YMM Ramazan Kök Kur Farkı Faturalarında Muhasebe Kayıtları, Dikkat Edilecek Önemli Hususlar ve Kontrol Listesi (12.12.2025)

E-bültenimize kayıt olun, yeni yazılar e-posta adresinize gelsin! Üye olmak için tıklayın.

EDİTÖRÜN SEÇTİKLERİ

YAZARLARIMIZ

Ramazan Kök
Yeminli Mali Müşavir
ramazankok@gmail.com

Kur Farkı Faturalarında Muhasebe Kayıtları, Dikkat Edilecek Önemli Hususlar ve Kontrol Listesi

Kur Farkı Faturalarında Büyük Risk: Yanlış Uygulayan Şirketler Ağır KDV Riskiyle Karşı Karşıya!

1. Giriş

İşletmemizin yürüttüğü iç ve dış ticaret faaliyetleri kapsamında, döviz cinsinden veya dövize endeksli sözleşmelerden kaynaklanan kur farkı işlemlerine ilişkin uygulama birliğini sağlamak ve mevzuata uygun hareket etmek amacıyla aşağıdaki açıklamaların dikkatle incelenmesi ve ilgili birimlerce uygulanması gerekmektedir.

Bu çalışma; 3065 sayılı Katma Değer Vergisi (KDV) Kanunu, Vergi Usul Kanunu (VUK), ilgili mevzuat ve Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 31/12/2019 tarihli özelgesi ile KDV Genel Uygulama Tebliği ve 60 No'lu KDV Sirküleri hükümleri ışığında hazırlanmıştır.

2. Hukuki Dayanak ve Mevzuat Açıklamaları

Kur farkının KDV matrahına dahil olup olmadığı ve nasıl faturalandırılacağına dair hükümler aşağıdaki mevzuatta düzenlenmiştir:

3065 sayılı KDV Kanunu Madde 1/3-b: Matrah, mal veya hizmet bedeli karşılığında her ne suretle olursa olsun alınan veya borçlanılan para, mal ve her türlü menfaatleri kapsar.
KDV Kanunu Madde 24/c: Vade farkı, fiyat farkı, kur farkı, faiz, prim gibi her türlü menfaatlerin KDV matrahına dahil olduğunu açıkça hükme bağlar.
KDV Genel Uygulama Tebliği (III/A-5.3): "Bedelin döviz cinsinden veya dövize endekslenerek ifade edildiği işlemlerde, bedelin kısmen veya tamamen vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu tarihten sonra ödenmesi halinde, satıcı lehine ortaya çıkan kur farkları KDV matrahına dahildir."
GİB Özelgesi (31.12.2019 Tarih ve Sayı: 39044742-130[Özelge]-E.1168616): Konuya ilişkin en net idari görüşü içermektedir.

3. Kur Farkı Faturası Düzenleme Usulü ve KDV Hesaplama Yöntemi

a) Satıcı (Alacaklı) Konumundaki Firmamız İçin:

Vergiyi doğuran olayın (mal teslimi/hizmet ifası) gerçekleştiği tarihten sonra yapılan ödemede, döviz kurunun yükselmesi nedeniyle firmamız lehine bir kur farkı oluşması durumunda aşağıdaki işlemler yapılacaktır:

Fatura Düzenlenecektir: Kur farkı tutarı için müşteriye ayrı bir fatura düzenlenir.

Fatura Açıklaması: Fatura açıklama kısmında, bu tutarın hangi işleme ait olduğu mutlaka belirtilmelidir.

Örnek Açıklama: "[Orijinal Fatura No] ve [Tarih]'li faturamıza ait [USD/EUR/GBP] cinsinden alacak tutarının TL karşılığında vade nedeniyle oluşan kur farkıdır."

