Sinan Dağ
Belediye Müfettişi
sinandag1985@hotmail.com

Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Hazine Garantisi Olmaksızın Hibe Hariç Dış İmkân Sağlamasına İzin Verilmesine ve Sağlanan Dış İmkânın İzlenmesine İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik

Giriş

Türkiye’de yerel yönetimlerin büyük ölçekli yatırım ve altyapı projelerinde dış finansman kaynaklarına başvurması uzun süredir sürdürülen bir uygulama. Özellikle uluslararası kalkınma banklarından sağlanan uzun vadeli, düşük faizli krediler; belediyelerin ulaşım, çevre ve altyapı projelerini gerçekleştirmelerinde kritik rol oynuyor.

10 Mayıs 2025 tarihli 32896 sayılı Resmi Gazete aşağıdaki gibidir;

‘‘MADDE 1- 9/2/2009 tarihli ve 27136 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Hazine Garantisi Olmaksızın Hibe Hariç Dış İmkân Sağlamasına İzin Verilmesine ve Sağlanan Dış İmkânın İzlenmesine İlişkin Yönetmeliğin 5 inci maddesinin dördüncü fıkrasının (b) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiş, aynı fıkraya (b) bendinden sonra gelmek üzere aşağıdaki bent eklenmiş ve diğer bentler buna göre teselsül ettirilmiş, aynı maddeye dördüncü fıkrasından sonra gelmek üzere aşağıdaki fıkra eklenmiş, diğer fıkralar buna göre teselsül ettirilmiş ve mevcut beşinci fıkrada yer alan “altıncı” ibaresi “yedinci” şeklinde değiştirilmiştir.

“b) Kurum ve kuruluşun, bağlı kuruluşları ve sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip olduğu şirketler dahil olmak üzere, başvuruda bulunduğu tarih itibarıyla Kanun kapsamında Hazine ve Maliye Bakanlığına vadesi geçmiş borcunun bulunmaması,”

“c) Kurum ve kuruluşun, bağlı kuruluşları ve sermayesinin yüzde ellisinden fazlasına sahip olduğu şirketler dahil olmak üzere, 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun kapsamında vergi dairelerine vadesi geçmiş borcunun bulunmaması ve 31/5/2006 tarihli ve 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında Sosyal Güvenlik Kurumuna süresi içinde ödenmemiş prim ve diğer alacaklarının bulunmaması,”

“(5) Kurum ve kuruluş, dördüncü fıkranın (c) bendindeki kriterleri karşıladığını gösterir bilgi ve belgeleri Hazine ve Maliye Bakanlığına sunmak ile yükümlüdür. Hazine ve Maliye Bakanlığının bu konuda yapacağı değerlendirmeler kurum ve kuruluş tarafından ibraz edilen bilgi ve belgelerle sınırlı olup, söz konusu bilgi ve belgelerin temini ve doğruluğundan kurum ve kuruluş sorumludur.”

MADDE 2- Aynı Yönetmeliğin 6 ncı maddesinin ikinci fıkrasında yer alan “altıncı” ibaresi “yedinci” şeklinde değiştirilmiştir.

MADDE 3- Aynı Yönetmeliğe aşağıdaki geçici madde eklenmiştir.

“Geçiş hükmü

GEÇİCİ MADDE 3- (1) Bu maddenin yayımı tarihi itibarıyla sonuçlanmamış izin taleplerinin sahibi kurum ve kuruluşlar, 5 inci maddenin beşinci fıkrası uyarınca sunmakla yükümlü olduğu bilgi ve belgeleri bu maddenin yayımı tarihinden itibaren en geç 20 iş günü içinde Hazine ve Maliye Bakanlığına sunar. Söz konusu süre içinde bilgi ve belgelerin sunulmaması halinde izin talebi yapılmamış sayılır.”

2025 yılı itibarıyla belediyelerin dış finansman kaynaklarına erişiminde önemli bir yasal değişiklik yürürlüğe girdi. 9.02.2009 tarihli ‘‘ Hibe Hariç Dış İmkan Sağlanmasına İzin Verilmesine İlişkin Yönetmelik’’  te yapılan değişiklik, dış borçlanma süreçlerine yeni koşullar getirdi. Bu yazı ile, mevcut durumdaki değişiklik ele alınacak olup belediye personeline rehberlik etmek amaçlamaktadır.

1. Belediyelerin Dış Borçlanma Yetkisi: Yasal Temeller

Türkiye’de belediyelerin dış kaynak kullanımı, hem kendi mevzuatları hem de merkezi yönetimin denetimi altında yürütülür. Dış borçlanma, özellikle büyük çaplı altyapı projeleri ve uzun vadeli kalkınma yatırımları için başvurulan temel finansman yöntemlerinde biridir. Ancak bu yetki doğrudan ve sınırsız değildir; belli kurallar ve denetim mekanizmaları çerçevesinde işler.

a- Mevzuat Dayanağı;

Belediyelerin dış borçlanma süreci temel olarak iki ana yasaya dayanır:

- 5393 sayılı Belediye Kanunu (Madde 68): Belediyelerin borçlanma yetkilerini ve sınırları tanımlar. Buna göre, dış borçlanma Hazine garantili ya da garantisiz olabilir, ancak her iki durumda da merkezi idarenin izni gerekir.

