankalarınca ya da bunların kefaletiyle ihraç edilen yabancı para menkul kıymet tutarını geçmemek üzere Türkiye'de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri.

e) Kamu özel işbirliği modeli kapsamında gerçekleştirilecek projeleri yürütmekle görevli olan Türkiye'de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri.

f) İhracat, transit ticaret, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlere ilişkin bağlantılarını ve muhtemel döviz gelirlerini tevsik etmek kaydıyla, son üç malî yılda döviz geliri olmayan Türkiye'de yerleşik kişilerin tevsik ettikleri muhtemel döviz gelirleri toplamını aşmayacak şekilde kullanacakları döviz kredileri.

g) Mal ve Hizmetlere Uygulanacak Katma Değer Vergisi Oranlarının Tespitine İlişkin Kararın eki (I) sayılı listenin 17.sırasında sayılan gümrük tarife istatistik pozisyonlarında yer alan makine ve cihazların (kullanılmış olanları ile aksam, parça, aksesuar ve teferruatları hariç) alımına ilişkin döviz üzerinden gerçekleştirilen finansal kiralama işlemleri.

ğ) Bakanlıkça belirlenecek esaslar dâhilinde Türkiye'de yerleşik kişilerin kullanacakları döviz kredileri.

(4) Döviz geliri olan Türkiye'de yerleşik kişilerin yurt içinden kullanacakları döviz kredilerinde;

a) Kullanım tarihinde, krediyi kullananın kredi bakiyesinin 15 milyon ABD dolarının altında olması durumunda, kullanılmak istenen kredi tutarı ile mevcut kredi bakiyesi toplamı son üç malî yılın döviz gelirleri toplamını aşamaz.

b) Bankalar ile Türkiye'de yerleşik finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri ve finansman şirketleri kullandırdıkları kredilerin (a) bendine uygunluğunu kontrol etmekle yükümlüdür.

c) Kredi bakiyesinin son üç malî yılın döviz gelirleri toplamını aştığının sonradan tespit edilmesi durumunda yurt içinde bankalardan (serbest bölge şubeleri dâhil), finansal kiralama şirketlerinden, faktoring şirketlerinden ve finansman şirketlerinden kullanılan kredilerin aşıma neden olan kısmı geri çağırılır veya Türk lirası krediye dönüştürülür.

(5) Döviz geliri olan Türkiye'de yerleşik kişilerin üçüncü fıkrada sayılan haller kapsamında kullanacakları döviz kredilerinde dördüncü fıkra hükümleri uygulanmaz.

(6) Türkiye'de yerleşik gerçek kişilerce yurt içinden döviz kredisi kullanılamaz.

(7) Türkiye'de yerleşik kişilere dövize endeksli kredi kullandırılamaz.

(8) Bankalar ile Türkiye'de yerleşik Finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri ve finansman şirketleri birbirlerine, ilgili mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla kendi teamülleri çerçevesinde doğrudan veya uluslararası sendikasyona katılım yoluyla, vade sınırı bulunmaksızın döviz kredisi açabilirler.

(9) Bankalar ile Türkiye'de yerleşik finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri, finansman şirketleri ve Bakanlıkça belirlenecek diğer kişiler tarafından yurt dışında yerleşik kişilere döviz ve Türk Lirası kredisi açılması serbesttir.

(10) Türkiye'de yerleşik finansal kiralama şirketlerinin bu maddede yer alan hükümlere aykırı olmamak şartıyla Türkiye'de yerleşik tüzel kişiler ile yurt dışında yerleşik kişilerle yapacakları finansal kiralama işlemlerine ilişkin bedeller döviz üzerinden belirlenebilir. Döviz üzerinden belirlenen finansal kiralama işlemlerine ilişkin tutarlar kredi bakiyesi hesaplamasına dâhil edilir.

(11) Kambiyo mevzuatı uyarınca Türkiye’de yerleşik kişiler ancak 32 sayılı Karar’da yer alan şekliyle bankalar ve finansal kuruluşlardan döviz kredisi temin edebilecekleri için bir firmanın başka bir firmaya döviz kredisi kullandırması mümkün bulunmamaktadır. Bankalar veya finansal kuruluşlar köprü kredi ve benzeri uygulamalarla bu şekilde hareket ettiğini tespit ettikleri şirketleri Hazine Müsteşarlığına bildirir.