KDV Hesaplama:

Kur farkı tutarı üzerinden, orijinal mal/hizmete uygulanan KDV oranı (%20, %10 vb.) uygulanarak KDV hesaplanır.
KDV, kur farkı tutarının üzerine hesaplanır. Kur farkı, zaten KDV'nin matrahına dahil bir unsurdur.
Hesaplanan KDV, faturada ayrıca gösterilir.

b) Alıcı (Borçlu) Konumundaki Firmamız İçin:

Ödeme tarihinde kurun düşmesi nedeniyle firmamız lehine kur farkı oluşması (yani daha az TL ödememiz) durumunda ise, bu defa bizim tarafımızdan satıcı firmaya bir fatura düzenlenmesi zorunludur.

Fatura Düzenleme Zorunluluğu: Oluşan kur farkı tutarı için firmamız, satıcı firmaya KDV'li fatura kesmekle yükümlüdür.

KDV Oranı: Faturada, satıcının orijinal işlemde uyguladığı KDV oranı kullanılır.

4. Pratik Hesaplama Örneği (GİB Özelge Örneği)

(A) Ltd. Şti. firmamız, (B) A.Ş.'ye 1.000 USD mal teslim etmiştir.

Teslim Tarihi: 01.06.2025 (Kur: 1 USD = 32,00 TL)
KDV Oranı: %18
Orijinal Fatura: Mal Bedeli: 1.000 USD x 32 = 32.000 TL + 5.760 TL KDV = 37.760 TL
Ödeme Tarihi: 01.09.2025 (Kur: 1 USD = 34,00 TL)
Hesaplama:
- Ödenmesi Gereken Tutar: 1.000 USD x 34,00 = 34.000 TL
- Orijinal Bedel (TL): 1.000 USD x 32,00 = 32.000 TL
- Kur Farkı (Matrah): 34.000 TL - 32.000 TL = 2.000 TL
- Hesaplanacak KDV: 2.000 TL x %18 = 360 TL
Düzenlenecek Kur Farkı Faturası:
- Açıklama: "... nolu faturamıza ait USD cinsinden alacak tutarının TL karşılığında oluşan kur farkıdır."
- Matrah: 2.000 TL
- KDV (%18): 360 TL
- Toplam Tahsil Edilecek: 2.360 TL

5. Örnek Muhasebe Kayıtları

5.A) Döviz Kurunun Yükselmesi (Borçlu Pozisyonda Kur Zararı) Senaryosu

Varsayımlar:

İşlem Tarihi: 18.01.20XX
İşlem: 10.000 Euro + 2.000 Euro KDV bedelli mal alımı (1 Euro = 20,00 TL)
Muhasebe Kaydı (18.01.20XX):

------------------------------------------/---------------------------------------------

153 TİCARİ MALLAR HS. 200.000 TL

191 İNDİRİLECEK KDV HS. 40.000 TL

320 SATICILAR HS. 240.000 TL

------------------------------------------/---------------------------------------------

Ödeme Vadesi: 90 gün sonra (23.04.20XX)
Ara Dönem Değerlemesi (31.03.20XX): 1 Euro = 20,50 TL
Ödeme Günü (23.04.20XX): 1 Euro = 21,00 TL

Uygulama Aşamaları:

1. Ara Dönem Değerleme Kaydı (31.03.20XX):
Geçici vergi dönemi sonunda, mevcut kur (20,50 TL) üzerinden borç yeniden değerlenir. Borcun TL karşılığı artış gösterdiği için kambiyo zararı oluşur.

Yeniden Değerlenmiş Borç: 12.000 Euro * 20,50 TL = 246.000 TL
Oluşan Kur Farkı (Zarar): 246.000 TL - 240.000 TL = 6.000 TL

------------------------------------------/---------------------------------------------------

656 KAMBİYO ZARARLARI HS. 6.000 TL

320 SATICILAR HS. 6.000 TL

------------------------------------------/---------------------------------------------------

Not: Bu kayıt, dönem kar/zararını etkileyen ancak nakit çıkışı gerektirmeyen ve KDV'ye tabi OLMAYAN bir değerleme kaydıdır.