- 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanun: Kamu kurumlarının borçlanma süreçlerini, Hazine garantisi şartlarını ve borç yönetimi esaslarını düzenler.

b- Hazine Onayı Zorunluluğu:

Belediyeler, uluslararası finans kuruluşlarından ya da yabancı bankalardan dış kaynak sağlamak istediklerinde mutlaka Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın ön onayını almak zorundadır. Bu onay sürecinde;

- Belediyenin mevcut borç durumu

- Geri ödeme kapasitesi

- Proje detayları ve ekonomik fizibilite

- Bütçe dengesi

gibi kriterler göz önünde bulundurulur.

2- 10 Mayıs 2025 Yönetmelik Değişikliği: Ne Değişti

10 Mayıs 2025 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelik değişikliği, kamu kurumları ve özellikle belediyelerin dış kaynaklara erişimini önemli ölçüde sınırlayan yeni bir dönemin kapılarını araladı. Yönetmelikte yapılan bu değişiklik, özellikle mali disiplini sağlama amacıyla belirli borç türlerini dış kaynak kullanımında engel haline getiriyor.

a- Yönetmelikte Yer Alan Temel Düzenleme

Yeni düzenlemeye göre, Hazine’ye vadesi geçmiş borcu, vergi dairelerine vadesi geçmiş vergi borcu veya SGK’ya süresinde ödenmemiş prim borcu bulunan kamu kurumları ve kuruluşları (belediyeler dahil), artık dış kaynak kullanamayacak.

Yönetmelikte şu ifade dikkat çekiyor:

‘‘Hibe hariç dış imkan kullanmak isteyen kamu kurum ve kuruluşları, Hazine’ye, SGK’ya ve vergi dairelerine borçsuz olduklarını belgelemekle yükümlüdür.’‘

Bu ifade, yalnızca belediyelerin değil, dış kaynakla proje yürütmek isteyen tüm kamu kurumlarının mali sorumluluklarını düzenli yerine getirmesini zorunlu kılıyor.

b- ‘‘Hibe Hariç Dış İmkan’’ İfadesi Ne Anlama Geliyor;

Bu kavram, düzenlemenin kapsamını genişletiyor. Artık klasik anlamda dış borçlar değil, şu unsurlar da bu kapsamda;

- Uluslararası finans kuruluşlarından alınan krediler

- Kalkınma bankalarından sağlanan proje finansmanları

- Leasing veya finansal kiralama yoluyla sağlanan dış destekler

- İkili anlaşmalara dayalı dış mali yardımlar (geri ödemeli olanlar)

Ancak hibe şeklindeki geri ödemesiz yardımlar bu sınırlamanın dışında tutuluyor. Bu da belediyelerin, AB fonları gibi hibeler için başvuru yapmaya devam edebileceği anlamına geliyor.

c- Belediyeler İçin Ne Anlama Geliyor;

Bu yeni düzenleme, daha önce Hazine onayıyla gerçekleştirilebilen bazı borçlanmaların artık doğrudan engellenebilmesini mümkün kılıyor. Çünkü Hazine, daha önce sadece mali göstergeleri analiz ederek karar veriyordu; artık borçsuzluk belgesi zorunluluğu teknik analiz sürecini aşan bir ön şart haline geldi.

Özetle;

- Hazine’nin ‘‘hayır’’ deme yetkisi genişledi

- Belediyelerin dış kaynak kullanabilmesi için önce borçsuzluklarını belgelemeleri gerekiyor.

- Süreç daha bürokratik ve kısıtlayıcı hale geldi.

c- Geçici Madde: Devam Eden Başvurular Ne Olacak:

Bu değişiklikte yönetmeliğe eklenen Geçici Madde 3 ile, 11 Mayıs 2025 itibarıyla henüz sonuçlanmamış olan izin talepleri için özel bir geçiş süreci tanımlandı;

- ‘‘Bu taleplerin sahip sahibi kurumlar, 20 iş günü içinde gerekli belgeleri Hazine ve Maliye Bakanlığı’na sunmak zorunda,

- Aksi halde başvurular ‘‘ yapılmamış sayılacak.’’

Belediyelerde bu tür izin süreçlerinde yer alan birimlerin acilen mevcut başvurularını kontrol etmesi ve ilgili belgeleri zamanında sunması gerekiyor.

3- Belediyelerin Mali Durumu Artık Daha Kritik

Yeni yönetmelik, belediyelerin yalnızca dış kaynak kullanma yöntemlerini değil, mali yapılarını doğrudan etkileyecek bir eşik belirliyor. Artık belediyelerin dış borçlanma yapabilmesi için sadece uygun projeye sahip olması yeterli değil; aynı zamanda Hazine, Vergi ve SGK borçlarından arınmış bir mali pozisyonda olmaları gerekiyor.

a- Borç Türleri Neden Engelleyici Hale Geldi;

Üç ana borç türü, dış kaynak kullanımında veto sebebi haline geldi;

- Hazine’ye olan vadesi geçmiş borçlar: Daha önce alınmış borçların geri ödemelerinde aksama varsa, yeni kaynaklara erişim engelleniyor.

