Recep Selimoğlu
Yeminli Mali Müşavir
Öğretim Görevlisi

Yıllara Yaygın (Sari) İnşaat Taahhüt İşlerinde %5 Stopaj Konusunda Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar Örnek Uygulamalar

İnşaat taahhüt işleri başladığı yılda tamamlanmışsa, genel hükümlere tabidir. Örneğin, bir inşaat taahhüt işi 2025 yılında başlamış ve 2025 yılında tamamlanmışsa bu işle ilgili muhasebe ve vergi uygulamalarında özel bir düzenleme yer almamaktadır, genel kurallar geçerlidir.

İnşaat taahhüt işlerinde işin yıllara yaygın (sari) olup-olmadığının tespiti önemlidir. Dikkat edilmesi gereken, taahhüt işinin başladığı yıldan sonraki yıla sarkmış olmasıdır…

Örneğin, 31/12/2024 tarihinde başlamış ve 01/01/2025 tarihinde tamamlanmış (!?) olan bir inşaat taahhüt işi faaliyeti, yıllara yaygın/yıllara sari kabul edilecektir.

Yıllara yaygın inşaat taahhüt işlerinde, Gelir Vergisi Kanunu 94. Madde  ve Kurumlar Vergisi Kanunu 15.madde hükümleri gereğince, bu işleri yapan gerçek veya tüzel kişilere ödenen istihkak bedellerinden ve avans ödemelerinden, istihkak sahiplerinin gelir vergilerine / kurumlar vergisine mahsuben vergi tevkifatı/vergi kesintisi (stopaj) yapılması zorunludur.

( 04/02/2021 tarih 31385 sayılı RG’de yayımlanan 3491 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 01/Mart/2021 tarihinden itibarenTevkifat -stopaj oranı % 5 olarak uygulanmaktadır.)

Buna göre, yıllara yaygın inşaat işi yapan yüklenicilere (müteahhitlere) 01/Mart/2021 tarihinden itibaren yapılan ödemelerden ( avans olarak ödenenler dahil) %5 oranında tevkifat/stopaj yapılacaktır.

ÖRNEK UYGULAMALAR:

• Sözleşmeye göre, işin başladığı yılda bitirilmesi öngörülmüştür.

İş sözleşmede yazılı olduğu biçimde başladığı yılda bitirilmişse, bu durumda, müteahhitlere yapılan hak ediş veya avans ödemelerinden vergi tevkifatı (stopaj) yapılmaz.

• Sözleşmeye göre iş Mart/2025 de başlayacak ve Ocak/2026 da bitirilecektir.

Sözleşmeye göre işin süresi bir yıldan az olmakla birlikte, iş başladığı yılda bitmeyecektir. İş yıllara yaygın bir iştir. Dolayısıyla, işin başladığı tarihten bitim tarihine kadar olan sürede, müteahhide yapılacak her türlü hak ediş ve/veya avans ödemelerinden vergi tevkifatı /stopaj yapılması zorunludur. İşin yıllara yaygın olduğu işin başında sözleşmede bellidir.

• Sözleşmeye göre  Nisan/2025 de başlaması ve Aralık/2025 de bitirilmesi öngörülen iş, Ocak/2026 da bitirilmiştir.

Yapılan sözleşmede işin başladığı yılda bitirileceği öngörülmesine rağmen, iş, her hangi bir nedenle başladığı yılın sonunda bitirilememiş ise, bu durumda uygulamada taraflar arasında ek sözleşme yapılarak süre uzatıldığı ve inşaat faaliyetinin devam ettirildiği görülmektedir. Burada iş, ek sözleşme ile birlikte ve bu ek sözleşmenin yapıldığı tarih itibariyle yıllara yaygın hale gelmektedir. Dolayısıyla ek sözleşmenin yapıldığı tarihten itibaren, müteahhide yapılacak avans veya hakediş ödemelerinden vergi tevkifatı (stopaj) yapılması gerekmektedir. Başka bir ifadeyle, bu iş nedeniyle, müteahhide, işin başladığı tarihten süre uzatılmasına konu olan ek sözleşmenin yapıldığı tarihe kadar yapılan ödemelerden (avans veya hakedişlerinden) vergi tevkifatı (stopaj) yapılmayacak, stopaj, ek sözleşme tarihinden itibaren yapılacak ödemelerde söz konusu olacaktır.

Ek sözleşme yapılmamış olması durumunda vergi tevkifatı (stopaj), işin başladığı yılı izleyen yılın başından itibaren başlayacaktır.

