Evren Özmen
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilirkişi
evrenozmen@ozmconsultancy.com
www.kooperatiflerkanunu.com

Kooperatifçilik İlkeleri Nelerdir?

Kooperatifçiliğin belki de en önemli özelliklerinden biri ilkeli kuruluşlar olmasıdır. Bugünkü anlamda ilk kooperatif 21 Aralık 1844 yılında İngiltere’de Rochdale kasabasında Rochdale öncüler adı verilen 28 dokuma işçisi tarafından kurulmuş olan tüketim kooperatifidir. Rochdale öncüleri kooperatiflerinin iyi işleyebilmesi için bazı ilkeler kabul etmişlerdir. Bu ilkeler ilk defa bilimsel olarak 1937 yılında saptanmıştır. Uluslararası kooperatifler birliği (ICA 1895 yılında Londra da kurulmuştur.) muhtelif ülkelerin kooperatif uygulamalarını dikkate alarak 1937 yılından bu tarafa kooperatifçilik ilkeleri üzerinde çalışmalar yapmıştır. Bu birliğe bütün dünya ülkelerinin kooperatif üst örgütleri kayıtlıdır. Londra da kurulan birlik 1982 yılında İsviçre'nin Cenevre kentine taşınmıştır. 4 yılda bir toplanmakta ve uluslararası kooperatifçilik dergisi adıyla bir dergi çıkartmaktadır. Türkiye’den Türk Kooperatifçilik Kurumu, Köykop, Yolkop, Kentkop gibi üst kooperatif örgütleri bu birliğe kayıtlıdırlar.

Değişen dünya koşulları, yoğun sosyal ve ekonomik gelişme ve değişiklikler kooperatifçilik ilkelerini de etkilemiş ve bu ilkelerin sık sık gündeme gelmesine neden olmuştur. Bu ilkeler bir bütün ve birbirine eş değer olarak kabul edilmiş olup, mutlak ve ikinci derecedeki ilkeler ayrımından vazgeçilmiştir.

1966 da kabul edilen kooperatifçiliğe ilişkin 7 ilke ve özet açıklamaları aşağıdaki gibidir:

Gönüllü ve Serbest Giriş-Çıkış İlkesi

Bu ilke kooperatifçilikte “açık kapı ilkesi” olarak da ifade edilmektedir. Bu ilke sayesinde kooperatif hizmetlerinden yararlanmak isteyen ve ortaklık koşullarını taşıyan herkesin sosyal, politik, ırk, din ayrımı gözetilmeksizin gönüllü olarak kooperatife girip çıkması sağlanmış olur.

Kooperatif türlerine göre bazı kooperatiflerde ortaklık koşullarının belirlenmesi, ortak olmaya bir sınırlama getirmesi, bu ilkenin dışına çıkıldığı anlamına gelmez.

Kısaca bu ilke, gönüllü olarak kooperatiflere serbestçe girmeyi ve bir gerekçe göstermeksizin serbestçe çıkmayı ifade eder.

Demokratik Yönetim İlkesi

Kooperatiflerde, kooperatifin belirlemiş olduğu amaca ulaşmak için kişilerin bir araya gelmesi ve yönetim görevinin de kooperatifi oluşturan kişilerce yürütülmesi esastır.

Kooperatifin faaliyetleri, ortaklar tarafından seçilen yönetim kurulu tarafından yerine getirilir. Bu ilke kooperatifteki sermayesi ne olursa olsun her ortağın bir oya sahip olması ile sağlanır. Başka bir anlatımla yönetimde insan faktörünün önemini belirleyen ve ticari kuruluşlardan ayrılmasını açıkça belirleyen bir faktördür.

Ortağın Ekonomik Katılımı İlkesi

Kooperatiflerde hizmet, temel amaç olmakla birlikte, bu hizmetten yararlanan kişilerin ekonomik bir çıkar elde etmesi de mümkündür. Kooperatifin yıllık faaliyeti sonucu elde etmiş olduğu gelirin, ortakların işlemleri oranında dağıtılması bu ilkenin bir gereğidir.

Diğer taraftan yapı kooperatiflerinde fazla taşınmazların satış gelirinin dağıtılması, ya da tasfiye artanının dağıtılması da bu ilkenin bir gereğidir.

Özerklik ve Bağımsızlık İlkesi

Bu ilke her ne kadar demokratik yönetim ilkesinin bir benzeri ise de, kooperatifin ortakları tarafından özerk olarak karar alınıp yönetilmesini ifade eder. Bu ilke ile kooperatifin gerek Devlet, gerek diğer kuruluşlarla anlaşma ve işbirliği ilişkilerinde ortakların kooperatifi yönetmelerine müdahale edilmeden işlerin yürütülmesini sağlar.

Eğitim, Öğretim ve Bilgilendirme İlkesi

Bu ilkenin amacı; başta kooperatif ortakları olmak üzere, kooperatif çalışanlarına ve topluma kooperatif ilkeleri ile yararlarını ve diğer olumlu taraflarını anlatmaktır.

Böylece kooperatif ortaklarının belirli bir bilgiye sahip olmaları sonucu kooperatif anasözleşmesini, hesap ve işlemlerini anlayabilme olanağı elde edilmiş olur.

Kooperatifler Arası İşbirliği İlkesi

Kooperatiflerin ortaklarına ve topluma daha yararlı sonuçlar elde edebilmesi için yerel, bölgesel, ulusal ve uluslar arası düzeyde işbirliği yapmasını gerektirir. Bu ilke, kooperatifin açıklık ve evrensellik özelliklerinin bir gereğidir.

Topluma Karşı Sorumluluk İlkesi

Kooperatifler, ortaklarının çıkarlarını korurken toplumun da yararını korumak durumundadırlar. Bir taraftan ortakların gereksinimlerini yerine getirirken, diğer yandan da toplumun ve çevrenin yararını dengeli bir şekilde korumak bu ilkenin amacı ve gereğidir. Bu ilkeye sosyal sorumluluk ilkesi de denilmektedir.

09.04.2018

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.