Erdem Azman
Belediye Müfettişi
Bilim Uzmanı
E. Sosyal Güvenlik Denetmeni
E. Gelir Uzmanı
erdem.azman@yahoo.com

Askerlik ve Doğum Borçlanması (Ödemiş Olmak Şartıyla) Yapanlar Vergi İndiriminden Yararlanabilirsiniz

1- Giriş

Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanlığına 30 Ocak 2023 tarihinde sunulan “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu İle 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun”, 3 Mart 2023 tarih ve 32121 sayılı[1] Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Adı geçen Kanun ile yaş şartı olmadan “Emeklilikte Yaşa Takılan” yaklaşık 2 milyon 250 bin kişinin prim ve sigortalılık süresi koşullarını sağlamaları şartıyla emekli olabileceği yeni bir durum ortaya çıkmıştır.

Anılan Kanun ile emekli olmak isteyen ancak prim gün sayısı yetmediği için 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun[2] 41 inci maddesinde belirtilen süreleri borçlanarak ödeyen sigortalıların sayısı da azımsanamayacak kadar fazladır.

Askerlik ve doğum borçlanması başta olmak üzere 5510 sayılı Kanunun 41 inci maddesinde belirtilen süreleri borçlanarak ödeyen sigortalıların çalışmaya devam etmeleri şartıyla yapmış oldukları borçlanma tutarını gösteren ödeme belgelerini işyerlerine ibraz etmeleri durumunda vergi indiriminden yararlanmaları mümkündür.

Bu yazımız, ilgili mevzuatın incelenmesi neticesinde yukarıda bahsedilen hususların nasıl olması gerektiğine dair bilgiler içermektedir.

2- Sigortalıların Borçlanabileceği Süreler

5510 sayılı Kanunun 41 inci maddesinde sigortalı sayılanların borçlanabileceği süreler belirtilmiştir. Anılan bilgi ayrıca Sosyal Güvenlik Kurumunun internet sitesinde de yer almaktadır.[3]

“5510 sayılı Kanuna göre sigortalı sayılanların;

a- Kanunları gereği verilen ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri ile 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a), (b) ve (c) bentleri kapsamındaki sigortalı kadının, üç defaya mahsus olmak üzere doğum tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek kaydıyla borçlanılacak sürelerde uzun vadeli sigorta kolları açısından sigortalı sayılmaması ve çocuğunun yaşaması şartlarıyla talepte bulunulan süreleri,

b- Er veya erbaş olarak silâh altında veya yedek subay okulunda geçen süreleri,

c- 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (c) bendi kapsamında olanların, personel mevzuatına göre aylıksız izin süreleri,

d- Sigortalı olmaksızın doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için yurt içinde veya yurt dışında geçirdikleri normal doktora veya uzmanlık öğrenim süreleri,

e- Sigortalı olmaksızın avukatlık stajını yapanların normal staj süreleri,

f- Sigortalı iken herhangi bir suçtan tutuklanan veya gözaltına alınanlardan bu suçtan dolayı beraat edenlerin tutuklulukta veya gözaltında geçen süreleri,

g- Grev ve lokavtta geçen süreleri,

h- Hekimlerin fahrî asistanlıkta geçen süreleri,

ı- Seçim kanunları gereğince görevlerinden istifa edenlerin, istifa ettikleri tarih ile seçimin yapıldığı tarihi takip eden ay başına kadar açıkta geçirdikleri süreleri,

i- 25/2/2011 tarihinden sonraki sürelere ilişkin olmak üzere, 4857 sayılı Kanuna göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların, kısmi süreli çalıştıkları aylara ait eksik süreleri,

j- Sigortalı olmaksızın, 8/4/1929 tarihli ve 1416 sayılı Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanuna göre yurt dışına gönderilen ve öğrenimini başarıyla tamamlayarak yurda dönenlerden yükümlü bulunduğu mecburi hizmet süresini tamamlamış olanların, yurt dışında resmî öğrenci olarak geçirmiş oldukları öğrenim sürelerinin 18 yaşının tamamlanmasından sonraki döneme ait süreleri,

kendilerinin veya hak sahiplerinin yazılı talepte bulunmaları ve talep tarihinde 82 nci maddeye göre belirlenen prime esas günlük kazanç alt ve üst sınırları arasında olmak üzere, kendilerince belirlenecek günlük kazancın %32'si üzerinden hesaplanacak primlerini borcun tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde ödemeleri şartı ile borçlandırılmakta ve borçlandırılan süreler sigortalılıklarına sayılmaktadır.