Örneğin, sözleşmeye göre işin süresi: 15/04/2025 – 31/12/2025 dir.İşin yıl sonuna kadar tamamlanamayacağı görülerek, 25/12/2025 de ek sözleşme yapılmış ve süre uzatılarak işin bitim tarihi 20/01/2026 olarak yeniden belirlenmiştir. Buna göre, 15/04/2025 – 24/12/2025 arasında müteahhide yapılan avans veya hakediş ödemelerinden vergi tevkifatı (stopaj) yapılmaz. Ancak, 25/12/2025 den itibaren müteahhide yapılacak avans veya hak ediş ödemelerinden %5 oranında vergi tevkifatı (stopaj) yapılacaktır.

Bu örnek uygulamada ek sözleşmenin yapılmadığını varsayalım.Bu durumda, 2025 yılında 31/12/2025 tarihine kadar yapılan ödemelerde stopaj olmayacak, vergi tevkifatı (stopaj) 01/01/2026 tarihinden itibaren yapılan ödemelerde söz konusu olacaktır.

• Sözleşmeye göre Temmuz/2025 de başlaması ve Ocak/2026 da bitirilmesi öngörülen iş, Aralık/2025 de bitirilmiştir.

İşin başında bu işin yıllara yaygın olacağı sözleşmeyle bellidir.Taraflar işin devamı süresince bu işin Aralık/2025 de biteceğini önceden bilmemektedirler. Dolayısıyla, sözleşmeye göre yıllara yaygın olan bu iş nedeniyle işin başından itibaren müteahhide yapılacak olan ödemelerden vergi tevkifatı (stopaj) yapılacaktır.

Şayet sözleşmede müteahhide hak ediş ödemesinin işin bitiminde yapılacağı belirtilmişse, bu durumda, işin bittiği Aralık/2025 tarihi itibariyle bu işin sözleşmeye rağmen yıllara yaygın bir iş olmadığı fiili durumu ortaya çıkmış olacağından, müteahhide bu tarih itibariyle yapılacak hakediş ödemesinden vergi tevkifatı (stopaj) yapılmaması gerekir.

• Sözleşmeye göre Aralık/2024 de başlaması ve Mayıs/2025 de bitirilmesi öngörülen iş, Ocak/2025 de başlamış, Temmuz/2025 de bitirilmiştir.

GVK 42. Madde hükmü kapsamında, inşaat taahhüt işinde işin fiilen yapıldığı süre esas alınmalı ve bu iş fiilen başladığı yılda bitirilmemişse söz konusu madde hükmünce yıllara yaygın (sari) inşaat taahhüt işi kabul edilmelidir.. Dolayısıyla, fiilen sözleşmenin yapıldığı yılı izleyen yılda başlamış ve aynı yılda bitirilmiş olan inşaat taahhüt işlerinde, iş yıllara yaygın sayılamayacağından (fiili duruma göre…) vergi tevkifatı (stopaj) da söz konusu  olmayacaktır.

• İşle ilgili her hangi bir sözleşme yapılmamıştır.

İnşaat taahhüt işlerinde işin başlangıcında ve devamında hiçbir yazılı sözleşmenin bulunmaması durumunda, vergi tevkifatı (stopaj), işe başlanılan yılı takip eden yıl başından itibaren yapılacak ödemelerde söz konusu olacaktır. Bu gibi durumlarda işin başladığı yılda stopaj yapılmayacaktır. Bize göre, tarafların hak ve yükümlülüklerinin yazılı bir sözleşmeye bağlanmamış olmasının, özellikle hukuki ve mali sonuçlarının olabileceği hususu bilinmeli ve sözleşmeler noter onaylı düzenlenmelidir…

• Yapılan sözleşme, fiili duruma uygunmudur?

İnşaat taahhüt işlerinde, inşaat sözleşmelerinin vergi tevkifatı konusunda belirleyici olması, sözleşme yapanların işin başındaki her türlü iyi niyetlerinin yanında, maalesef  fiili durumla örtüşmeyen uygulamaları da beraberinde getirebilmektedir. Şüphesiz bu durum, verginin zamanında alınamaması, vergilendirmede adaletsizlik ve makro dengelerin korunamaması gibi olumsuz sonuçlara neden olabilmektedir.

Örneğin, 10 katlı 20 bloktan oluşan bina inşaatı ile ilgili düzenlenecek inşaat taahhüt sözleşmesinde, işin  Eylül/2025 de başlayıp Aralık/2025 de bitirileceğinin yer alması, olayın gerçek mahiyetine aykırıdır, fiili duruma uygun değildir. Bu işin, işin başında yıllara yaygın olacağı bellidir… 

Bir inşaat taahhüt işini üstlenen müteahhit, bu işi örneğin üç yılda tamamlayacaksa, bu işle ilgili olarak, işin başladığı tarihten bitirildiği tarihe kadar müteahhide yapılacak ödemelerden vergi tevkifatı(stopaj) yapılması gerekecektir.

