Yılmaz Ay
Yeminli Mali Müşavir
Eski Vergi Başmüfettişi
Bağımsız Denetçi
Bilim Uzmanı
yay68@yahoo.com

Kuruluş Gözetimli Analiz Sistemi (Kurgan): Amacı, Çalışma Mantığı ve Sistem Yazılarına Karşı Yapılacaklar

1 Ekim 2025 Tarihinde Vergi Denetim Kurulu sahte belge ile mücadelede yeni bir dönem başlattığını duyurmuş ve bu tarihten itibaren çok katmanlı bir gözetim ve e-denetim modelini uygulamaya soktuğunu, vergi denetimlerinin geçmişe yönelik modelden cari döneme ilişkin olarak yapılacağını, bu tarihten sonra işlem tarafı olarak ispat yükünün mükellefe ait olduğunu ilan ederek paradigma değişikliğine gitmiştir. Bu amaçla çok katmanlı yaklaşım modelinde yapılacak işin felsefi alt yapısı oluşturulmuş, Vergi Usul Kanunu’nda değişiklik yapılarak kanuna vergi soruşturması başlıklı 140/A maddesi eklenmiş, risk analizi yöntemi olarak Kuruluş Gözetimli Analiz Sistemi (KURGAN) devreye sokulmuş, VDK’da iç organizasyon değişikliği yapılarak kaçakçılık daire başkanlıklarında reorganizasyona gidilmiş, sinyalizasyon ve bilgi isteme sistemi oluşturularak sorulan sorulara verilecek cevaplara göre son aşamalara da inceleme ve raporlama aşamaları konularak katmanın sistematiği oluşturulmuştur. Bu sirkülerin konusu sözünü ettiğimiz aşamalar içerisinde Vergi denetiminde gerek adı gerekse de uygulaması yeni ve yaratacığı etkilerin ciddi olabileceğini düşündüğümüz Kuruluş Gözetimli Analiz Sistemi (KURGAN) olacaktır.

KURGAN SİSTEMİ NEDİR?

Kuruluş Gözetimli Analiz Sistemi-KURGAN- Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı Risk Analiz Merkezi tarafından geliştirilen, cari veriler ile çalışan, işlem riskini ölçen, büyük veri analitiğini kullanarak ekonomideki işlemleri anlık olarak tarayan bir vergisel risk analiz sistemidir.Vergi Denetim Kurulunda devreye alınan KURGAN sisteminin özellikle sahte fatura düzenleme  ve kullanma fiilerini işleme riski yüksek olan mükellefleri tespit etme, izleme ve tanımlama, dijital analize tabi tutma, yüksek riskli olanları erken uyarı ile bildirerek bunları önleme sistemi olarak tarif etmek mümkündür.

Sahte belge ile etkin bir şekilde mücadele edilebilmesi için bu işlemlerin hızlı bir şekilde tespit edilmesi gerekmektedir. Sistem cari denetimler ve fiili tespitler yapılmasına imkân sağlayacak bir risk analiz sistemidir. Sistem mükelleflerin kuruluş aşamasına odaklanan, sıfırıncı gün mantığına göre çalışan, cari verilerle hesaplamalar yapan ve işlem riskini ölçen bir vergisel risk analiz sistemidir. Hazine ve Maliye Bakanlığı Bilgi Teknolojileri Genel Müdürlüğü tarafından kurulmuş olan büyük veri platformu ile entegre edilmiş durumdadır. E-belge verileri gibi anlık veya günlük olarak raporlanan ve Kurul Başkanlığının erişimi bulunan, olabilecek en cari veriler üzerinde çalışmak üzere tasarlanmıştır. Sistemde farklı veri türlerinden milyarlarca veri analiz edilmektedir. Sistemin çok sayıda kriterden oluşan analiz tarafı işlem risklerini ölçmektedir. İşlemlerin;

- Gerçeklikten uzak olması,

-Miktar veya mahiyet itibariyle gerçek durumu doğru yansıtmaması,

 en temel işlem risklerini barındırmaktadır.

