Orhan Sözgün
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
sozgunorhan@hotmail.com

Kur Farklarında Vergi ve Muhasebe Uygulamaları

Ticari hayatta dövizli alışverişlerden kaynaklanan kur farkları sıklıkla karşımıza çıkmakta ve duruma göre KDV’ye tabi olmakta ya da olmamaktadır. Esas olarak kur farklarında uygulanacak KDV oranı, alım satıma konu olan mal/hizmetin tabi olduğu KDV oranıdır. Yurtiçindeki mal/hizmetlerin tesliminden kaynaklanan kur farklarıyla ilgili 18.01.2019 tarihinden önceki yer alan düzenlemelere göre uygulamalar yapılmaktaydı. Ancak 18.01.2019 Tarihli ve 30659 Sayılı Resmî Gazete yayımlanarak yürürlüğe giren “7161 Sayılı Vergi Kanunları ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” ile 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 24. Maddesinde değişiklikler yapılmıştır. Söz konusu değişiklikle kur farkları matraha dahil unsurlar arasında sayılmıştır. Daha sonra 23.03.2019 Tarihli ve 30723 Sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 25 Seri Numaralı Katma Değer Vergisi Genel Tebliği ile kur farkları ile ilgili açıklamalar yapılmıştır. Biz bu yazımızda kur farklarıyla ilgili yasal mevzuat, avansların durumu, vergi ve muhasebe uygulamalarına değineceğiz.

1. Yasal Mevzuat

3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 24. Maddesinin C bendine göre;

“Vade farkı, fiyat farkı, kur farkı, faiz, prim gibi çeşitli gelirler ile servis ve benzer adlar altında sağlanan her türlü menfaat, hizmet ve değerler.”

Katma Değer Vergisi Genel Tebliğinin 5.3. de yer alan hükümlerine göre;

“Bedelin döviz cinsinden veya dövize endekslenerek ifade edildiği işlemlerde, bedelin kısmen veya tamamen vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu tarihten sonra ödenmesi halinde, satıcı lehine ortaya çıkan kur farkları KDV matrahına dahildir. Buna göre, matraha dahil olacak kur farklarının hesabında, mal ve hizmet bedeline isabet eden kur farkları dikkate alınır, hesaplanan KDV’ye ilişkin ortaya çıkan kur farkları matraha dahil edilmez.

Buna göre, teslim veya hizmetin yapıldığı tarih ile bedelin tahsil edildiği tarih arasında ortaya çıkan lehte kur farkı için satıcı tarafından fatura düzenlenmek ve faturada gösterilen kur farkına, teslim veya hizmetin yapıldığı tarihte bu işlemler için geçerli olan oran uygulanmak suretiyle KDV hesaplanır.

Bedelin tahsil edildiği tarihte alıcı lehine kur farkı oluşması halinde, kur farkı tutarı üzerinden alıcı tarafından satıcıya bir fatura düzenlenerek, teslim ve hizmetin yapıldığı tarihteki oran üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir.

Yılsonlarında ve geçici vergi dönemlerinde, Vergi Usul Kanunu uyarınca yapılan değerlemeler sonucu oluşan kur farkları üzerinden KDV hesaplanmaz.”

Oluşan kur faklarına ilişkin fatura düzenlenmesi gerektiği durumlarda uygulanacak KDV oranına ilişkin söz konusu tebliğin 1.2.2 bölümünde düzenlemeler yapılmıştır. Yapılan düzenlemelere göre;

“Teslim veya hizmetin yapıldığı tarih ile bedelin tahsil edildiği tarih arasında ortaya çıkan lehte kur farkı için satıcı tarafından faturada gösterilen kur farkına, teslim veya hizmetin yapıldığı tarihte bu işlemler için geçerli olan oran uygulanmak suretiyle KDV hesaplanır.

Bedelin tahsil edildiği tarihte alıcı lehine kur farkı oluşması halinde, kur farkı tutarı üzerinden alıcı tarafından, teslim ve hizmetin yapıldığı tarihteki oran üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir.”

213 Sayılı Vergi Usul Kanununun 280. Maddesine göre;

“Yabancı paralar borsa rayici ile değerlenir. Borsa rayicinin takarrüründe muvazaa olduğu anlaşılırsa bu rayiç yerine alış bedeli esas alınır.

Yabancı paranın borsada rayici yoksa, değerlemeye uygulanacak kur Maliye Bakanlığınca tespit olunur.” Hükmü yer almaktadır.