İnşaat taahhüt işleriyle ilgili yapılan sözleşmelerde, işin niteliğinin çok iyi gözden geçirilmesi, işin bitim tarihinin-süresinin tespitinde gerçekçi olunması, vergi tevkifatı uygulaması ve ileride olası cezalı vergi tarhiyatları açısından son derece önemlidir. Normal şartlarda en az 3 yılda tamamlanabilecek bir inşaat taahhüt işinin, yıllara yaygın hale gelmesini önleyebilmek için, başladığı yılda bitirileceğine dair yapılan sözleşme hükmünün, fiili durumla ilgisinin olamayacağı açıktır… 213 sayılı Vergi Usul Kanunu Md./3-B:’’İspat: Vergilendirmede vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin  gerçek mahiyeti esastır….İktisadi ve teknik icaplara uymayan veya olayın özelliğine göre normal ve mutad olmayan bir durumun iddia olunması halinde ispat külfeti bunu iddia eden tarafa aittir.’’         

İşin başında yıllara yaygın olacağı bilinen bir inşaat taahhüt işinin, işe başlanılan yıl içinde bitirileceğini sözleşmeyle hüküm altına almış olmanın, bu işin yıllara yaygın bir iş olduğu mahiyetini ortadan kaldırmayacağı ve dolayısıyla bu işle ilgili olarak işe başlama tarihinden itibaren hak sahiplerine yapılan ödemelerden vergi tevkifatı yapılması gerektiği açıktır.

• İnşaat taahhüt işi kısım-kısım  farklı sözleşmelerle aynı müteahhide verilmiştir.

Aynı inşaat işinde, ayrı ayrı sözleşmelerle işin kısım kısım aynı müteahhide verilmesi ve müteahhidin de yapacağı her işi başladığı yılda tamamladığı  düşünülürse, bu durumda aynı iş için müteahhide yapılan ödemelerde vergi tevkifatı söz konusu olmayacaktır.

Örneğin, müteahhit, binaların dış sıvalarının yapılması taahhüt işini sözleşmeye bağlı olarak Nisan/2025 de üstlenmiş ve Aralık/2025 de bitirmiştir. Aynı müteahhit, aynı binaların boya taahhüt işini farklı bir sözleşmeyle Ocak/2026 da üstlenmiş ve Mayıs/2026 da bitirmiştir.                    

Bu örnek uygulamada şekil olarak yapılan işler başladığı yıllarda bitirildiği için vergi tevkifatı (stopaj) olmayacağı düşünülebilir…Ancak, vergilendirmede vergiyi doğuran olay ve bu olaya ilişkin muamelelerin gerçek mahiyeti esastır ve şekli değil fiili duruma itibar edilir.(VUK/Md-3)

Sıva ve boya işlerinin, aynı müteahhit tarafından yapıldığı ve bu işlerin birbirini tamamlar mahiyette işler olduğu hususuna dikkat edilmelidir..?

İnşaat taahhüt işleriyle ilgili yapılan sözleşmelerde, işin niteliğinin çok iyi gözden geçirilmesi ve işin tamamının müteahhit açısından birbirini izleyen bir bütünlük içinde olup-olmadığının doğru şekilde tespit edilmesi, vergi tevkifatı uygulaması ve ileride olası cezalı vergi tarhiyatları açısından son derece önemlidir.

• Yıllara yaygın inşaat taahhüt işlerinde, işin bir kısmının veya tamamının, işi üstlenen müteahhit tarafından başka müteahhitlere (taşeronlara-alt müteahhitlere) yaptırılması durumunda vergi tevkifatı (stopaj) uygulaması:

Vergi tevkifatı (stopaj) açısından konu, birden fazla takvim yılına sirayet eden inşaat ve onarma işlerinin taahhüde dayalı olarak yapılması karşılığında hakedilen istihkakların veya alınan avansların varlığıdır. Burada alt müteahhit (taşeron), asıl müteahhide karşı inşaat işini taahhüt eden konumundadır.

Şayet taşeronun yaptığı inşaat taahhüt işi yıllara yaygın bir iş ise, bu durumda müteahhit de, taşerona yapacağı avans ve/veya hakediş ödemelerinden vergi tevkifatı (stopaj) yapmak zorundadır.

Örnek:

Konut inşaatı faaliyetinde bulunan (A) Ltd.Şti., inşaatın yapımını anahtar teslimi şeklinde inşaat taahhüt sözleşmesine bağlı olarak (B) firmasına vermiştir. Sözleşmeye göre (B) firması 2025 yılında başlayacağı inşaatı 2026 yılında teslim edecektir.

