Arif Temir
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
ariftemir1@gmail.com

Kısmi Süreli/Part-Time Çalışma

Dünyada yeni teknolojilerin kullanılması ile birlikte yeni çalışma modelleri de ortaya çıkmıştır. Bu çalışma modellerinden biride kısmi süreli/part-time çalışmalardır.  Kısmi süreli çalışma işyerinde tam süreli çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yapılan çalışmalardır.

Kısmî süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin kısmî süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tabi tutulamaz. Kısmî süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir. Ancak kısmi süreli çalışma sisteminin taraflarca iyi algılanamaması nedeniyle uygulamada çeşitli sorunlar ortaya çıkabiliyor.

Bu yazımızda; kısmi süreli çalışma hakkında bilgi verildikten sonra birden çok işyerinde kısmi süreli çalışma, sigorta primlerinin ödenmesi ve prim iadesi konularını açıklanmaya çalışacağız.

1- Kısmi Süreli Çalışma

Uluslararası Çalışma Örgütü(İLO), kısmi süreli çalışmayı işçi ile işveren arasında karşılıklı anlaşma ile oluşan ve normal iş süresinden daha az olan düzenli çalışma olarak tanımlamıştır. Türk İş Hukuku öğretisinde kısmi çalışma, işyerinde tam gün çalışan işçilerin normal çalışma sürelerinden daha kısa süre ile çalışılması olarak tanımlanmıştır. Kısmi süreli çalışmada üç unsur vardır. Bunlar; süre, süreklilik ve serbest iradedir.

Kısmî süreli iş sözleşmesi ile çalıştırılan işçi, ayırımı haklı kılan bir neden olmadıkça, salt iş sözleşmesinin kısmî süreli olmasından dolayı tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz. Kısmî süreli çalışan işçinin ücret ve paraya ilişkin bölünebilir menfaatleri, tam süreli emsal işçiye göre çalıştığı süreye orantılı olarak ödenir.
4857 sayılı İş Kanunu ile birlikte mevzuatımıza esnek çalışma sistemi girmiştir. Esnek çalışma, kısmi süreli ya da part-time çalışma olarak da adlandırılmaktadır. İş Kanununa İlişkin Çalışma Süreleri Yönetmeliğine göre işyerinde tam süreli çalışmanın üçte ikisi oranına kadar yapılan çalışmalara kısmi süreli çalışmalardır. Kısmi süreli çalışma, tam süreli çalışan emsal işçiye göre belirleniyor.

Emsal işçi, işyerinde aynı veya benzeri işte tam süreli çalıştırılan işçidir. İşyerinde böyle bir işçi bulunmadığı durumda, o işkolunda şartlara uygun işyerinde aynı veya benzer işi üstlenen ve tam süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılan işçi esas alınır (4857 Sayılı Kanun md. 13). Buna göre bir işçi tam süreli iş sözleşmesi ile haftalık olarak bir işyerinde 45 saat çalışılıyorsa bu işyerindeki kısmi süreli çalışma haftada 30 saatten daha az yapılan çalışmalardır. Kısmi çalışma saat olarak veya gün olarak ya da belirli bir zaman dilimi olarak da uygulanabilir(1).

 Kısmi süreli çalışanların, tüm çalışma şartlarından yararlanmada tam süreli çalışanlarla eşit duruma getirilmeleri söz konusu değildir. Aksi durumda eşitsizlik ortaya çıkar. Bu açıdan bakıldığında ayrımı haklı kılan nedenlerin bulunması durumunda, her iki türde sözleşmelerle çalışanlar arasında farklılıklar olması doğal karşılanacaktır. Örneğin kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalıştırılan bir işçi, işyerinde haftanın üç iş günü iş görmeyi üstlendiğinde bu çalışma düzeni itibariyle hafta tatili ücretine hak kazanamayacağı gibi, öğleden sonra çalışmaya başlayan işçinin, işverenin sabahları işe başlamak üzere tahsis ettiği servis aracından veya öğle yemeğinden yararlanması da mümkün değildir. Bu durum bir ayırım yapıldığı anlamına gelmez.

Kısmi süreli iş sözleşmesine göre çalışan işçi, bölünebilir haklardan çalıştığı süreye orantılı olarak yararlanacaktır. Örneğin her yıl verilen yakacak yardımından haftalık çalışma süresi 45 saat olan tam süreli çalışan işçi yılda 90 milyon yakacak yardımı alıyorsa, haftada 15 saat kısmi süreli çalışan işçiye aynı yardım 30 milyon olarak ödenecektir. Buna karşılık bölünmeyen bir haktan, yararlanma koşulları bulunduğunda, her iki türdeki sözleşmeler arasında bir farklılık söz konusu olmayacaktır. Örneğin belirsiz süreli ve kısmi süreli iş sözleşmelerinde bildirim süresi, tam süreliden farklı olamaz.

Kısmi çalışma ilişkisi özellikle gençlerin işgücü piyasasına girmelerinin ve adaptasyonlarının sağlanmasında yararlanılabilecek önemli bir iş ilişkisi olarak görülmelidir(2)

2-Kısmi Süreli Çalışanın Sigorta Primi

İşçinin bir ay içerisinde çalışmış olduğu  süre, genel olarak günlük çalışma süresi kabul edilen 7,5 saate bölünür ve çıkan miktar üzerinden işçinin sigorta primi ödenir. Bu işlemde kesirlerde bir sonraki rakama tamamlanır.

3- Birden Çok İşyerinde Çalışma

Birden çok işyerinde kısmi süreli olarak çalışan işçinin ücret, hafta tatili ücreti, yıllık izin, ihbar ve kıdem tazminatı ile sigorta girişinin yapılması yönünden hakları konusunda her işveren çalıştırdığı süreye göre ayrı ayrı sorumludur. İşverenler bu değerlendirmeyi diğer bir işverene bağlı kalmaksızın yaparlar. Bir başka deyimle işveren, işçisinin bir başka yerde çalışıp çalışmadığına bakmaksızın iş mevzuatından doğan haklarını çalışanın çalışma süresini de dikkate alarak yerine getirmesi gerekiyor.

Örnek: Ali Bey A işyerinde haftada 10 saat, B işyerinde ise haftada 5 saat çalışmaktadır. Ali Bey her iki işyerinde de sigortalı gösterilmek zorunda mıdır?
Ali beyin A işyerinde haftada 10 saat, B işyerinde ise haftada 5 saat çalışmasından dolayı her iki işyerinde de ayrı ayrı sigorta girişi yapılarak prim tahakkuku ve ödemesinin yapılması gerekmektedir.

4- Prim İadesi

Kısmi süreli çalışan işçinin bir ay içerisinde değişik işyerlerindeki çalışmasından dolayı ödediği prim miktarı asgari ücretin 7,5 katından fazla ise işçinin ödemiş olduğu primler talebi üzerine kendisine iade edilir. Bunun için işçinin ilgili Sosyal Güvenlik Kurumu(SGK) birimine başvurarak fazla ödediği primlerin iadesini istemesi gerekir.

-----------------------------------------------

1-Arif  Temir, Esnek Çalışma Nasıl Yapılır? Güneş Gazetesi, 05.12.2011.

2-Muzaffer Koç  - İbrahim Örücü, 4857 Sayılı İş Kanunu’na Göre Kısmi Çalışma Uygulaması ve Sonuçları, Çalışma ve Toplum Dergisi,  Sayı:1, 2011.

30.05.2023

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.