Bağımlı Ve Bağımsız Çalışanlarda İş Kazası / Celal Kaplan

 Bağımsız çalışan ve sigorta primlerini 5510 Sayılı Kanun’un 4/b maddesine göre yatıranlar yönünden iş kazası.

Bağımsız çalışanların iş kazası koşulları işçilere göre daha farklı. Bir anlamda daha sınırlı. Kısacası işçilerle işverenlerinin iş kazası tanımları aynı olmayabiliyor.

Bazen aynı kazada zarar görseler dahi, işçi için iş kazası sayılan bir olay, işvereni için iş kazası sayılmaz.
BAĞIMSIZ ÇALIŞANLAR

İşveren sıfatı ister olsun isterse de olmasın, bağımsız çalışan, diğer ifadeyle 5510 Sayılı Kanun’a göre 4/b sigortalısı olan bir kişinin geçirdiği kazanın, sosyal güvenlik mevzuatına göre iş kazası sayılması başlıca iki durumda söz konusudur. İlki kazanın işyeri sınırlarında meydana gelmesidir. Bu konuda her iki çalışan türü açısından bir farklılık yoktur. İşyeri sınırlarında meydana gelen her kaza, çalışanlar açısından bir iş kazası kabul edilir. Kazanın çalışma sırasında veya işten kaynaklanan bir nedenle olup olmaması fark etmez. Hatta daha önce işçilerle ilgili kalp krizlerinin Yargıtay’ca sonradan iş kazası sayılmaya başlamalarıyla ilgili görüşlerimiz aynen bağımsız çalışanlar için de geçerlidir.

Bağımsız çalışanlar için iş kazası sayılmayı gerektiren bir başka durum da geçirilen kazanın sigortalının yürütmekte olduğu iş dolayısıyla meydana gelmesidir. Bu koşul hem işyerinde bizzat çalışıp iş yaparken geçirilen kazaları hem de yürütülen iş dolayısıyla işyeri sınırları dışına çıkılmış olma halindeki her türlü kazayı içerir. Kuşkusuz uygulamada, bu ikinci koşulun ispatı ilkine göre daha zordur. Özellikle de iş kazası sonucu ölüm olayının gerçekleşmesi halinde. Şöyle ki, işyeri zaten sınırları kolaylıkla belirlenen bir kavramdır. Ayrıca bağımlı çalışanın işyeri dışına görevlendirilmesi, işvereni veya işveren vekili tarafından yapılır. Dolayısıyla işçinin kaza sonucu ölümü halinde görevlendirmeyi yapan işveren ya da işveren vekilinin beyanları çoğu kez görevlendirmenin ispatı için yeterli olur. Oysa bağımsız çalışanın işyeri dışında geçirdiği kazaların pek çoğunda yürütülen iş dolayısıyla meydana gelme olgusunun ispatında güçlük yaşanır.

FARKLI ÖRNEKLER VAR
Bağımlı ve bağımsız çalışanlar arasındaki iş kazası farklılıklarına başka örnekler de verebiliriz. Örneğin ayakkabı mağazası sahibi bir işveren Çeşme’deki yazlığına eşya götürmek ister. Eşyaların taşınması için mağaza çalışanlarından bir iki kişiyi de yanına alır. Yolda araç kaza yapar ve hepsi yaralanırlar. İşletme sahibi için bu kaza yürütmekte olduğu işin dışında bir yer ve nedenle meydana geldiği için iş kazası sayılmaz. Oysa ayakkabı mağazası çalışanları için bu olay bir iş kazasıdır. Çünkü işveren tarafından görevli olarak işyeri dışında bir başka yere gönderilmiş ve asıl işini yapmaksızın geçen bir zamanda iş kazası geçirmişlerdir.
Bağımlı ve bağımsız çalışanlar arasında iş kazası sayılmayı gerektirecek durumlar açısından en fazla farklılıklar ise araçla geçirilen kazalarda karşımıza çıkar. Çünkü 5510 Sayılı Kanun’un iş kazasının tanımı, bildirilmesi ve soruşturulması başlıklı 13. maddesi iş kazası sayılan halleri bentler halinde sıralamıştır. Maddenin b,c ve d bentlerinde iş kazası sayılan haller belirtilirken, 4/a ve 4/b bağımlı ve bağımsız statüde çalışanlar arasındaki uygulama farklarına yer verildiğini görürüz. Buna karşın a ve e bentlerindeki hükümlerin uygulamasında 4/a ve 4/b statüsü sigortalıları arasında bir ayrıma gidilmemiştir. Maddenin a bendinde yukarıda da değindiğimiz üzere işyeri sınırlarında meydana gelen kazaların iş kazası sayılması hüküm altına alınmış olup, sigortalılar arasında bir ayrım söz konusu değildir. Yine e bendi sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında geçirilen kazaların iş kazası sayılmasını düzenler.

AKLA GELEN SORU
Maddenin bu hükmünde de 4/a ve 4/b statüsü sigortalıları arasında açık bir ayrıma gidilmemiştir. Örneğin maddenin b,c ve d bentlerindeki gibi sigortalının bağımlı ya da bağımsız çalışmasına yönelik bir atıf söz konusu değildir. Buradan akla şu soru gelmektedir. Bağımsız çalışan sigortalının işletme adına kayıtlı bir araçla evinden işine gidip gelmesi sırasında geçirdiği kaza iş kazası sayılacak mıdır?
Çünkü maddenin e bendi hükmünün başında örneğin d bendinde olduğu gibi bu hükmün sadece 4/a sigortalıları için geçerli olduğuna dair özel bir açıklama yer almaz. Fakat madde hükmündeki ön koşul “sigortalının işverence sağlanan bir araçla işin yapıldığı yere gidiş gelişi” olduğundan bu hükmün de sadece 4/a sigortalılarını içerdiğini söyleyebiliriz.
Çünkü 4/b sigortalılarının işvereni söz konusu değildir. Buna karşın 4/b sigortalılarının işletmeye ait araçla geçirdikleri kazalar, ancak diğer koşulları içermesi halinde, yürütmekte oldukları iş dolayısıyla olmak koşuluyla yine iş kazası sayılabilir.

(Kaynak: Yeni Asır | 10.05.2012)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.