Zeyneddin Çetin
Vergi Başmüfettişi
cetinzeyni@gmail.com

Kurumlar Vergisinden Muaf Kooperatiflerin Bazı Risklere Karşı E-Defter Uygulamasına Geçmesi Önerisi

1. Giriş

Bilindiği üzere 213 sayılı Vergi Usul Kanunu (VUK), Türk Ticaret Kanunu (TTK), 509 Sıra No’lu VUK Genel Tebliği, 1 Sıra No’lu Elektronik Defter Genel Tebliğinde (EDGT) defterlerin elektronik ortamda tutulmasına ilişkin usul ve esaslar belirlenmiştir. EDGT’de yapılan değişiklikle 01.01.2025 tarihinden itibaren e-Defter uygulamasına tabi mükelleflerin kapsamı genişletilmiş olup istisnai durumlar ise ayrıca belirlenmiştir.

Kooperatiflerin e-Defter uygulamasına tabi olup olmamaları, kurumlar vergisi mükellefiyet durumlarına ve bilanço esasına göre defter tutma yükümlülüklerine bağlı olarak değişmektedir. Kurumlar vergisinden muaf kooperatiflerin e-Defter uygulamasına dâhil olma zorunluluğu bulunmamaktadır. Ancak söz konusu uygulamaya isteğe bağlı olarak geçebilirler.

Bu yazı, KONUT YAPI KOOPERATİFLERİ dâhil Kurumlar Vergisi Muafiyeti Bulunan Kooperatiflerin neden isteğe bağlı olarak e-Defter uygulamasına geçmesi gerektiği sorusu ele alınmaktadır.

2. Uygulamadaki Durum

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 4’ üncü maddesinde kooperatif muafiyeti şartları belirtilmiştir. KVK’ya göre kurumlar vergisinden muaf kooperatifler, 1 Sıra No’lu Elektronik Defter Genel Tebliğine göre e-Defter uygulamasına dâhil olma zorunluluğu bulunmadığından ekseriyeti, noter tasdikli defter tutmaktadır. Çok azı isteğe bağlı e-Defter uygulamasına geçtiği düşünülmektedir. Bu kooperatiflerin e-Defter hesapları genellikle açık değildir.

Bu kapsamdaki kooperatiflerin başında konut yapı kooperatifleri gelmektedir. Söz konusu kooperatiflerin kurulmasının amacı, üyelerine/ortaklarına konut ihtiyacını karşılamaktadır. Bu durumun nedeni; vergisel avantajlar sayesinde üyelerin daha düşük maliyetle konut edinmesinin amaçlanmasıdır. Bu süreç uzundur ve öngörülen süre de genellikle uzamaktadır. Bu çalışma, ‘Dimyat’a giderken evdeki bulgurdan olmak’ deyiminde olduğu gibi gereksiz risklerin alınmamasına dikkat çekmeyi amaçlamaktadır.

Birincisi, kurumlar vergisi muafiyetinin ihlal edilmemesine özellikle dikkat edilmelidir.

İkincisi, vergi mevzuatı açısından tutulması zorunlu defterlerin başında YEVMİYE DEFTERİ gelmektedir. Özellikle bu defterin usulüne uygun şekilde tutulması, saklanması ve ibraz edilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu konuya özellikle dikkat edilmelidir.

3. İsteğe Bağlı E-Defter Uygulamasına Geçişin Avantajları

3.1. E-Defter Uygulamasına Gönüllü Geçiş Hususu:

E-Defter gönüllü geçiş, en başında mali disiplin, şeffaflık ve denetim kolaylığı sağlamaktadır.

Söz konusu Kooperatiflerin fiziki olarak noter tasdikli yevmiye defteri tutmasının risklerinin ve isteğe bağlı e-Defter uygulamasına dâhil olunmasının avantajlarının ne olduğu konusunu açıklamak gerekirse:

Bilindiği üzere 1 Sıra No’lu EDGT’de yapılan değişiklikle, 01.01.2025 tarihinden itibaren e-Defter uygulamasına dâhil olma zorunluluğu çok kapsamlı şekilde genişletilmiştir. Tebliğin 3.2.6. numaralı bölümün ilgili kısmı aşağıdaki gibidir:

‘‘3.2.6. e-Defter uygulamasına dâhil olma zorunluluğu bulunan mükelleflerden;

1-

2-

3- (Ek: RG-8/11/2024-32716)(13) 1/1/2025 tarihinden (bu tarih dâhil) itibaren bilanço esasına göre defter tutmak zorunda olan mükellefler ile bu tarihten itibaren (bu tarih dâhil) ihtiyari olarak bilanço esasına göre defter tutmayı tercih eden mükellefler 1/1/2025 tarihinden (bu tarih dâhil) itibaren (Vergi Usul Kanununun 174 üncü maddesinin üçüncü fıkrası kapsamında kendisine özel hesap dönemi tayin edilenler 2025 yılı içinde başlayan hesap dönemi başından itibaren), 1/1/2025 tarihinden itibaren (bu tarih dâhil) yeni işe başlayan, yeniden işe başlayan, sınıf değiştiren, yeni bir mükellefiyete giren ve vergi muafiyeti kalkan mükelleflerden ihtiyari ya da zorunlu olarak bilanço esasına göre defter tutacaklar işe başlama, sınıf değiştirme, yeni mükellefiyete girme ve muaflıktan çıkma tarihinden itibaren,

e-Defter uygulamasına geçmek ve edefter.gov.tr adresinde format ve standardı belirlenen defterleri e-Defter olarak tutmak zorundadırlar. ’’

İlgili Tebliğe göre e-Defter uygulamasına dâhil olmaları gereken tarihten itibaren kâğıt ortamda defter tutulamaz. Kâğıt ortamda tutulan defterler hiç tutulmamış sayılır.