(12) Yurt içinden temin edilen döviz kredileri ile ilgili uygulama usulleri Bakanlıkça belirlenen esaslar doğrultusunda Merkez Bankasınca belirlenir (32 Sayılı Karar’ın 17/A. maddesi, Merkez Bankası Sermaye Hareketleri Genelgesi’nin 38.maddesi, ).

4- Bankaların Ve Finansal Kuruluşların Serbest Bölge Ve Yurt Dışı Şubelerinden Kullanılacak Krediler

1) Türkiye'deki bankaların ve finansal kuruluşların serbest bölgelerdeki faaliyet gösteren şubelerinin Türkiye'de yerleşik kişilere kullandırdıkları krediler, yurt içinden sağlanan kredi olarak kabul edilir.

2) Serbest bölgelerdeki banka ve finansal kuruluş şubelerinden Türkiye’ye aktarılmak üzere temin edilen krediler, yurt içinden sağlanan döviz kredisi olarak kabul edilir ve bu kredilere ilişkin düzenleme ve yükümlülüklere tabi olur.

3) Serbest bölgelerdeki banka ve finansal kuruluş şubeleri serbest bölge kullanıcılarının, serbest bölge faaliyetleriyle ilgili işlemleri için döviz kredisi kullandırabilir.

Serbest bölgelerdeki banka ve finansal kuruluş şubeleri, serbest bölge kullanıcısına açacakları kredinin serbest bölge faaliyetleri ile ilgili olduğunun tespiti amacıyla, kullanıcıdan “Şubeniz ile imzalanan genel kredi sözleşmesi hükümleri dairesinde, tarafınızca tesis edilen kredilerin kuruluşumuzun serbest bölge faaliyetleri ile ilgili olduğunu, bu beyanın aksinin tespiti halinde, doğacak her türlü mali, hukuki ve cezai sorumluluğun şirketimize ait olduğunu beyan, kabul ve taahhüt ederiz.” şeklinde yazılı bir taahhütname alarak krediyi doğrudan kullanıcıya ödeyebilir.

4) Türkiye'de yerleşik kişilerin Türkiye'deki bankaların ve finansal kuruluşların yurt dışındaki şubelerinden (off-shore şubeler dâhil, serbest bölgelerdeki şubeler hariç) temin ettikleri döviz kredileri yurt dışından sağlanan kredi olarak kabul edilir (Merkez Bankası Sermaye Hareketleri Genelgesi’nin 29.maddesi).

5- Türkiye’de Yerleşik Kişilerce, Yurt Dışında Pay Sahibi Olduğu Ortaklıklara, Yurt Dışındaki Ana Şirkete Ve Grup Şirketlerine Döviz Veya Türk Lirası Kredi Açılması

(1) Türkiye’de yerleşik kişilerce, yurt dışında pay sahibi olduğu ortaklıklara, yurt dışındaki ana şirkete ve grup şirketlerine döviz veya Türk Lirası kredi açılabilir. Bu kredilerin bankalar aracılığıyla yurt dışına transfer edilmesi zorunludur.  …  Bu krediler, borçlusuna farklı tarihlerde kredi çekme ve geri ödeme olanağı sağlayan, belirli bir vadesi bulunmayan ve genellikle değişken faizli olan borçlu cari hesap veya rotatif kredi şeklinde kullandırılamaz.

(2) Bankalar bu kredilerin transfer işlemleri sırasında; firmalar arasında düzenlenen kredi sözleşmesinin bir örneği ve yurt dışındaki kredi lehtarının krediyi kullandıran firmanın iştiraki, grup şirketi veya ana şirketi olduğuna ilişkin ilgili ticaret sicil kayıtlarının ibraz edilmesini ister ve bu belgelerin kontrolünü yapar.

(3) Bu krediler doğrudan yurt dışına transfer edilebilir veya yurt dışında yerleşik şirketin Türkiye’deki hesaplarına Türk Lirası veya döviz olarak aktarılabilir.

(4) Türkiye’deki şirket tarafından, yurt dışındaki grup şirketlerine serbest havale olarak aktarılan tutarın, yurt dışındaki grup şirketlerinden Türkiye’deki grup şirketine kredi geri ödemesi açıklaması ile geri gelmesi durumunda, ilgili bankaca kredinin bu maddenin ikinci fıkrasına uygun olarak kullandırılıp kullandırılmadığı değerlendirilir ve kredinin bu fıkra hükümlerine aykırı kullandırıldığının tespit edilmesi halinde, Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bildirimde bulunulur (Merkez Bankası Sermaye Hareketleri Genelgesi’nin 48.maddesi).

