Kadir Öztamur
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
kadir.oztamur@gmail.com

Enflasyon Düzeltmesinin İç Kaynaklardan Sermaye Artışlarına ve Geçmiş Yıl Karlarının Dağıtılmasına Etkisi var mıdır?

Enflasyon muhasebesi, aşağıda değineceğimiz parasal olmayan kıymetlerin yüksek enflasyonist dönemlerinde, enflasyonun mali tablolar üzerindeki olumsuz etkilerinin giderilmesi için, tarihi değerlerinin düzeltme katsayısı ile çarpılması sonucunda finansal tablonun ait olduğu tarihteki satın alma gücüne en yakın olacak değere getirilmesi işlemleri olarak ifade edilebilir.

Türkiye İstatistik Kurumu tarafından Türkiye geneli için ilan edilen fiyat endeksindeki (Yİ-ÜFE) artışın; içinde bulunulan dönem dâhil son üç hesap döneminde %100'den ve içinde bulunulan hesap döneminde %10'dan fazla olması halinde mali tablolar enflasyon düzeltmesine tabi tutulur. Geçici vergi dönemlerinde bu oranların tespitinde, son üç hesap dönemi yerine üçer aylık dönemlerin son ayı dâhil önceki otuz altı ay ve içinde bulunulan hesap dönemi yerine son on iki ay dikkate alınacak.

Mali tabloların tümü değil sadece Bilançonun enflasyon düzeltmesine tabi tutulacağı belirtilmiştir.

Satın alma gücü ile ulusal para değerindeki değişmeler arasındaki ilişki göz önünde bulundurulduğunda mali tablolarda yer alan kıymetler iki gruba ayrılır:

 a) Parasal Kıymetler: Ulusal para değerindeki değişmeler karşısında nominal değerleri aynı kalan, ancak satın alma güçleri fiyat hareketlerine göre ters yönde değişen kıymetler.

b) Parasal Olmayan Kıymetler: Parasal kıymetler dışında kalan kıymetler, diğer bir ifade ile ulusal para değerindeki değişmelere rağmen satın alma güçleri değişmeyen kıymetlerdir.

Bilanço üzerinde bu kıymetler Parasal Varlıklar, Parasal Olmayan Varlıklar; Parasal Kaynaklar ve Parasal Olmayan Kaynaklar olarak yer alır.

Bizim konumuz ise başlıktan da anlaşılacağı üzere daha çok Parasal Olmayan Kaynaklardan Özkaynaklar grubu üzerinde duracağız.

Ve konunun anlaşılması için Vergi Usul Kanunu 555 Sıra No.lu Genel Tebliğinin Yapılmakta olan yatırımlar Maddesine değinelim.

“Yapılmakta olan yatırımlar -20:

(1) 2023 hesap dönemi sonuna ait bilançoda yer alan (yapımı süren ve tamamlandığında ilgili maddi duran varlık hesabına aktarılacak olan, her türlü madde ve malzeme ile işçilik ve genel giderlerle ilgili harcamaların yapıldığı) yatırımlara ilişkin tutarların düzeltilmesi; söz konusu yatırımlara ait geçmiş her ay sonu itibarıyla kesinleşmiş harcama tutarlarının (reel olmayan finansman maliyeti var ise düşülmesi şartıyla) o ayın düzeltmeye esas tarih olarak dikkate alınması yoluyla bulunacak düzeltme katsayısı ile çarpılması ve bulunan bu tutarların toplanması suretiyle yapılacaktır.

(2) 2023 hesap dönemi sonu itibarıyla bilançoda yer almayan, ilgili aktif hesabına bilanço tarihinden önce aktarılmış bulunan ve yapılmakta olan yatırımlar hesabından gelmiş olan değerlerin düzeltmeye esas tarihi olarak, söz konusu değerlerin aktifleştirme tarihlerinin değil, yapılmakta olan yatırımlar hesabının kullanıldığı tarihlerin alınması gerekmektedir. Buna göre söz konusu değerlerin düzeltilmesi iki aşamada gerçekleştirilecektir. Öncelikle her bir aya ilişkin yatırım harcaması, harcamanın gerçekleştiği ay sonu itibarıyla aktifleştirme tarihine kadar, sonra da aktifleştirilen bedel kül halinde aktifleştirme tarihinden 2023 hesap dönemi sonuna kadar düzeltilecektir.”

