Vedat İlki
İş ve Sosyal Güvenlik Uzmanı
vedat.uzman@gmail.com

İşverenler SGK Defter Kayıt Verelim (mi)/ Vermeyelim (mi) İkilemi?

Sosyal Güvenlik mevzuatı oldukça zor ve karmaşık bir yapıya sahiptir. Özellikle yan tamamlayıcı mevzuat hükümleri ile birlikte geniş mevzuat kültürü gerektiriyor. 5510 sayılı Kanunun bazı maddeleri işveren istihdam eden işyerleri için 506 sayılı Mülga kanun bazı maddelerini dar ve geniş anlamda bünyesine katmıştır.

Özellikle prime esas kazançlar kavramını incelediğimizde 506 sayılı Mülga Kanunda yer alan hükümlerin benzeri 5510 sayılı Kanunda yer verilmiştir.

506 sayılı Kanun 1964 yılında yürürlüğe girmiş, Ekim 2008 yılına kadar yürürlükte kalmıştır.(bazı maddeleri halen yürürlükte)

PRİME ESAS KAZANÇLARIN BELİRLENMESİ!

506 Sayılı Kanunun;

77 Maddesinde yer almıştır.

Sigortalılarla işverenlerin bir ay için ödeyecekleri primlerin hesabında:

a) Sigortalıların o ay için hak ettikleri ücretlerin,

b) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan sigortalılara o ay içinde ödenenlerin,

c) İdare veya kaza mercilerince verilen karar gereğince (a) ve (b) fıkralarında yazılı kazançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde yapılan ödemelerin,

Brüt toplamı esas alınır.

Yukarıdaki hükümler işverenlere hak edilen ücret ve ücrete bağlı hakları ödeme tarihine bakılmadan hak ediliş ayını işaret etmiş ve ödemenin yapılıp yapılmadığına bakılmadan Sigorta Matrahına dahil edilmesini istiyor. Yan hakları ise ödemenin gerçekleştiği ayın kazancına prim matrahı olmasını istiyor. Mahkeme kararları /SSK Denetim var ise maaş olursa ilgili ay’a, maaş dışında ise hangi ay ödeme yapılırsa o ay’ın kazancına ilave edilmesi .

506/77.Maddesinde günümüze uzanan serüvende cari ay içinde ödenmesi ve SSK matrah olarak bildirilmesinden yola çıkılarak denetimlerde 2008/10 aydan sonrası da çok  dikkat çekmemiştir.

5510 SS ve GSS KANUNUNA GÖRE  VE SSİY BAKIŞ!

5510/80 Madde:

4 üncü maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların prime esas kazançları aşağıdaki şekilde belirlenir.

a) Prime esas kazançların hesabında;

1) Hak edilen ücretlerin,

2) Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkaktan o ay içinde yapılan ödemelerin ve işverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen tutarların,

3) İdare veya yargı mercilerince verilen karar gereğince yukarıdaki (1) ve (2) numaralı alt bentlerde belirtilen kazançlar niteliğinde olmak üzere sigortalılara o ay içinde yapılan ödemelerin,

brüt toplamı esas alınır.

5510/80 Maddesi 506/77 Maddesine göre genişletilmiş günümüz iş koşullarına uyarlanmış olsa da

1964 yılındaki kanun uygulama hükümleri aslında kısmen olsa da devam ettirilmiştir.

Burada dikkat çekici nokta Cari Dönem ikilemi ise netlik kazanmamıştır.

5510/80 maddenin (d) bendinde ise küçük bir detay yer verilmiştir.

‘’Ücretler hak edildikleri aya mal edilmek suretiyle prime tabi tutulur. Diğer ödemeler ise öncelikle ödendiği ayın kazancına dahil edilir.’’

Sosyal Sigortalar İşlemler Yönetmeliği 2021 yılında Revize edilmiş, konu detaylı bir şekilde uygulamacılara açıklanmıştır.

97 Maddesinde;

Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki sigortalıların prime esas kazançlarının belirlenmesinde;

a) Ücretler ödenip ödenmediğine veya ne zaman ödendiğine bakılmaksızın, hak edildiği ayın,

e) Ücret dışında sigortalılara ödenmekte olan prim, ikramiye gibi her türlü ödemeler, ödemenin yapıldığı ayın,

kazancına dahil edilerek prime tabi tutulur.

(6) (Ek:RG-18/8/2021-31572)(32) İdari yargı tarafından verilen kararlara istinaden sigortalılara fiilen çalışmadıkları süreler için ücret ve benzeri nitelikte ödeme yapılması halinde; ücretler, ilişkin olduğu aylara mal edilmek, ücret dışındaki diğer ödemeler ise ödendiği ayın kazancına dahil edilmek suretiyle prime tabi tutulur.