6- Türkiye’de Yerleşik Kişilerin Yurt Dışından Gayrinakdi Kredi Sağlamaları, Garanti Ve Kefaletler

1) Türkiye’de yerleşik kişilerin; yurt dışından gayri nakdi kredi, garanti ve kefalet sağlamaları ile Türkiye'de ve dışarıda yerleşik kişilere muhatap teminat mektubu düzenlemeleri, garanti ve kefalet vermeleri ve bu gayri nakdi kredileri bankalar aracılığı olmaksızın kullanabilmeleri serbesttir.

2) Gayrinakdi krediler, 32 sayılı Kararın 17’inci ve 17/A maddeleri hükümlerine tabi değildir.

3) Gayrinakdi kredilerin nakdi krediye dönüşmeleri durumunda, bu krediler Merkez Bankası Sermaye Hareketleri Genelgesi’nin 14.maddesinde belirtilen esaslara tabi olur.

4) Bankaların; dışarıda yerleşik kişiler lehine Türkiye'de yerleşik kişilere muhatap, yurt içinde açılacak uluslararası ihalelerle ilgili olarak Türkiye'de yerleşik kişiler lehine Türkiye'de yerleşik kişilere muhatap, döviz üzerinden teminat mektubu düzenlemeleri, garanti ve kefalet vermeleri serbesttir.

5) Yurtiçinde veya yurtdışında faaliyette bulunan kredi kuruluşlarınca yabancı para üzerinden veya yabancı para ölçüsü ile verilen kredileri güvence altına almak için yabancı para üzerinden taşınmaz rehni (gemi ipoteği dahil) kurulması serbesttir.

6) Bankalar, yurt dışına ödenen teminat mektubu, garanti ve kefalet bedelleri hakkında transfer tarihinden itibaren, bunların dışındaki Türkiye'de yerleşik kişiler ise, dışarıda yerleşik kişilere hitaben verdikleri garanti ve kefaletlerle ilgili olarak düzenleme tarihinden itibaren 30 gün içinde Bakanlığa bilgi verirler (32 Sayılı Karar’ın 18.maddesi, Merkez Bankası Sermaye Hareketleri Genelgesi’nin 49.maddesi).

7- Türkiye’deki Bankaların ve Finansal Kuruluşların Gayrinakdi Kredi Sağlamaları

(1) Bankaların ve finansal kuruluşların, kendi mevzuat hükümleri sınırları içerisinde kalmak kaydıyla; aşağıda belirtilen kapsamda Türk lirası veya döviz cinsi teminat mektubu düzenlemeleri, garanti ve kefalet vermeleri mümkündür:

a) Türkiye’de yerleşik kişiler lehine, dışarıda yerleşik kişileri muhatap gayrinakdi krediler.

b) Yurt dışında yerleşik kişiler lehine, yurt dışında yerleşik kişileri muhatap gayrinakdi krediler.

c) Yurt dışında yerleşik kişiler lehine Türkiye’de yerleşik kişileri muhatap gayrinakdi krediler.

ç) Yurt içinde açılacak uluslararası ihalelerle ilgili olması kaydıyla, Türkiye’de yerleşik kişiler lehine Türkiye’de yerleşik kişileri muhatap gayrinakdi krediler.

d) Yurt dışında ihale kazanmış bulunan Türkiye’de yerleşik kişilerin taşeronu olarak faaliyette bulunan Türkiye’de yerleşik firmalar lehine, ihaleyi kazanan Türk müteahhitlik firmalarını muhatap gayrinakdi krediler.

e) İhracat, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı faaliyetlerle ilgili olarak Türkiye’deki bankaların Türkiye’de yerleşik kişilere verdikleri döviz kredileri ile bu kişiler lehine yurt dışında yerleşik kişileri muhatap düzenledikleri teminat mektuplarının ve verdikleri garanti ve kefaletlerin teminatını teşkil etmek üzere tesis edilecek gayrinakdi krediler.

f) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdindeki Döviz ve Efektif Piyasalarında işlem yapabilen Yetkili Müesseseler lehine, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'na muhatap gayrinakdi krediler.

g) İhracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetlerle ilgili olmak kaydıyla, amir ve lehtarı Türkiye’de yerleşik kişiler olan yurt içi teminat akreditifleri (Stand-by L/C).