İnşaat süreci, yapımı bitmiş, yatırımı tamamlanmış ve ilgili kıymete aktarılmış bir sabit kıymet düşünün (makine, bina…), bunun enflasyon düzeltmesini yapma süreci; yatırımı bitip ilgili yeni sabit kıymete aktarıldığı tarihten değil, taaa yatırıma başlama tarihinden yatırımın bitim tarihine ve yatırımın bitim tarihinden enflasyon düzeltmesinin yapılacağı tarihe kadar aşamalı evrelerden geçirilip yeni değerine ulaştırılması istenmektedir.

Peki aynı durum özkaynaklar grubu için de mümkün mü?

Diyelim ki bir firmanın 2005 yılından 2015 yılına kadar birikmiş olan Yedek Akçeler veya Kar yedekleri Hesabında 2 milyon TL olsun ve bu 2 milyon TL 2015 yılında iç kaynaklardan Sermaye Hesabına aktarılmış olsun. Tüm tarihleri yılın Aralık ayı ve tutarları da aynı olarak dikkate alalım basitleştirmek adına.

Yıl	Ay	Tutar (TL)
2005	Aralık	1.000.000
2006	Aralık	100.000
2007	Aralık	100.000
2008	Aralık	100.000
2009	Aralık	100.000
2010	Aralık	100.000
2011	Aralık	100.000
2012	Aralık	100.000
2013	Aralık	100.000
2014	Aralık	100.000
2015	Aralık	100.000
	Toplam	2.000.000

Yedek akçeler Madde24:

“Belli bir dönemde sermaye şirketlerinin öz varlığında meydana gelen artışın (kârın) bir kısmının kanun, ana sözleşme veya genel kurul kararıyla ortaklara dağıtılmayarak işletmenin bünyesinde bırakılması anlamını taşıyan yedek akçeler, parasal olmayan kıymetlerden olup enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaklardır.”

Düzeltme Katsayısı = Mali Tablonun Ait Olduğu Aya İlişkin Yİ-ÜFE / Düzeltmeye Esas Alınan Tarihi İçeren Aya İlişkin Yİ-ÜFE

Sermayeye eklenen 2 milyon TL’nin 2015 yılından 2023 yılı sonundaki yeni değeri ise,

Yıl	Ay	Tutar	İlk Endeks	Son Endeks	Düzeltme Katsayısı	Yeni Değeri	Enflasyon Farkı
2015	Aralık	2.000.000	249,31	2.915,02	11,69235	23.384.700	21.384.700

Tebliğe göre sermaye hesabına ilave edilen bu değerler, ilave edildiği tescil tarihine göre enflasyon düzeltmesi yapılacaktır.

------------------------------------------------ / ------------------------------------------------

698.01.001 -2023 yılı E.D                                                 21.384.700

                             502.01.001 -2023 yılı E.D                                     21.384.700

Sermaye Hesabının Enflasyon Düzeltmesi

------------------------------------------------ / ------------------------------------------------

Yapılmakta olan yatırımlar hesabı gibi Sermayeye eklenmiş olan 2 milyon TL’nin miladından süreci işletirsek tablo nasıl şekillenecektir?

 

Görüleceği üzere Sermayeye eklenen bu değerlerin düzeltilmesi 2005 yılından başlatılmazsa 38.116.016 - 21.384.700 = 16.731.316 TL gibi bir rakam eksik değerlenmiş olacaktır.

İç kaynaklardan sermaye artışı yapanlar bir nevi cezalandırılmış olacaklardır.

Bize göre bu tutar da kül halinde Sermayeye eklenebilir. Bu da sermayenin güçlü görünmesini sağlayacaktır.

Peki gelelim, geçmiş yıl karlarının dağıtılmasına…

VUK 555. Sıra No.lu Tebliğin 55. Maddesi.

“Geçmiş yıl kârlarında vergilendirme:

(1) Tebliğin üçüncü bölümüne göre 2023 yılı hesap dönemine ait bilançonun düzeltilmesi sonucu oluşan geçmiş yıllar kârları hesabında takip edilen; 2023 yılı enflasyon düzeltmesinden kaynaklanan geçmiş yıl kârının herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledilmesi veya işletmeden çekilmesi durumunda, nakledilen veya çekilen tutar bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin bu dönemde gelir veya kurumlar vergisine tabi tutulacaktır. Ayrıca işletmeden çekilen değerler, elde edenlerin hukuki statüsüne göre kâr payı stopajına tabi tutulacak ve kâr paylarının vergilendirilmesine ilişkin hükümler doğrultusunda vergilendirilecektir.

 (2) Bu Tebliğin üçüncü bölümü kapsamında 2023 yılı hesap dönemine ait bilançonun düzeltilmesi sonucu oluşan geçmiş yıl kârının kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilmesi mümkün olup, bu işlem kâr dağıtımı sayılmayacaktır.