-mükelleflerin ilişkili kişilerle emsaline uygun olmayacak şekilde mal veya hizmet alım veya satımında bulunması,

 gibi işlemler de riskli işlemlerdir. Sistem şimdilik işlemlerin gerçekliğine odaklı analizler yürütmektedir. Sistem mümkün olan en kısa sürede sahte belgeyi tespit etmeye çalışmaktadır. Cari denetimlerin yapılmasına imkân sağlaması ve bilgi isteme yazıları ile mükelleflere risk durumlarına yönelik sinyalleme yapmaktadır. Sistem geçmiş veriler üzerinde de çalışabilmekte ve geçmiş verilerden makine öğrenmesi teknikleri kullanarak çıkarımlar yapabilmektedir. Kısacası geçmişe dönük skorlama yapmasının önünde de bir engel bulunmamaktadır. Bu kapsamda, 1 Ekim 2025 tarihi öncesindeki işlemler skorlanarak sahte belge kullanma (SBK) yönünden Vergi Denetim Kurulu Başkanlığının denetim planlarında yer alan mükelleflere KURGAN referanslı bilgi isteme yazıları gönderilmeye başlanmıştır. Söz konusu uygulama, Sahte Belgeyle Mücadele Gözetim Programı adıyla sahaya indirilmiş bulunmaktadır.

KURGAN SİSTEMİNDE AMAÇ NEDİR?

Kurgan sisteminin temel amacı sahte belge düzenleme ve kullanma fiilerini işleyenler ile mücadeledir. Bu mücadele sahte fatura talebinin baskılanmasını gerektirmektedir. Bu amaca ulaşmak için sahte faturaları bilerek kullanmanın esas; bilmeden kullanmanın istisna olduğu bir yaklaşım devrede olacaktır. Bu yaklaşım kast unsurunun vergi müfettişleri tarafından değerlendirilmesi uygulamasının son bulacağı anlamına gelmemektedir. 306 no.lu VUK Genel Tebliğini hükümlerini ortadan kaldıran bir mevzuat değişikliği söz konusu değildir. Aksine sahte belge kullanma incelemelerinde kanun ve tebliğ hiyerarşisine uygun bir değerlendirme sürecinin cari olacağını vurgulamaktadır. Bu açıdan bakıldığından değerlendirme, mükellefin bilmeden kullandığının ispatıdır. Mücadele stratejisinin her aşamasında mükellef hak ve hukukunun korunması öncelikli bir hedef olarak ele alınmaktadır. Salt Vergi Tekniği İnceleme Raporu (VTR) ve kısıtlı kriterlere dayanılarak yazılan kullanma raporlarının suçluların işlerine yaradığı aşikardır. Bu kapsamda kast unsurunun belirlenmesinde teamülen uygulanan kriterler yerine net kriterlerin ortaya koyulmasının bir gereklilik olduğu anlaşılmıştır. Kast unsurunun değerlendirilmesinin objektif temellere oturtulması ve daha katı değerlendirme süreçlerinin devrede olacağı yeni dönemde mükellef hak ve hukukunun korunması adına, 18.04.2025 tarihli sahte ve muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge (SMYİB) kullanma ve 160/A İncelemelerine Yönelik Genelge yayınlanmış ve değerlendirme kriterleri net olarak belirlenmiştir. Uygulamalarda masum mükellefler ile suçluların birbirinden ayrılması esastır. Müfettişlerin kanaati bir veya daha fazla kesin delil mahiyetindeki kriterler üzerinden şekillenebilecek olmasına karşın diğer kriterlere yönelik gerekli araştırmaların yürütülmesi değerlendirme sürecine temel teşkil etmektedir.

SİSTEM NASIL ÇALIŞIR?