(10) (Ek:RG-18/8/2021-31572)(32) Kanunun 80 inci maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine göre; sigortalılara yakacak, temizlik, aydınlatma ve benzeri nitelikteki giderleri ya da tahsil veya mesken yardımı gibi kanunda ismen sayılmayan nedenlerle yapılan ödemeler, ödemenin yapıldığı aydaki prime esas kazanca dahil edilir.

''Cari Ay'' mantığı ile bir çok işveren bu konuda ödeme dönemine bakmadan kayıtları birleştirmeye devam ederken,denetimlerde ikili bakış açısı gelişmiştir.

BORDRO VE ÜCRET TEDİYE PROGRAMLARI ÖDEME TALİMATLARI MUHASEBE KAYITLARI REVİZE EDİLMESİ GEREKİR Mİ?

Günümüz koşullarına bakıldığımızda kanunların kopyala yapıştır yapılması yada günümüze uyarlamada olmadan basma kalıp bordrolama teknikleri tekrar gözden geçirilmesi gerekir.

SSİY 2010 yılında yayınlandığında 2021 yılındaki detaylı açıklamaya yer verilmemiştir.

Bu durumda gerek meslek kuruluşları gerekse işveren oda ve sendikaları konuyu tekrardan gündeme taşımaları , 5510 sayılı Kanunda gerekli düzenleme yapmaları gerekir.

Önerimiz:

Ancak Prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit istihkakın izleyen ayda  yapılan ödemelerin ,cari döneme mal edilmesi halinde ödeme dönemine bakılmadan … gibi ifade yer verilmesi ....

İnsan Kaynakları /Muhasebe Birimleri Kayıt anlamında sıkıntılı süreçler yaşayacaktır.

Örnek:

Maaş+Yan Hakları ödeyen Toplu İş Sözleşmelerine Tabi olan /Bireysel İş Sözleşmesiyle bu hakları ödeyen  işyerleri:

a.)Maaş ve maaşın içinde yer alan maaş gibi olan kalemleri izleyen ayın ilk iş günü yada belirtilen tarihlerde ödemeleri halinde yasa hükmü ve SSİY göre hak edilen aya mal edilecek Sigorta matrahına esas kazanç olarak dikkate alınacaktır.

b.)Prim,İkramiye ve diğer yan haklarsa ödendiği ayın kazancı olarak karşımıza çıkacaktır. Örnek işyeri Ağustos ayında hak edilen ücreti 01.Eylül ödemesi halinde sorun olmaz,01.Eylül günü Prim -İkramiye ve diğer yan hakları ödenirse ,Ağustos ayı ücret bordro/muhasebe kayıtlarında gösterebilir ve banka dekontlarında ise ödemenin yapıldığı ay Eylül olacağı için karşımıza kayıt geçersizliği çıkacaktır.(Cari ay kavramı gelmesi/mal edilmesi konuna bununla ilgili ibare konulması  gerekir)

Bundan dolayı idari anlamda para cezası riski ortaya çıkar.

Bu durumda olan yan haklar ve diğer ödemeleri yapan işverenler ;

a.)Öncelikle Ücret Tediye Bordro-Muhasebe-Banka kayıt uyumluluk adına ücretleri düzenlenmeli,ay sonuna ise yan hakların ödeme talimatlarını ödeme sistemlerini yüklemeleri gerekir.

b.)Ücret ve ücrete bağlı düzeltme işlemelerini ve ödemelerini ödeme yapacakları aya göre ayarlayabilirler.

c.)Kayıt-Muhasebe-Ödeme dönemlerine göre planlama yapılması gerekiyor.

SGK DENETİMİNE KAYIT VERİLSİN Mİ /VERİLMESİN Mİ?

Yukarıdaki açıklamalara göre SGK tarafından yapılacak olası bir incelemede her şeyiniz noksansız olsa da yukarıda belirtiğimiz durumu dikkate almamış işyerleri günümüzde halen varlığını sürdürüyor.

Ödeme dönemlerine göre SGK kayıt incelemesi sonucunda  önemsemediği fakat karşımıza çıktığında canımızı yakan idari para cezası karşısında önlem almamız bir kez daha önem kazanmış oluyor.