 (3) Tebliğin üçüncü bölümüne göre 2023 yılı hesap dönemine ait bilançonun düzeltilmesi sonucu oluşan 2023 yılı geçmiş yıllar kârları hesabında takip edilen; düzeltme öncesi geçmiş yıl ve/veya carî dönem ticari kârının, 1/1/2024 tarihinden sonra kâr dağıtımına konu edilmesi durumunda, dağıtılan tutar gelir ve kurumlar vergisine tabi tutulmayacak, elde edenlerin hukuki statüsüne göre kâr payı stopajına tabi tutulacak ve kâr paylarının vergilendirilmesine ilişkin hükümler doğrultusunda vergilendirilecektir.” Denilmektedir.

Mealen düzeltme öncesi geçmiş yıl karlarının dağıtılabileceği, düzeltme sonrası oluşan karın ise kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebileceği belirtilmektedir.

Burada doğabilecek sorular bulunmaktadır.

Düzeltme öncesi geçmiş yıl karlarının, düzeltme sonrası oluşan geçmiş yıl karından büyük, küçük veya düzeltme sonucu zarar olması durumlarına göre farklı sonuçlar çıkabilmektedir.

Örneğin;

Düzeltme öncesi geçmiş yıl karı 10 milyon TL’yi baz alırsak;

1. Düzeltme sonucu geçmiş yıl karı 12 milyon TL olursa 10 milyon mu, 12 milyon mu dağıtılabilir?
2. Düzeltme sonucu geçmiş yıl karı 7 milyon TL olursa 10 milyon mu, 7 milyon mu dağıtılabilir?
3. Düzeltme sonucu geçmiş yıl zararı olup -3 milyon TL olursa hala 10 milyon dağıtılabilecek mi? Veya dağıtılamayacak mı?

Geçmiş yıl karlarını dağıtmış olan mükellefler ile dağıtmamış/dağıtamamış mükellefler arasında bir ayrım meydana gelebilecektir.

-Tebliğe göre düzeltme öncesi geçmiş yıl kar ve zararları, Enflasyon Düzeltme hesabına aktarılarak sıfırlanması istenmektedir.

Bu hesapların değer kaybına uğramaması mümkün mü?

Bu şekilde sıfırlamak yerine bu hesapların da enflasyon düzeltmesine tabi tutulup, diğer sabit kıymet hesapları gibi enflasyon fark hesapları (alt hesapları) çalıştırılabilir.

Böylece düzeltme öncesi vergisi ödenmiş olan geçmiş yıl karlarının, düzeltme sonucu oluşan kar veya zararından bağımsız olarak dağıtılmasına imkan verilip, artan enflasyon fark hesabı için sermayeye eklenmesine tabi tutularak çözümler üretilebilir.

Enflasyon düzeltmesinin yapılması kime yarar?

Ülkemiz firmalarının, özellikle aile firmalarının büyük çoğunluğu borçla faaliyetini sürdürmektedir. Borçla alınan kıymetlerin düzeltilmesi gelir etkisi yaratmaktadır. Artmış görünen bu gelir 2024 yılı ve sonraki yıllarda vergi matrahına dahil edilecektir. Bu durum firmaları olumsuz etkileyecek ve zincirleme olarak istihdamı da etkileyebilecektir. Devlet, almış olduğu enflasyon kaynaklı vergiyi, belki daha fazlasını tekrar teşvik /destek olarak vermeye çalışacaktır ülke ekonomisi işlemesi adına.

Dileğimiz, öncelikle enflasyonist ortama ülkenin sokulmaması için gereken tüm tedbirler bilimin ışığında dikkate alınarak, üretilen ürünlerin/hizmetlerin uluslararası alanda katma değerli olacak şekilde markalaşması adına çözümler geliştirilmesidir.

Enflasyon düzeltmesi yapılacaksa vergisiz ve ihtiyari olarak ele alınmalıdır, ancak bunun için de uzman ekiplerce tüm test ve denemeler yapılıp ortaya konmalıdır.

İhtiyari ve vergisiz olarak yapılacak enflasyon düzeltmesinden kaynaklı örneğin sabit kıymetlerdeki artıştan doğan amortismanların da gider yazılamayacağı aşikardır.

…

Enflasyon düzeltmesinin ülkemiz için hayırlı olması temennisiyle…

KAYNAKLAR

213 Sayılı VUK 555 Sıra No.lu Genel Tebliği

19.03.2024

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.