KURGAN sistemi cari ve geçmiş verileri analiz ederek, sinyallemeyi mükelleflerin işyeri adreslerinde gerçekleştirilen fiili denetimler ve bilgi isteme yazıları düzenlenmesi suretiyle gerçekleştirmektedir. KURGAN, sayısal ve elektronik veriler ile çalışan merkezi bir vergisel risk analiz sistemidir. Merkezi bir risk analizi ile mükelleflerin belgeyi kanuni defterlerine kaydetmemesi, beyanlarına dâhil etmemesi veya düzeltme beyannamesi vermek suretiyle kayıtlarından çıkarması gibi görünümlere vakıf olunması mümkün değildir. Bu görünümler sistem açısından mutabakat riskleri olarak tanımlanmaktadır. Vergi Usul Kanununun verdiği bilgi isteme yetkisine dayanılarak karşıt inceleme formatındaki bir yazı ile mükelleflerin riskli addedilen işlemlerine yönelik bilgi isteme amaçlı olarak gönderilmektedir. Söz konusu yazılar bir yandan mükelleflere kendi risk durumlarına yönelik bir değerlendirme yapma imkânını sunarken diğer yandan mutabakat risklerini bertaraf ederek gereksiz bir incelemenin sahaya indirilmesinin önüne geçmektedir. Mükelleflerin ekonomik gerçekliklerle paralel kendi menfaati açısından en doğru tercihte bulunacağı değerlendirilmektedir. Her koşulda mükelleflerden alınan yanıtlar KURGAN risk analiz sisteminin bir girdisini oluşturacak ve mükelleflerin denetim planlarında yer alıp yer almayacağı konusunda belirleyici olacaktır.

KURGAN YAZILARINI ALANLAR NE YAPMALI?

Bu yazıları alan mükellefler riskli olduğu yazı ile bildirilen işlemleri gözden geçirmelidir. Mükelleflerin kendi risk değerlendirmelerini kendileri yapması gerekir. Risklilik algısı Vergi İdaresi ile aynı düzeydeyse hukuk düzleminde kayıt veya beyanlarını düzeltme yoluna gidip İdareyi bu konuda cevabi bir yazıyla haberdar etmelidir. Yazının tebliğ edilmesinden çok daha önce bu tarz işlemlerde bulunulmuşsa benzer şekilde bilgi verilebilir. Eğer işlem riskinin Vergi İdaresi ile aynı düzeyde olmadığı kanaatine varılmışsa işlem hangi açıdan riskli bulunmuşsa o alanda araştırmalarını yoğunlaştırıp savunma yapacak delilleri toplaması önemlidir. Sistemde ilk gönderilen yazılar işlemlerin gerçekliğine odaklandığından muhtemel bir denetim sürecinde işlemlerin gerçekliğini ispata yönelik delillerin toplanması gerekir. Bu kapsamda yayınlanan 18.04.2025 tarihli SMYİB Kullanma ve 160/A İncelemelerine Yönelik Genelge vergi müfettişleri tarafından değerlendirme konusu yapılan hususlara açıklık getirmektedir. Bu yönüyle KURGAN yazıları cebri nitelikte yazılar değildir. Mükellefler istedikleri şekilde davranmakta özgür bırakılmıştır. Herhangi bir şekilde veya herhangi bir yöntemde düzeltme yapması veya beyanname vermesine yönelik bir talep içermemektedir. Ayrıca işlem riskinden bahsedilerek olası bir denetimde yapılması gereken hususlara ilişkin olarak mükelleflere bilgi verilmektedir. Sadece yazıların mahiyeti bilgi isteme yazısı olduğundan istenilen bilgilere tebliğ tarihinden itibaren süresi içerisinde cevap verilmemesi, eksik ya da yanıltıcı bilgi verilmesi durumunda VUK 355’inci maddede yer alan özel usulsüzlük cezasının kesilmesi söz konusu olabilecektir.

Alıcılar, KURGAN yazılarına verilen cevapların satıcılar için yürütülecek denetimlerde kullanılacağını göz önünde bulundurmalıdır. Riskli görülen işlemlere yönelik gerekli araştırmaları yapmak dışında satıcılar nezdinde bir eylemde bulunmaları gerekmemektedir. Sistem işlem riski ölçen ve cari verilerle çalışan bir sistemdir. Satıcıyı ve alıcıyı riskli addetmekten ziyade işlemin riskliliğine dikkat çekmektedir. Satıcılar nezdinde yürütülen denetim veya denetimlerin sonuçlarına bağlı olarak işlem riski düşebilir veya yükselebilir. Satıcıların sahte belge düzenlediği veya alıcıların sahte belge kullandığına yönelik bir bilgi KURGAN yazılarında yer almamaktadır. Bu yüzden KURGAN yazılarına cevap vermek dışında mükelleflerin satıcılar nezdinde bir kanaate varmaksızın riskli olduğu ifade edilen işlemlere yönelik araştırmalarını yoğunlaştırması önem arz etmektedir.

06.10.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.