Dr.Uğur Dahar
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
ugurda41@gmail.com

Yurt Dışında Yaşayan Serbest Meslek Mensuplarının Türkiye’deki Vergisel Statüsü: Uluslararası Vergi Uyumunda Güncel Yaklaşımlar

1. Giriş: Küresel Mobilite ve Vergisel Yükümlülükler

Küresel dijitalleşme ile birlikte, serbest meslek mensuplarının coğrafi bağımsızlığı artmış, özellikle freelancer, remote worker, dijital göçebe gibi kavramlar iş dünyasında yaygınlaşmıştır. Ancak fiziksel olarak yurt dışında bulunan bir serbest meslek erbabının Türkiye’deki gelir vergisi mükellefiyeti sona ermekte midir? Bu sorunun yanıtı, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu, uluslararası vergi sözleşmeleri ve OECD’nin BEPS eylem planı kapsamında çok boyutlu bir analiz gerektirmektedir[^1].

2. Tam Mükellefiyet ve Dar Mükellefiyet Kriterleri

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu (GVK)’na göre, Türkiye’de:

İkametgâhı bulunanlar

Bir takvim yılı içinde Türkiye’de devamlı olarak altı aydan fazla oturanlar

Tam mükellef sayılırlar (GVK md. 3)[^2]. Ancak yurt dışında ikamet eden, fakat Türkiye’de gelir elde etmeye devam eden kişiler için dar mükellefiyet hükümleri geçerli olabilir.

GVK md. 6’ya göre dar mükellefiyette yalnızca Türkiye’de elde edilen kazançlar vergilendirilir[^3].

3. Serbest Meslek Kazançlarında Vergilendirme Esası

GVK md. 65-67 kapsamında serbest meslek kazancı, şahsi mesaiye, bilgiye ve ihtisasa dayanan faaliyetlerden elde edilen kazanç olarak tanımlanır[^4].

Yurt dışında ikamet eden bir Türk serbest meslek erbabı:

Türkiye’deki mükellefiyetini sonlandırmadıysa: Tam mükellef gibi beyan vermeye devam eder.

Mükellefiyetini kapattıysa, ancak Türkiye kaynaklı gelir elde ediyorsa: GVK md. 6 kapsamında dar mükellef olarak beyanname vermelidir.

Ayrıca, serbest meslek makbuzu düzenleme yetkisi devam etmekteyse, faaliyet Türkiye’de başlamış ve burada tescilli ise, stopaj ve KDV yükümlülükleri de sürebilir.

4. Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları (ÇVÖA) Kapsamında Değerlendirme

Türkiye’nin birçok ülke ile imzaladığı Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşmaları (DTA) uyarınca, hizmet sunulan ülkeye göre vergi hakkı paylaşılmaktadır.

Örnek:

Portekiz-Türkiye ÇVÖA md. 14’e göre, bağımsız kişisel hizmetler, hizmetin sunulduğu ülkede vergilendirilebilir, ancak işyeri oluşturulmamışsa, mukim ülkede de vergiye tabi tutulabilir[^5].

Dolayısıyla Portekiz mukimi bir Türk serbest meslek erbabı, hizmeti Türkiye’ye sunuyorsa ve orada bir işyeri yoksa, Portekiz’de vergilendirilir; ancak Türkiye’ye karşı da beyan yükümlülüğü doğabilir (özellikle stopaj ve KDV açısından).

5. OECD BEPS ve Ekonomik Bağlantı Kavramı

OECD’nin BEPS (Base Erosion and Profit Shifting) eylem planı, özellikle dijital ortamda faaliyet gösteren serbest meslek erbaplarının vergisel sorumluluklarını yeniden tanımlamaktadır[^6].

Ekonomik bağ, yalnızca fiziki varlıkla değil, “gelirin ekonomik doğduğu yer” ile de kurulur.

Bu bağlamda, Türkiye’ye fatura kesen bir dijital hizmet sunucusu, Portekiz’de yaşasa dahi Türkiye’de ekonomik bağ nedeniyle stopaj veya KDV yükümlülüğü doğurabilir.

6. Maliye Bakanlığı ve Danıştay Kararları

Danıştay 4. Dairesi, Türkiye’de ikamet etmeyen ancak Türkiye’ye hizmet sunan bir kişinin serbest meslek kazancının stopaja tabi olduğunu belirtmiştir (E. 2008/2537, K. 2010/3462)[^7].

GİB özelgelerinde, Türkiye’de düzenlenen serbest meslek makbuzlarının, kişi yurt dışında yaşasa dahi, GVK ve KDVK hükümlerine tabi olacağı yönünde görüşler mevcuttur[^8].

7. Sonuç ve Öneriler

Yurt dışında yaşayan Türk serbest meslek erbaplarının vergisel statüsü;

İkametgah,

Mukimlik belgesi,

Faaliyetin merkezi,

Gelirin doğduğu ülke

Ve ÇVÖA hükümleri çerçevesinde değerlendirilmelidir.

Önerilen adımlar:

Türkiye’deki mükellefiyet durumu netleştirilmeli

ÇVÖA kapsamındaki haklar araştırılmalı

Gerekirse dar mükellef olarak beyanname verilmeli

KDV, stopaj ve serbest meslek makbuzu düzenleme konuları uzmanla denetlenmeli

Dipnotlar:

[^1]: OECD, “Model Tax Convention on Income and on Capital”, OECD Publishing, 2021.

[^2]: 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu, md. 3.

[^3]: 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu, md. 6.

[^4]: 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu, md. 65-67.

[^5]: Türkiye-Portekiz Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması, md. 14.

[^6]: OECD, “BEPS Action 1: Addressing the Tax Challenges of the Digital Economy”, 2015.

[^7]: Danıştay 4. Dairesi, E. 2008/2537, K. 2010/3462.

[^8]: GİB, İstanbul VDB, 18.07.2016 tarih ve 62030549-120[Mük.65-1]-60049 sayılı özelge.

26.05.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.