İşçilere Zam Nasıl Verilmeli? / Ersin Umdu

 Temmuz ayı emekliler, asgari ücretliler için zam dönemidir. Daha doğrusu ikinci altı ayda verilen zamların uygulamaya başlamasıdır. Bununla birlikte; kamuda çalışan memurlar da enflasyon farklarına göre maaş zam farklarını alırlar. Bahsettiğim bütün zam oranları ve zam farkları açıklandı. Ama ne yazık ki zamlar hiç kimsenin yüzünü güldürmedi. Çünkü yapılan zamlar o kadar yetersiz ki zamlarla birlikte hala asgari ücretliler, emeklilerin büyük bir kısmı açlık sınırının altında yaşıyor. 

 

Verilen zammın hiçbir kıymeti, bütçeye katkısı yok. Her ne kadar adına zam denilse de yapılan artışların sadakadan farkı yok. Bu sebeple kesinlikle zam oranlarının insanları tatmin edici oranda yapılması, ücretlere ciddi bir etkisinin olmasına dikkat edilmesi gerekir. Kamu zam politikası böyle olmakla birlikte; özel sektörde zam oranlarının belirlenmesinde daha ayrı bir süreç takip edilmektedir. Öncelikle özel sektörde işçilere yapılacak zamlar genel olarak yıl başında belirlenir ve bütün bir yıl bu zamma göre ödemeler yapılır. Öncelikle zamla ilgili politika işverenin inisiyatifine bağlı olan bir karar değil. Eğer işveren çalışan işçilerin ücretleri hakkında bir zam artışı düşünüyorsa buna keyfi olarak karar veremez. Zammı belirli performans kriterlerine göre ayarlamalıdır.
 

İŞVEREN TUTARLI OLMALI
 

İşveren eğer işçi ile yaptığı bireysel sözleşme veya toplu iş sözleşmesi ile zam yapma taahhüdünde bulunmadı ise işçisinin ücretine zam yapmak zorunda değildir. Hatta zam yapmama kararı aldı ise bu durum çalışana iş sözleşmesini haklı nedenle fesih hakkı kazandırmamaktadır. Bu konu ile ilgili Yargıtay emsal kararlarında ücret zammı talebinin işverence kabul edilmemesi sebebiyle işçinin iş akdini feshetmesini geçerli saymamıştır. Yani sözleşmelerde şart olarak konulmamışsa zam kararı alınıp alınmaması işverenin inisiyatifindedir. 
 

Ancak zam kararı alınmışsa bu durumda işveren zam miktarını belirli kriterlere göre belirlemek zorundadır. Tabi ki işçiye yapılacak zam işverenin yönetim hakkı kapsamında kalan bir husustur. Ama yönetim hakkı işverenin keyfi ve tutarsız işlemler yapması anlamına gelmemelidir. 4857 sayılı İş Kanunun 5. Maddesinde; “eşit davranma ilkesi” gereği işçinin çalışma performansı, iş disiplini vs. gibi objektif nedenlere bağlı olmadan yapılacak ayrım emsal konumda çalışanlar arasında haksız uygulamalara sebep olur.
 

ÇALIŞANA ADİL DAVRANILMALI
 

İşveren zam politikasını eğer belirli bir performans sistemine dayandıramayacaksa bütün işçilere eşit oranlarda zam yapmalıdır. Emsal işçiler arasında haksız uygulamalara girmek eşit davranma ilkesine aykırılıktır. Böyle bir tutuma girmek istemeyen işveren zam yapmadan önce, zam konusunda insan haklarına, kanunlara ve ahlaka aykırı olmayacak şekilde uygulayacağı zam kriterlerini işçisine tebliğ etmelidir. Bu kriterler performansa tabi olmalı ve ölçülebilir olmalıdır. Kriterleri, kendi içerisinde tutarlı, objektif, gerçek ve denetime elverişli sebeplerinin bulunması gerekmektedir. 
 

Zam konusunda unvan haricinde performansa dayalı kriter varsa çalışma performansı objektif bir şekilde ölçümlenmelidir. Bu konu Yargıtay kararlarında da açıkça vurgulanmıştır. Bu sebeple; eşit davranma ilkesine aykırı bir şekilde emsal işçiler arasında objektif ve verime ilişkin nedenler zorunlu kılmadıkça yapılan farklı zam uygulamalarını işçi kabul etmek zorunda değildir. İşverenin zam sözü olmadığı halde zam yapılmıyor diye işten ayrılmak haklı ve geçerli neden olmazken zammın keyfi olarak, herhangi bir kriter belirlenmeden yapılmasına itiraz ve işten ayrılma ise haklı nedendir.

(Kaynak: Millet.com | 06.07.2015)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> Uygulamalı Enflasyon Muhasebesi (171 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> SGK Teşvikleri (156 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.