2. Avanslarda Kur Farklarının Durumu

Yukarıda yer alan düzenlemelere göre mal/hizmet bedelinin önceden kısmen ya da tamamen peşin ödenmesi halinde geçici vergi dönemlerinde değerleme yapılması zorunludur. Yapılan değerleme işlemi sonucunda ortay çıkan kur farkları içi fatura düzenlenmeyecek ve KDV hesaplanmayacaktır. Ayrıca söz konusu kur farkları ilgili dönemin “Kambiyo Kar/Zararları Hesabına” kaydedilecektir. Dolayısıyla mal ve hizmetin bedelinin önceden ödenmesi/tahsilatının yapıldığı durumlarda ortaya çıkan kur farklarına fatura düzenlenmeyecek olup, doğrudan doğruya kambiyo kar/zarar hesaplarına aktarılacaktır.

3. Geçici Vergi Dönemlerinde ve Yıl Sonlarında Yapılacaklar

Geçici vergi dönemlerinde ve yıl sonlarında dövizli hesaplara değerleme işlemi yapılacak olup, ortaya çıkan kur farkları ise kambiyo kar/zararları hesaplarına kaydedilecektir. Söz konusu kur farklarına fatura düzenlenmeyecektir.

4. Kur farklarıyla İlgili Özelge

Kur farkıyla ilgili Gelir İdaresi Bakanlığı tarafından verilen en net özelge ise 31.12.2019 tarihli ve 39044742-130[Özelge]-E.1168616 sayılı özelgesidir.  Verilen özelgeyle hem açıklamalar yapılmış hem de konu ile ilgili örnekler verilmiştir. Bahsi geçen özelgede;

“İlgide kayıtlı özelge talep formunda, cnc makinaları alım satımı yapan Şirketiniz tarafından teslimin yapıldığı tarih ile bedelin tahsil edildiği tarih arasında ortaya çıkan kur farkına ilişkin düzenlenecek faturada katma değer vergisi (KDV)'nin nasıl hesaplanacağı hususunda Başkanlığımız görüşü talep edilmektedir.

3065 sayılı KDV Kanununun;

20 nci maddesinde, teslim ve hizmet işlemlerinde matrah, bu işlemlerin karşılığını teşkil eden bedel olduğu ve bedel deyiminin, malı teslim alan veya kendisine hizmet yapılan veyahut bunlar adına hareket edenlerden bu işlemler karşılığında her ne suretle olursa olsun alınan veya bunlarca borçlanılan para, mal ve diğer suretlerde sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaat, hizmet ve değerler toplamını ifade ettiği,

24/c maddesinde, vade farkı, fiyat farkı, kur farkı, faiz, prim gibi çeşitli gelirler ile servis ve benzer adlar altında sağlanan her türlü menfaat, hizmet ve değerlerin matraha dahil olduğu

hüküm altına alınmıştır.

KDV Uygulama Genel Tebliğinin "III/A-5.3. Kur Farkları" başlıklı bölümünde,

Bedelin döviz cinsinden veya dövize endekslenerek ifade edildiği işlemlerde, bedelin kısmen veya tamamen vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu tarihten sonra ödenmesi halinde, satıcı lehine ortaya çıkan kur farkları KDV matrahına dahildir. Buna göre, matraha dahil olacak kur farklarının hesabında, mal ve hizmet bedeline isabet eden kur farkları dikkate alınır, hesaplanan KDV'ye ilişkin ortaya çıkan kur farkları matraha dahil edilmez.

Örnek: (A) Ltd. Şti., (B) A.Ş.'ye mal tesliminde bulunmuş, bu teslime ilişkin 1.000 Dolar üzerinden 180 Dolar KDV hesaplamıştır. Teslim tarihinde döviz kuru 4 TL iken 6 ay sonra yapılan ödeme sırasında döviz kuru 4,40 TL olmuştur.

Buna göre, teslime konu malın bedeli 1.000 Dolar üzerinden ortaya çıkan kur farkı 400 TL [(4,40-4)x1.000] olup, bu fark üzerinden 72 TL KDV hesaplanacaktır.

(A) Ltd. Şti. tarafından, (B) A.Ş.'ye düzenlenecek kur farkı faturasında; matrah 400 TL, hesaplanan KDV ise 72 TL olacaktır.

Buna göre, teslim veya hizmetin yapıldığı tarih ile bedelin tahsil edildiği tarih arasında ortaya çıkan lehte kur farkı için satıcı tarafından fatura düzenlenmek ve faturada gösterilen kur farkına, teslim veya hizmetin yapıldığı tarihte bu işlemler için geçerli olan oran uygulanmak suretiyle KDV hesaplanır.