2. Ödeme ve Kur Farkı Faturası Kaydı (23.04.20XX):
Ödeme gününde kur 21,00 TL'ye yükselmiştir. Satıcı firma, bu tarihteki kur ile ilk işlem tarihindeki kur arasındaki farktan doğan alacağı için firmamıza KDV'li bir kur farkı faturası kesmek zorundadır.

Toplam Ödenecek Tutar: 12.000 Euro * 21,00 TL = 252.000 TL

Toplam Kur Farkı (Zarar): 252.000 TL - 240.000 TL = 12.000 TL
Kur Farkı Faturasının Hesaplanması (İç Yüzde Yöntemi):
- KDV Matrahı: 12.000 TL / 1,20 = 10.000 TL
- Hesaplanan KDV: 10.000 TL * %20 = 2.000 TL
Muhasebe Kaydı: Önceki değerlemede 6.000 TL zarar yazılmıştı. Kalan fark (12.000 - 6.000 = 6.000 TL), satıcıdan gelen faturadaki KDV hariç net tutar ve KDV olarak kaydedilir.

------------------------------------------/---------------------------------------------------

656 KAMBİYO ZARARLARI HS. 4.000 TL (6.000 - 2.000)

191 İNDİRİLECEK KDV HS. 2.000 TL

320 SATICILAR HS. 6.000 TL

------------------------------------------/---------------------------------------------------

Ödemenin Gerçekleşmesi:

------------------------------------------/---------------------------------------------------

320 SATICILAR HS. 252.000 TL

102 BANKALAR HS. 252.000 TL

------------------------------------------/---------------------------------------------------

5.B) Döviz Kurunun Düşmesi (Borçlu Pozisyonda Kur Karı) Senaryosu

Varsayımlar:

Aynı başlangıç kaydı geçerlidir (Borç: 240.000 TL).
Ara Dönem Değerlemesi (31.03.20XX): 1 Euro = 19,50 TL
Ödeme Günü (23.04.20XX): 1 Euro = 19,00 TL

Uygulama Aşamaları:

1. Ara Dönem Değerleme Kaydı (31.03.20XX):
Kurun düşmesiyle borcun TL karşılığı azalmış, bu nedenle kambiyo karı oluşmuştur.

Yeniden Değerlenmiş Borç: 12.000 Euro * 19,50 TL = 234.000 TL
Oluşan Kur Farkı (Kar): 234.000 TL - 240.000 TL = -6.000 TL (Kayıtta alacak bakiyesi oluşturur)

------------------------------------------/---------------------------------------------------

320 SATICILAR HS. 6.000 TL

646 KAMBİYO KARLARI HS. 6.000 TL

------------------------------------------/---------------------------------------------------

2. Ödeme ve Kur Farkı Faturası Kaydı (23.04.20XX):
Kurun daha da düşmesiyle nihai ödeme tutarı azalmıştır. Ancak, bu sefer borçlu konumundaki firmamız lehine oluşan kur farkı nedeniyle, bizim satıcıya KDV'li bir kur farkı faturası düzenlememiz gerekmektedir.

Toplam Ödenecek Tutar: 12.000 Euro * 19,00 TL = 228.000 TL
Toplam Kur Farkı (Kar): 228.000 TL - 240.000 TL = -12.000 TL (Toplam Kar)
Kur Farkı Faturasının Hesaplanması (İç Yüzde Yöntemi):
- KDV Matrahı: 12.000 TL / 1,20 = 10.000 TL
- Hesaplanan KDV: 10.000 TL * %20 = 2.000 TL
Muhasebe Kaydı: Daha önce 6.000 TL kar kaydedilmiştir. Kalan kar (12.000 TL - 6.000 TL = 6.000 TL), düzenlediğimiz faturanın KDV'si (2.000 TL) ve kalan net kar (4.000 TL) olarak kayıt edilir. Bu işlem, satıcıya olan borcumuza mahsup edilir.