Ancak, 4857 sayılı Kanuna göre kısmi süreli iş sözleşmesi ile çalışan sigortalıların, 25/2/2011 tarihinden sonraki kısmi süreli çalıştıkları aylara ait eksik sürelerine ilişkin genel sağlık sigortası primleri ödenmiş ise bu sürelere ait borçlanma tutarı % 20 oranı üzerinden hesaplanır.

Borcun tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde ödenmemesi durumda söz konusu borçlanma geçersiz sayılmakta, bu sürelerin tekrar borçlandırılması halinde için ise yeni başvuru şartı aranmaktadır.

Sigortalılar ya da hak sahipleri tarafından borçlanılan sürelerin tamamı ödeyebileceği gibi bir kısmı da ödenebilmektedir. Kısmi ödeme yapılması halinde ödenen miktara karşılık gelen süre kadar prim ödeme gün sayısına ilave yapılmaktadır.

Bu Kanuna göre tespit edilen sigortalılığın başlangıç tarihinden önceki süreler için borçlandırılma halinde sigortalılığın başlangıç tarihi, borçlandırılan gün sayısı kadar geriye götürülmektedir.”

3- Ücretin Tanımı ve İndirimler

193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun[4] 61 inci maddesinde ücretin tarifi yapılmış olup, 63 üncü maddesinde de;  

“Ücretin gerçek safi değeri iş veren tarafından verilen para ve ayınlarla sağlanan menfaatler toplamından aşağıdaki indirimler yapıldıktan sonra kalan miktardır.

1. 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 190 ncı maddesi uyarınca yapılan kesintilerle, Ordu Yardımlaşma Kurumu ve benzeri kamu kurumları için yapılan kanuni kesintiler,

2. Kanunla kurulan emekli sandıkları ile 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20 nci maddesinde belirtilen sandıklara ödenen aidat ve primler;

3. Sigortanın Türkiye’de kâin ve merkezi Türkiye’de bulunan bir emeklilik veya sigorta şirketi nezdinde akdedilmiş olması şartıyla; ücretlinin şahsına, eşine ve küçük çocuklarına ait hayat sigortası poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primlerin %50’si ile ölüm, kaza, sağlık, hastalık, engellilik, işsizlik, analık, doğum ve tahsil gibi şahıs sigorta poliçeleri için hizmet erbabı tarafından ödenen primler (İndirim konusu yapılacak primler toplamı, ödendiği ayda elde edilen ücretin %15’ini ve yıllık olarak asgari ücretin yıllık tutarını aşamaz. Cumhurbaşkanı bu bentte yer alan oranları yarısına kadar indirmeye, iki katına kadar artırmaya ve belirtilen haddi, asgari ücretin yıllık tutarının iki katını geçmemek üzere yeniden belirlemeye yetkilidir.)

4. Çalışanlar tarafından ilgili kanunlarına göre, sendikalara ödenen aidatlar (Şu kadar ki, aidatın ödendiğinin tevsik edilmesi şarttır.)” hükmü yer almaktadır.

4.   Sigortalıların Borçlandığı Sürelere ait Ödemelerin Vergiden İndirimi

Sigortalıların borçlandığı sürelere ilişkin ödedikleri tutarların, net ücretin tespitinde matrahtan indirilebileceğine dair en açık mevzuat hükmü 111 Seri nolu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde[5] yer almaktadır.

Anılan Genel Tebliğde yer alan “1. Emekli Sandığı ve Sosyal Sigorta Kurumlarına Ödenen Borçlanma Aidat ve Primleri” başlığında;

“Belli şartları taşıyan kimselerin sosyal güvenliklerini sağlamak amaciyle, kanunla kurulan ve tüzel kişiliği haiz Emekli Sandıkları ve Sosyal Sigorta Kurumlarına, ödenen paralara aidat ve prim denilmekte ve bunlar 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun 63 üncü maddesindeki şartlarla, ücretin gerçek safî tutarının hesabında, gider olarak indirilmektedir.

Emekli Sandığı ve Sosyal Sigorta Kurumlarından, kanunla kurulmuş olanların üyelerine çeşitli kanunlarla, daha önceki dönemlerde ödenmemiş bulunan aidat veya primleri borçlanma suretiyle ödeme ve dolayısiyle emekliliğe esas alınacak hizmet sürelerini uzatabilme hakkı tanınmaktadır. Bunun için, kanunlarla belli edilen koşullar altında borçlanılan aidat ve primlerin, üyelerce ödenmesi zorunludur.