(2) Birinci fıkrada belirtilen haller dışında alacaklısı ve borçlusu Türkiye’de yerleşik kişiler olan yabancı para üzerinden düzenlenmiş poliçelere, bankalarca aval verilmez, Türkiye'de yerleşik kişiler arasında döviz cinsi yurt içi akreditifler açılamaz ve ödemeler döviz olarak yapılamaz.

(3) Türkiye'de yerleşik kişiler arasında taraflarca belirlenecek bir dövizin Türk lirası karşılığı olarak yurt içi akreditif açılamaz ve akreditif bedelleri taraflarca belirlenecek bir kur üzerinden Türk Lirası karşılığı ödenemez.

(4) Kamu kurum ve kuruluşları, kamu iktisadi teşebbüsleri ve bağlı ortaklıkları ile sermayesinin yüzde 50’sinden fazlası kamuya ait kuruluşlar tarafından yurt dışındaki ya da yurt içindeki firmalara açık olarak düzenlenen ve yabancı para üzerinden ihaleye çıkarılan yurt içinde yapımı öngörülen taahhüt işleri ve Hükümetler arası anlaşmalar ile ülkemizin taraf olduğu uluslararası projeler kapsamındaki işler ile ilgili olarak Türkiye’de faaliyette bulunan yüklenici firmalara yabancı para üzerinden gayri nakdi kredi tesis edilebilir ve ödemeler ihale makamının isteği doğrultusunda döviz olarak yapılabilir (Merkez Bankası Sermaye Hareketleri Genelgesi’nin 50.maddesi).

8- Yurt Dışından Alınacak Nakit Kredilerde Damga Vergisi Ve Harç İstisnası

1) 5035 Sayılı Kanunun 30.maddesi ile 488 sayılı Damga Vergisi Kanununa ekli Ek:2 sayılı Tablonun 23 numaralı fıkrasında yapılan değişiklik ve bu Kanunun 31.maddesi ile 492 sayılı Harçlar Kanununun değiştirilen 123.maddesinin üçüncü fıkrasına istinaden yurt dışındaki bankalardan, uluslararası kurumlardan ve yurt dışı kredi kuruluşlarından sağlanan kredilerin temini ve geri ödenmesi amacıyla düzenlenecek kâğıtlar ile bu kâğıtlar üzerine konulan şerhler ve teminatlar damga vergisi ve harçtan müstesna tutulur.

2) Yurt dışı kredi kuruluşları ifadesinden; bu kuruluşların mukimi bulundukları ülkenin mevzuatına göre mali kaynak sağlamaya yetkili olan ve esas faaliyet konularından birisi kredi vermek olan kuruluşların; Uluslararası kurumlar ifadesinden ise Dünya Bankası (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), Uluslararası Para Fonu, Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası, İslam Kalkınma Bankası ve gelişmekte olan ülkelerin kalkınmalarının veya bir ülkenin yeniden yapılandırılmasının finansmanının temini amacıyla bu ülkelere kredi veren benzeri kuruluşların anlaşılması gerekmektedir.

3) Kredi kuruluşunun yurt dışı kredi kuruluşu olup olmadığı konusunda tereddüt oluşması halinde, 23.maddenin üçüncü fıkrası çerçevesinde işlem yapılır (Merkez Bankası Sermaye Hareketleri Genelgesi’nin 32.maddesi).

9- Döviz Gelirlerine Dayalı Kredi Kullanımı

1) Döviz geliri olan ve kullanım tarihindeki kredi bakiyesi 15 milyon ABD dolarının altında bulunan Türkiye’de yerleşik kişiler, kullanılmak istenen kredi tutarı ile mevcut kredi bakiyesi toplamı son üç mali yılın döviz gelirleri toplamını aşmamak kaydıyla yurt dışından döviz kredisi kullanabilirler.

2) Bu maddenin birinci fıkrası kapsamındaki işlemlerde, firmanın 21 inci ve 40 ıncı madde hükümleri çerçevesinde kullandığı döviz kredileri firma kredi bakiyesine dâhil edilir.

3) Mevcut döviz kredisi bakiyesi 15 milyon ABD dolarının altında olan ve döviz geliri olan Türkiye’de yerleşik bir kişinin yurt dışından kullandığı döviz kredisi tutarı ile mevcut döviz kredisi bakiyesinin toplamının, son üç mali yılın döviz gelirleri toplamından fazla olduğunun sonradan tespit edilmesi durumunda Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bildirimde bulunulur.