------------------------------------------/---------------------------------------------------

320 SATICILAR HS. 6.000 TL

646 KAMBİYO KARLARI HS. 4.000 TL

391 HESAPLANAN KDV HS. 2.000 TL

------------------------------------------/---------------------------------------------------

Ödemenin Gerçekleşmesi:

------------------------------------------/---------------------------------------------------

320 SATICILAR HS. 228.000 TL

102 BANKALAR HS. 228.000 TL

------------------------------------------/---------------------------------------------------

Önemli Uyarı: Kambiyo karı hesaplamalarında, önceki dönemde defterlere yansıtılan değerleme karlarının içinde KDV bulunmaması nedeniyle, nihai ödeme anında düzenlenecek faturanın matrah ve KDV'si, toplam kardan iç yüzde yöntemiyle ayrıştırılarak hesaplanmalıdır.

6. Dikkat Edilecek Diğer Önemli Hususlar

Vergiyi Doğuran Olay: Kur farkı faturası, ödemenin (tahsilatın) yapıldığı tarihi takip eden fatura düzenleme süresi içinde kesilmelidir.

Değerleme Farkları: Yılsonu veya geçici vergi dönemlerinde, VUK uyarınca defterlere yansıtılan kur farkı kar veya zararları KDV'ye tabi değildir. KDV, sadece nakit akışına (tahsilat/ödeme) bağlı olarak ortaya çıkan fiili kur farkları için hesaplanır. Dönem Sonunda yapılan değerlemelerde KDV hesaplanmaz, değerleme 646-Kambiyo Zararları veya 656-Kambiyo Karları hesabında takip edilir.

7. Sonuç ve Uygulama

Yukarıda açıklanan mevzuat hükümleri çerçevesinde;

Satış sonrası oluşan ve firmamız lehine olan kur farkları için Satış Faturalandırma Birimi tarafından derhal fatura düzenlenecektir.
Alım sonrası oluşan ve firmamız lehine olan kur farkları için Muhasebe Birimi tarafından satıcı firmaya fatura kesilecektir.
Kesilen/alınan tüm kur farkı faturaları, ilgili dönemin KDV beyannamesinde matraha dahil edilecek ve beyan edilecektir.
Kur Farkı Faturaları Kontrol Listesi

Kontrol Adımı	Açıklama	Yapılması Gereken İşlem
1. Kur Farkı Doğmuş mu?	Dövizli satış veya hizmet ile tahsilat tarihi arasında kur değişimi var mı?	Varsa, lehte/aleyhte farkı tespit edin.
2. Fatura Düzenleme	Lehte fark → Satıcı fatura keser. Aleyhte fark → Alıcı fatura keser.	Faturada KDV oranı, teslim tarihindeki oran olmalı.
3. Bedel Türü Kontrolü	Bedel KDV dahil dövize endeksli mi yoksa KDV hariç dövize endeksli mi?	KDV dahil ise → İç yüzde yöntemiyle hesaplama. KDV hariç ise → Kur farkı üzerine ayrıca KDV hesaplama.
4. Yüklenim Listesi	Kur farkı faturaları yüklenim listesine dahil edildi mi?	Dahil edilmezse iade riski oluşur.
5. Muhasebe Kayıtları	Kur farkı faturaları muhasebeye işlendi mi?	Faturalar 600/601 ve 646 hesaplarla ilişkilendirilmeli.
6. Değerleme Farkı Ayrımı	Dönem sonu (VUK’a göre) değerleme farkları ile tahsilat farkları karışıyor mu?	Yalnız tahsilat farkları faturalanır ve KDV’ye tabidir.
7. Beyanname Uyum Kontrolü	Kur farkı faturaları KDV beyannamesine yansıtıldı mı?	İndirilecek KDV listeleriyle beyanname uyumu sağlanmalı.

12.12.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)