Bu ödemeler de Gelir Vergisi Kanununun 63/2 maddesinde sayılan aidat ve primler niteliğindedir ve bunların da ücretin gerçek safi tutarının hesaplanması sırasında gider olarak indirilmesi, Gelir Vergisi Kanunu'nun lafzına ve ruhuna uygun görülmektedir.

Açıklanan nedenlerle;

A _ Emeklilik aidatı ve sosyal sigorta primlerinin gider olarak indirilmesi kanunen kabul edilmiş bulunan kurumlara, kanunlarında öngörülen şekilde ücretten kesilmek suretiyle ödenen borçlanma aidat ve primlerinin miktarına ve nisbetine bakılmaksızın, kesildiği aya ait gelir vergisi matrahının tesbitinde gider olarak nazara alınması;

B _ Aidat toptan ödenmişse, ödenen tutara ulaşılıncaya kadar bu miktarın ücretlerin, vergiye tâbi tutarından indirilmesi;

C _ Ücretlerinin gerçek ve safi tutarlarının hesabında gider olarak indirilmek suretiyle vergi dışı bırakılmış olan aidat ve primlerini, türlü nedenlerle geri alan ve kendilerine toptan ödeme yapılanların, yeniden iştirakçi durumuna girmeleri nedeniyle ilgili kuruma peşin ya da borçlanma suretiyle iade ettikleri aidat ve primlerin tekrar gider olarak indirilmemesi,

gerekmektedir.” hükmü yer almaktadır.

Ayrıca anılan konuya ilişkin çeşitli özelgelere de aşağıda yer verilmiştir.

24.08.2011 tarihinde İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen özelgede[6]: “…Bu hüküm ve açıklamalara göre, Sosyal Sigortalar Kurumuna askerlik hizmeti süresince ödenmeyen aidat ve primlerin borçlanmak suretiyle daha sonraki bir zamanda toptan ödenmesi durumunda, ödeme belgesini işvereninize ibraz ettiğiniz aydan başlayarak, takvim yılı sınırlaması olmadan ödenen tutarın tamamının safi ücretinizin tespitinde gider olarak indirilmesi mümkün olmakla birlikte iş yeri değişikliği durumunda; borçlanma tutarının gider olarak indirilmeyen kısmının yeni iş yerindeki safi ücretinizin tespitinde dikkate alınabilmesi için eski işvereninizden alacağınız ödenen primlere ait belgenin onaylı bir sureti ile indirim konusu yapılmayan tutarı gösterir yazının yeni işvereninize vermeniz gerekmektedir.” ifadeleri yer almaktadır.

09.09.2011 tarihinde İzmir Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen özelgede[7]: “…Buna göre, Gelir Vergisi Kanununun 63 üncü maddesinin 2 numaralı bendi uyarınca, ücretlilerin kendileri için Sosyal Güvenlik Kurumuna ödedikleri sigorta primleri, ücretin safi tutarının hesaplanmasında indirim olarak dikkate alınmaktadır. Ücretlinin eşi için Sosyal Güvenlik Kurumuna ödediği primlere anılan bent hükmünde yer verilmediğinden, bu primlerin indirim konusu yapılması mümkün değildir.” ifadeleri yer almaktadır.

13.09.2011 tarihinde Ordu Defterdarlığı tarafından verilen özelgede[8]: “…Ancak, söz konusu madde hükmü ücretlinin eşi, çocukları veya bakmakla yükümlü olan kimseler adına ödenen aidat ve primleri kapsamamaktadır. Bu nedenle, eşiniz adına Sosyal Güvenlik Kurumuna doğum borçlanması için ödediğiniz primin gayrisafi ücretinizden indirim konusu yapılması mümkün değildir.” ifadeleri yer almaktadır.

09.08.2012 tarihinde Çankırı Defterdarlığı tarafından verilen özelgede[9]: “…Bu hüküm ve açıklamalara göre ödemiş olduğunuz askerlik borçlanmasının safi ücretin tespitinde gider olarak indirilmesi mümkün olup, çalışırken indirim konusu yapılamayan askerlik borçlanması tutarının emekli olduktan sonra iadesi mümkün bulunmamaktadır.” ifadeleri yer almaktadır.