SGK DENETİMİNE KAYIT VERMEMENİN İDARİ PARA CEZASI
İşyeri defter, kayıt ve belgelerini Kurumca yapılan yazılı ihtara rağmen on beş gün içinde ibraz etmeyenlere  defter tutma hadlerine göre
		102-e/1	Bilânço esasına göre defter tutmakla yükümlü olanlar aylık asgari ücretin 12 katı tutarında idari para cezası uygulanır.		312,066.00
102-e/2	Diğer defterleri tutmakla yükümlü olanlar  (İşletme esasına göre defter tutanlar)için, aylık asgari ücretin 6 katı tutarında idari para cezası uygulanır.
				156,033.00
102-e/3	Defter tutmakla yükümlü olmayanlar içinasgari ücretin 3 katı tutarında idari para cezası uygulanır.
				78,016.50

KAYIT İNCELEMESİ DÖNEMLERE GÖRE İDARİ PARA CEZASI !

Fiilin işlendiği tarih olarak defter ve belgelerinibraz edilmediği tarih esas alınacağından defter ve belgelerin ibraz edilmemesi nedeniyle uygulanan idari para cezası tutarınıaşmamak şartıyla aylık asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanacaktır.

Banka dekontları ve ücret hesap pusulası karşılaştırılması esnasında ;

Örnek:

A işyerinde Ağustos ayı ücreti her ne kadar Eylül ayında ödemeleri yapılsa da(Ücrete bağlı yan haklar dahil)

Ücret dışı ödeme denilen, Prim, İkramiye, Sosyal Haklar, ödeme ayı dikkate alınarak idari para cezası uygulanır.

Uygulanacak idari para cezası defter tutma hadlerinin tavan tutarını aşmayacaktır.

İşyerinden Ücret tediye bordroları ve ödeme dekontları incelemesi yapılmıştır.

2016-2017-2018-2019-2020-2021-2022-2023-2024-2025 yılları kayıtları istenilmiş,500 sigortalısı olan işyeri  ücret tediye bordrosu uyumsuzluğundan dolayı ….

102-e/5	İbraz edilen aylık ücret tediye bordrosunun, maddede belirtilen unsurlardan herhangi birini ihtiva etmemesi nedeniyle geçersiz sayılması halinde, her bir geçersiz ücret tediye bordrosu için aylık asgari ücretin 1/2  tutarında idari para cezası uygulanır.

Bu durumda fiilin işlendiği tarihlerde geçerli idari para cezaları uygulansa , 2025 yılının defter tutma hadlerine göre AÜX12 katını aşacağından dolayı, A işyerine 312.066 TL idari para cezası uygulanacaktır.

Defter ve belgeleri sunmaması halinde uygulanacak idari para cezası da  312.066 TL.

Defter ve belgeleri sunmak suretiyle ek iptal bildirgeler ve sigorta prim gecikme zamları,6661 sayılı teşvikin iptali gibi konularda gündeme taşınacaktır.

Ödenmiş SGK primi olduğu için Kurum tarafından işverene iade yapılmaz, mahsuplaşma yapılır, idari para cezası aynı yıl için belirlenen defter tutma hadlerini aşmayacağından, tekrar idari para cezası mükerrer yazılmayacak, yazılması halinde iptal edilecektir.

İşverenler için sıkıntılı nokta bordro sistemlerinde bu ödemelerin özellikle prim-ikramiye o ay içinde yapılan ödeme esaslarına entegre edilmesi gerekir.

a.)Önce hak edilen ücret bordrosu yapılması.

b.)Yan haklar o dönem sonu  bitirilmesi,ödeme talimatlarının verilmesi.

c.)Maaşın banka talimatını sözleşme göre istediğiniz zaman verebilirsiniz.(örneğin izleyen aybaşı takip eden ilk 5 işgünü gibi)

d.)Maaş ve yan haklarda  fark vs olursa ,maaş sistemi içinde düzeltilmesi.

e.)İşverenler isterse yan hakları maaş içinde çalışanlara verebilir, bunun tez avantajı işçinin maaş rakamı yüksek olup, maaşa bağlı fazla mesai UBGT ücretleri buna göre ödenir.

f.) İkramiye-prim vs bir gün sonra ödenmesi(bordro düzenleme ayında değil,bir sonraki ay ödenmesi)Muhasebe/MUHSGK kayıtları gerçekleşen döneme atılırsa matematiksel -diğer kayıtlar karışacaktır.

g.)Hak edilen maaş ödeme dönemleri SGK matrahında sorun olmaz,asıl sorun yılda iki defa değişen dönemsel SGK primleri,izleyen iki ay sürecince tavanı aşan dönemlerde prim farkları (Prim-ikramiye ve yan haklarda) .

Böyle bir durumla karşılaşma riski olan işverenler sizce defter kayıt sunması mı yada sunmaması mı ikilemi gündeme gelir.

İşveren tarafı denetime kayıt sunmaması halinde o yılın defter tutma hadlerine göre idari para cezası riskini alabilir.

17.10.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.