Diğer taraftan kâğıt ortamda tutulan noter tasdikli yevmiye defterlerinin saklanması ve 5 yıl süreyle incelemeye ibraz edilmesi yükümlülüğü bulunmaktadır. Ancak defterin kaybolması, yırtılması, okunamayacak hale gelmesi veya mücbir sebep olmaksızın incelemeye ibraz edilememesi ve benzeri haller nedeniyle büyük bir risk oluşturmaktadır.

Bilindiği üzere e-Defter ve berat dosyalarının ikincil kopyalarının saklama işlemi Gelir İdaresi Başkanlığınca ücretsiz olarak yapılmaktadır. Bu aynı zamanda büyük bir kolaylık ve mükellefler açısından bir güvence vermektedir. Dolayısıyla mükelleflerin e-Defter ve berat dosyalarının ibrazının mümkün olmadığı hallerde bile söz konusu defter ve beratlar ile e-Belgelerin, yetkili kişiler tarafından temin edilebilme olanağı bulunmaktadır.

Ayrıca 2025 yılı itibarıyla çok geniş ölçüde e-Belge düzenleme ve kullanma zorunluluğu mevcuttur. Bu belgelerin de (.xml) formatları yetkili entegratörlerde veya Gelir İdaresi Başkanlığında bulunmaktadır.

Bu noktayı özellikle vurgulamak gerekirse e-Defter uygulaması, mükelleflerin saklama ve ibraz yükümlülüğünü ortadan kaldırmamakta ancak ikincil kopyalarının teminine imkan verilmektedir. Bu husus e-Belgeler için de geçerlidir.

Belgelerde yer alan KDV’nin indirim konusu yapılabilmesine ilişkin hükümler ve şartlar, 213 sayılı VUK’un 215 ila 231’ inci maddeleri ile 3065 sayılı KDVK’nın 29, 34,  54 ve 55’ inci maddelerinde yer almaktadır. Alış veya gider belgelerinde yer alan KDV’nin, indirim konusu yapılabilmesi için KDV’nin belgede ayrıca gösterilmesi ve yasal deftere kaydedilmesi şartı bulunmaktadır. Diğer bir ifadeyle e-Defter olarak yevmiye defterinin tutulması halinde Kanunda belirtilen iki şartın gerçekleşmiş olduğu görülmektedir. Böylelikle kâğıt ortamda yevmiye defterinin tutulması riski (KDV indirimlerinin reddi riski halinde vergi ve vergi ziyaı cezasıyla karşı karşıya kalınması ihtimali) ortadan azalabilmektedir.

Bu nedenle söz konusu kooperatiflerin ihtiyari olarak e-Defter uygulaması kapsamında yevmiye defteri tutmaları önemle tavsiye edilmektedir. 2026 yılı beklenmeden sisteme geçilmesi mümkündür. 2025 yılının kalan dönemleri için de başvuru yapılabilir. E-Defter sistemine geçiş başvuru tarihini izleyen aybaşı itibarıyla yapılır. Örneğin gelecek 2025 Aralık dönemi için e-Defter uygulamasına geçiş yapmak mümkündür.

Bu konuda ihtiyari olarak e-Defter uygulamasına geçişe yönelik, ilgili birimlerin rehber hazırlamasında fayda görülmektedir.

3.2. KDV Yönünden 2025 Yılı Geçmiş Dönemleri Hakkında:

Bilindiği üzere 3065 sayılı Kanunun (29/3) üncü maddesine göre indirim hakkı vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu takvim yılını takip eden takvim yılı aşılmamak şartıyla, ilgili vesikaların kanuni defterlere kaydedildiği vergilendirme döneminde kullanılabilmektedir. Söz konusu düzenlemeye göre 2025 yılına ait bir belgedeki indirime konu katma değer vergisi (KDV), 2026 yılının sonuna kadar yasal deftere kaydedilmesi ve beyan edilmesi imkân dâhilindedir. Bu düzenleme, KDV uygulaması bakımından tüm mükellefler için geçerlidir. Örneğin 2025 Ocak dönemine ait bir belgede gösterilen indirime konu KDV, gelecek 2025 Aralık dönemine hatta 2026 Aralık dönemine kadar usulüne uygun tutulan yasal deftere kayıt ve beyan edilebilmektedir.

Artık 2025 yılının geçmiş dönemleri için e-Defter uygulamasına tabi olunamaz. Sadece gelecek 2025 Aralık dönemi veya 2026 yılından itibaren e-Defter uygulamasına geçiş yapmak mümkündür. Geçiş tarihinden itibaren e-Deftere kayıt yapılabilir, fiilen geçiş yapılan tarihten geriye dönük tarihli kayıt yapılamaz. Ancak gerek görülmesi halinde 2025 yılı geçmiş dönemleri için yalnızca KDV yönünden, yukarıda belirtilen hususlar çerçevesinde kayıt, beyan ve beyan düzeltme işlemlerinin de ayrıca yapılabileceği değerlendirilmektedir.

4. Sonuç

Kurumlar vergisinden muaf kooperatiflerin, ileride muafiyet şartlarını ihlal edilme ihtimali ve defter ibraz riskleri göz önünde bulundurularak, E-DEFTER uygulamasına gönüllü geçmeleri tavsiye edilmektedir.

Kaynakça

-213 Sayılı Vergi Usul Kanunu

-3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu

-5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu

-509 Sıra No’lu VUK Genel Tebliği

-1 Sıra No’lu Elektronik Defter Genel Tebliği

10.11.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.279 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.