17.07.2019 tarihinde Kayseri Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen özelgede[10]: “…Dolayısıyla, 2013 yılında toptan ödenen söz konusu primlerin; çalışıyor olmanız nedeniyle ödendiği yılın ilgili ayından itibaren safi ücretinizin tespitinde gider olarak indirim konusu yapılması mümkün olup, 2018 yılında ödeme belgesi ibraz edilmek suretiyle 2018 yılından itibaren indirim konusu yapılması mümkün değildir.” ifadeleri yer almaktadır.

16.06.2020 tarihinde Eskişehir Vergi Dairesi Başkanlığı tarafından verilen özelgede[11]: “…Buna göre, personelinizin şirketinizde çalışmaya başlamadan 3 yıl önce 5510 sayılı Kanunun 41 maddesi kapsamında ödediği doğum izin süresi borçlanma primlerinin, şirketiniz tarafından ödenen ücretlerin gelir vergisi matrahının tespitinde indirim olarak dikkate alınması mümkün değildir.” ifadeleri yer almaktadır.

5. Sonuç

Yukarıdaki bölümlerde ayrıntılı bir şekilde yer alan mevzuat hükümleri çerçevesinde;

5510 sayılı Kanunun 41 inci maddesinde belirtilen borçlanmaları yapıp ödeyen sigortalılar (doğum, askerlik vb. borçlanmalar) emekli olup olmadığına bakılmaksızın çalışmaya devam etmeleri şartıyla ve ödeme belgesini işverenlerine ibraz etmek koşuluyla vergi indiriminden yararlanabileceklerdir.

Şöyle ki ödenen borçlanma tutarı herhangi bir süre sınırlamasına tabi olmamakla beraber yıllara sâri bir şekilde matrahtan indirilmeye devam edilebilir. Ancak aylara veya yıllara sâri bir şekilde indirim hakkının kullanılıp bitebileceği tarihten sonraki bir tarihte işverene ibraz edilip vergiden indirimi talep edilemez.

Gayrisafi ücretten indirilebilen bu borçlanma ödemesi, ücret mukabili çalışan sigortalının şahsına ilişkin bir hak olduğundan sigortalının eşi, çocukları veya bakmakla yükümlü olduğu kimseler tarafından yapılan borçlanmaları kapsamamaktadır.

Gelir vergisi matrahı indiriminden yararlanmaktayken işyeri değiştiren sigortalı, eski işvereninden alacağı ve o aya kadar indirim olarak kullanılan borçlanma tutarını gösteren belgeyi yeni işyerine ibraz etmesi neticesinde kullanmadığı borçlanma tutarını yeni işyerinde matrahtan indirmeye devam edebilecektir.

Ayrıca unutulmaması gereken önemli bir konuda 01.01.2022 tarihinden itibaren asgari ücrete uygulanan Gelir Vergisi istisnası nedeniyle bu ücreti alan sigortalıların gelir vergisi ödememeleridir. Bu nedenle asgari ücret alan bir sigortalı gelir vergisi ödemeyeceğinden dolayı anılan sigortalının safi ücretinin tespitinde ödemiş olduğu sigorta borçlanması tutarı indirilemez. Asgari ücretin üzerinde ücret almakta olan sigortalılar ise asgari ücretin istisnasından yararlanır ve bu tutarı aşan gayrisafi ücreti üzerinden ödemiş olduğu borçlanma tutarını indirmek suretiyle anılan indirimden yararlanabilir.

İlgililere yararlı olması dileğiyle…

---

[1] https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/03/20230303-8.htm (7 Mart 2023).

[2] https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5510.pdf (7 Mart 2023).

[3] https://www.sgk.gov.tr/Content/Post/2aaf666a-5503-4b38-ab29-95a52de38512/Borclanmalar-2022-05-23-03-21-30 (7 Mart 2023).

[4] https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.4.193.pdf (7 Mart 2023).

[5] https://www.gib.gov.tr/node/88302 (7 Mart 2023).

[6] https://www.gib.gov.tr/node/100576 (7 Mart 2023).

[7] https://www.gib.gov.tr/node/92443 (7 Mart 2023).

[8] https://www.gib.gov.tr/node/92715 (7 Mart 2023).

[9] https://www.gib.gov.tr/node/94286 (7 Mart 2023).

[10] https://www.gib.gov.tr/toptan-olarak-yapilan-askerlik-borclanmasi-odemelerinin-ucretin-safi-tutarinin-tespitinde-gelir (7 Mart 2023).

[11] https://www.gib.gov.tr/calisanin-ise-baslamadan-once-odedigi-dogum-borclanmasina-ait-primlerin-ucret-matrahindan (7 Mart 2023).

09.03.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.