- Vergi Borçları: Belediyelerin stopaj, KDV veya Kurumlar vergisi gibi kalemlerde vadesi geçmiş borçları bulunuyorsa, bu durum dış borçlanma izni alamamalarına yol açıyor.

- SGK prim borçları: Personel ve hizmet alımlarıyla ilgili yükümlülüklerin yerine getirilmemesi, Sosyal Güvenlik sistemine olan yükümlülüklerde gecikme anlamına geldiğinden, ciddi bir engel teşkil ediyor.

b- Uygulamada Ne Değişti;

Eskiden belediyeler dış borçlanma için proje bazlı başvuruda bulunabiliyor, Hazine de projeyi teknik ve mali açılardan değerlendirerek onaylayabiliyordu. Yeni düzenlemede bu süreçten önce borçsuzluk belgesi sunulması zorunlu hale geldi. Bu da;

- Başvuru sürecinin uzamasına

- Borç yapılandırması olmayan belediyelerin süreç dışında kalmasına

- Sadece mali disipline sahip belediyelerin dış kaynaklara erişebilmesine yol açar.

4- Yeni Düzenlemenin Olası Etkileri

2025’te yapılan yönetmelik değişikliği, belediyelerin dış borçlanma araçlarını kullanabilmesi için sadece yasal değil, aynı zamanda mali ve stratejik açılardan dönüşüme ihtiyaç duyduğunu gösteriyor.

a- Olası Etkiler;

- Yatırımların Yavaşlaması: Borçlu belediyeler, dış kaynaklı projelerini durdurmak veya ertelemek zorunda kalabilir. Bu, özellikle büyük altyapı projelerinde ciddi zaman kaybına yol açabilir.

- Proje Finansman Alternatiflerinin Azalması: Geri ödemeli dış kaynakların kısıtlanması, hibelerin sınırlı oluşu nedeniyle proje geliştirme kapasitesini düşürebilir.

- Mali Baskının Artması: Yatırımlar iç kaynak bulamayan belediyeler, kısa vadeli finansman çözümlerine (tahsilat artırımı, iç borçlanma) yönelebilir.

b- Belediyelerin Uyum Sağlaması İçin Yapması Gerekenler;

1- Belediyeler borçlarının türünü, vadesini ve geri ödeme planlarını şeffaf şekilde izleyebilecek sistemler geliştirmeli.

2- SGK, Vergi dairesi ve Hazine ile iletişim içerisinde olarak yapılandırma ve ödeme planları yapılmalı.

3- Belediyeler mali performansını iyileştirmeli ve tahsilat oranlarını artırmalı, gider yönetimi sıkılaştırılmalı, bütçe disiplini sağlanmalı.

4- AB ve uluslararası kuruluşların hibe fonlarına erişim için proje yazımı ve takip kapasitesi artırılmalı.

Bu adımlar, sadece dış kaynaklara erişim sağlamak için değil, aynı zamanda belediyelerin genel mali sağlığını güçlendirmek için de kritik öneme sahiptir.

Sonuç

10 Mayıs 2025 tarihli resmi gazete de yayınlanan ve yönetmelikte yapılan değişikliği, belediyelerin dış borçlanma yetkisini sadece teknik uygunlukla değil, mali sorumlulukla da ilişkilendiren yeni bir dönemin başlangıcı oldu. Artık dış kaynak kullanımının ön koşulu, sadece proje bazlı yapılan işlemlerle değil, Hazine’ye, vergi dairelerine ve SGK’ya olan borçların bulunmamasıdır.

Bu yeni çerçeve, belediyelere mali disiplin konusunda açık bir mesaj veriyor: Mali yönetim yeterliliği olmayan belediyelerin dış kaynak erişimi artık mümkün olamayacak.

Yatırımların sürdürülebilirliği ve dış finansman imkanlarının devamı için belediyelerin şu üç temel alana odaklanması önemlidir;

1- Borçsuzluk Şartına Hazırlık: Mali hizmetler birimleri, dış kaynak planlamasında önce vergi, Hazine ve SGK borçlarını sıfırlamalı veya yapılandırmalı.

2- Dış Finans Stratejisi Geliştirme: Hibe, eş finansman ve geri ödemesiz kaynaklara yönelme stratejisi artırılmalı.

3- Uzun Vadeli Mali Planlama: Bütçe disiplini, gelir tahsilat performansı ve yatırım programlarının yeniden dengelenmesi gereklidir.

Bu süreç, yerel yönetimlerin sadece mali değil, aynı zamanda yönetsel kapasitesini de artırma fırsatıdır. Disiplinli, şeffaf ve stratejik bir mali yapı kuran belediyeler, yeni düzenlemelerle gelen kısıtlamaları avantaja dönüştürebilir.

16.05.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.