(B) firması işin bir kısmını (C) işletmesine vermiş, (C) işletmesi aldığı işin bir kısmını (D) ye, bir kısmını (E) işletmesine vermiştir. (E) işletmesi de işin bir kısmını (F) işletmesine yaptırmıştır. İşletmelerin fiili olarak işe başlama ve işi bitiriş-teslim tarihleri aşağıdaki gibidir:

İşletme                     İşe başlama              İşin teslimi

B                                  2025                          2026

C                                  2025                          2026

D                                  2025                          2026

E                                  2025                          2025

F                                  2025                          2025

(B) işletmesi inşaat taahhüt işi üstlenmiştir.

Diğer işletmelerin yaptıkları işler de inşaat taahhüt işidir.

(B) işletmesi yıllara yaygın inşaat taahhüt işi yapmaktadır.                   (2025-2026)   (A) Ltd.Şti. işin başından sonuna kadar (B) işletmesine yapacağı hakediş veya avans ödemelerinden stopaj yapacaktır.

(C) işletmesi yıllara yaygın inşaat taahhüt işi yapmaktadır.                   (2025-2026)  (B) işletmesi (C) ye yapacağı tüm hakediş veya avans ödemelerinden stopaj yapacaktır.

(D) işletmesi yıllara yaygın inşaat taahhüt işi yapmaktadır.                    (2025-2026)  (C) işletmesi (D) ye yapacağı tüm hakediş veya avans ödemelerinden stopaj yapacaktır.

(E) işletmesinin yaptığı inşaat taahhüt işi  yıllara yaygın değildir.            (2025-2025)  (D) işletmesi (E) ye yapacağı hakediş veya avans ödemelerinden stopaj yapmayacaktır.

(F) işletmesinin yaptığı inşaat taahhüt işi yıllara yaygın değildir.             (2025-2025)  (E) işletmesi (F) ye yapacağı hakediş veya avans ödemelerinden stopaj yapmayacaktır.

Önemli!!!

Vergi tevkifatı (stopaj), sadece nakden ödemelerde değil, hesaben yapılan ödemeler için de geçerlidir. Stopaja tabi olması gereken kazancı (hakedişleri / istihkakları) ödeyecek olanları, hakediş sahiplerine (müteahhitlere) karşı borçlu durumda gösteren herhangi bir kayıt veya işlemin varlığı, hesaben ödeme yapıldığını gösterir.

Örneğin, hakediş belgelerinin düzenlenerek faturaya bağlanması/fatura kesilmesi ve bu faturanın defterlere kaydedilmesi durumunda, herhangi bir nakdi ödeme yapılmamış olmasına rağmen, vergi tevkifatı(stopaj) açısından ödeme yapılmış sayılır.

Yıllara yaygın inşaat taahhüt işlerinde müteahhit hakedişlerinden  kesilen vergiler (stopajlar), müteahhit açısından peşin ödenen vergi niteliğindedir. Vergi tevkifatını yapan işveren (işi yaptıran…) kestiği vergi tutarını müteahhit adına ilgili vergi dairesine ödemekle yükümlüdür.

Örneğin, müteahhide yapılacak 1.700.000 TL tutarında bir avans veya hakediş ödemesinde:

1.700.000 X %5 : 85.000 TL Vergi tevkifatı (stopaj) hesaplanır. Müteahhide yapılacak net ödeme : 1.700.000 – 85.000 : 1.615.000 TL dır.  İşveren, müteahhitten yaptığı 85.000 TL vergi kesintisini, yine müteahhit adına ilgili vergi dairesine ödeyecektir. Bu tutar, müteahhitin, işin bitiminde ortaya çıkan kârı üzerinden hesaplanacak vergisinden düşülecek, mahsup edilecektir.

Vergi tevkifatı (stopaj) bu anlamda müteahhit tarafından bu işle ilgili olarak ileride ödeyeceği vergiye karşılık olmak üzere, işveren aracılığıyla peşin peşin ödediği bir vergidir… Faaliyetin zararla sonuçlanması durumunda müteahhit, daha önce ödemiş olduğu bu vergiyi vergi dairesinden –belli koşullar dahilinde- iade alabilecektir. Dolayısıyla, ödenen bu vergi müteahhit açısından bir vergi alacağı mahiyetinde varlık unsurudur.

Yıllara yaygın inşaat taahhüt işi yapan işletmenin, bu işle ilgili olarak işverenden aldığı avans tutarları, işletme açısından borç mahiyetindedir. İşletme aldığı avansı gelecekte yapacağı hizmet teslimine karşılık olarak peşin tahsil etmektedir.

Üstlenilen işin bir şekilde yerine getirilememesi veya iş sözleşmesinin iptal edilmesi gibi durumlarda, alınan bu avansın işletme tarafından iadesi söz konusu olabilecektir.

Yararlı olması dileğiyle…

13.10.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.