4) Yurt dışından gelen transfere ilişkin firmanın yanıltıcı yazılı beyanda bulunmak suretiyle mevzuata aykırı bir biçimde yurt dışından kredi kullandığının anlaşılması halinde mevzuata aykırı kullanım ile ilgili olarak Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bildirimde bulunulur.

5) Bankaların ve finansal kuruluşların yurt dışındaki şubeleri (off-shore şubeleri dâhil, serbest bölge şubeleri hariç) tarafından mevcut kredi bakiyesi 15 milyon ABD dolarının altında olan ve döviz geliri bulunan Türkiye’de yerleşik kişilere kullandırılan kredinin bu Genelgenin 14.maddesinin dördüncü fıkrası hükmüne uymadığının sonradan tespit edilmesi durumunda 32 sayılı Kararın 17.maddesinin dördüncü fıkrasının (c) bendi hükmü gereğince, kullanılan kredilerin aşıma neden olan kısmı, tespitin yapılmasını müteakip on işgünü içerisinde geri çağrılır veya Türk lirası krediye dönüştürülür. Bu kredilerle ilgili olarak Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bildirimde bulunulur. Kredinin geri çağırılan veya Türk lirasına dönüştürülen kısmı firmanın kredi bakiyesinden düşülerek Risk Merkezine bildirimde bulunulur (Merkez Bankası Sermaye Hareketleri Genelgesi’nin 20.maddesi). 

10- Türkiye’ye Getirilmeden Kullanılabilen Krediler

(1) Aşağıda sayılan hallerde yurt dışından alınan kredinin Türkiye’deki bir banka aracılığı ile yurda getirilerek kullanılması şartı aranmaz.

a) Yurt dışındaki işleriyle ilgili olarak yurt dışından kredi sağlayan Türkiye’de yerleşik kişilerin bu kredileri doğrudan yurt dışında kullanmaları.

b) İhracat Kredi Ve İhracat Kredisi Garanti Kuruluşlarının Listesinde (Ek: 3) kayıtlı ihracat kredi kurumlarından veya ihracat kredisi garanti kuruluşlarının garantisi kapsamında yurt dışından kredi sağlayan Türkiye’de yerleşik kişilerin bu krediyi doğrudan yurt dışındaki ihracatçı firmaya ödemeleri.

c) İhracat kredi veya garanti kuruluşu olmamakla birlikte, nakit kredi yerine malın peşin alımı ve vadeli finansman desteği sağlayan yurt dışındaki kalkınma bankalarından sadece mal ithaline yönelik kredi sağlayan Türkiye’de yerleşik kişilerin bu krediyi doğrudan yurt dışındaki ihracatçıya ödemeleri.

ç) Türkiye’de yerleşik kişilerce yurt dışından gemi satın alınması amacıyla yapılacak ithalat kapsamında sağlanan kredilerin kullanımı.

(2) Bu maddenin birinci fıkrasında sayılan kredilerin geri ödemesinin Türkiye’deki bir banka aracılığıyla yapılması için firmanın ilgili kredi sözleşmesinin bir örneğini, kredi geri ödeme planını ve kredinin yurt dışında kullanıldığını gösterir belgeleri aracı bankaya ibraz etmesi gereklidir. Henüz geri ödemesi yapılmamış tutarlar firmanın kredi bakiyesine dâhil edilir. Firmanın kredi geri ödemesinin bir kısmını doğrudan yurt dışındaki kaynakları ile gerçekleştirdiğini belgelemesi durumunda, bu tutar kredi bakiyesine eklenmez. Geri ödenmesi talep edilen kredinin bu Genelgenin 14.maddesinde belirtilen esaslara aykırı kullanıldığının tespiti halinde kredi geri ödemesi yapılır, ancak; aykırı kullanım ile ilgili olarak Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bildirimde bulunulur.

(3) Bu kapsamda kullanılan krediler Merkez Bankasının konuya ilişkin talimatlarına göre Merkez Bankası İstatistik Genel Müdürlüğüne bildirilir (Merkez Bankası Sermaye Hareketleri Genelgesi’nin 22.maddesi).

KAYNAKÇA:

• 1567 Sayılı Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında Kanun.
• Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar.
• 32 Sayılı Karara İlişkin 2008-32/34 Sayılı Tebliğ.
• TC.Merkez Bankası Sermaye Hareketleri Genelgesi.

08.02.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.