Bedelin tahsil edildiği tarihte alıcı lehine kur farkı oluşması halinde, kur farkı tutarı üzerinden alıcı tarafından satıcıya bir fatura düzenlenerek, teslim ve hizmetin yapıldığı tarihteki oran üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir.

Yılsonlarında ve geçici vergi dönemlerinde, Vergi Usul Kanunu uyarınca yapılan değerlemeler sonucu oluşan kur farkları üzerinden KDV hesaplanmaz." açıklamalarına yer verilmiştir.

Ayrıca 60 No.lu KDV Sirkülerinin "4.5. Yurt İçi Teslimler ile İhraç Kayıtlı Teslimlerde Oluşan Kur Farkları" başlıklı bölümünde,

"...

Yurt içinde KDV uygulanmak suretiyle teslim edilen mallara ilişkin olarak,

- KDV dahil toplam bedelin dövize endeksli olarak belirlenmesi durumunda vergiyi doğuran olayın meydana geldiği tarih ile ödeme tarihi arasında ortaya çıkan kur farkı bedeline iç yüzde oranı uygulanarak,

- Dövize endeksli toplam bedele KDV'nin dahil edilmemesi durumunda vergiyi doğuran olay ile ödeme tarihi arasında ortaya çıkan kur farkları üzerinden lehine kur farkı ortaya çıkan mükellef tarafından düzenlenecek faturada KDV hesaplanması ve kur farkının ortaya çıktığı dönemde her iki mükellef tarafından genel esaslar çerçevesinde işlem yapılması gerekmektedir." denilmektedir.

Buna göre, kur farkına ilişkin düzenlenecek faturalarda, KDV dahil toplam bedelin dövize endeksli olarak belirlenmesi durumunda vergiyi doğuran olayın meydana geldiği tarih ile ödeme tarihi arasında ortaya çıkan kur farkı bedeline iç yüzde oranı uygulanmak suretiyle, dövize endeksli toplam bedele KDV'nin dahil edilmemesi durumunda ise vergiyi doğuran olay ile ödeme tarihi arasında ortaya çıkan kur farkları üzerinden KDV hesaplanması gerekmektedir.” denilmek suretiyle kur farklarında yapılacak uygulamayla ilgili yol gösterilmiştir.

5. Kur Farklarında Vergi ve Muhasebe Uygulamaları

Makalemizin bu kısmında kur farklarıyla ilgili vergi ve muhasebe uygulamalarına yer vereceğiz.

Örnek 1: HKS A.Ş. ABS A.Ş.’ye 01.10.2025 tarihinde KDV dahil 1.200 Euro karşılığında mal satmıştır. Teslim tarihinde Euro kuru 45,00 TL olup, KDV oranı % 20’dir. ABS A.Ş. satın aldığı malın ödemesini 15/11/2025 tarihinde yapmıştır. Ödeme tarihindeki döviz kuru ise 48,00 TL.’dir.  Bu durumda ortaya çıkan kur farkının hesabıı şu şekilde olacaktır.:

Mal Bedeli:               1.200 Euro x 45,00 TL. = 54.000 TL.

Ödenen Tutar:         1.200 Euro x 48,00 TL. = 57.600 TL.

Kur Farkı:                    57.600 TL. – 54.000 TL = 3.600 TL.

Örneğimizde HKS A.Ş., ABS A.Ş. KDV Dahil 3.600 TL. fatura düzenleyecek olup, muhasebe kayıtları ise şu şekilde olacaktır:

HSK A.Ş. nin muhasebe kayıtları:

------------------------------------------/---------------------------------------------

120 ALICAILAR HS.               3.600 TL.

646 KAMBİYO KARLARI KDV HS.        3.000 TL. 

                            391 HESAPLANAN KDV HS.                    600 TL.

------------------------------------------/---------------------------------------------

ABS A.Ş. nin muhasebe kayıtları:

------------------------------------------/---------------------------------------------

656 KAMBİYO ZARARLARI HS.      3.000 TL.

191 İNDİRİLECEK KDV HS.                600 TL.

                            320 SATICILAR HS.                      3.600 TL.

------------------------------------------/---------------------------------------------

Ortaya çıkan kur farkının faturasının ödeme tarihinden hemen sonra düzenlenmesi gerekmektedir.

Yukarıdaki örneğimizde ödeme tarihinde kur yükselmiş, hesaplama ve muhasebe kayıtları ona göre yapılmıştır.  Ödeme tarihinde kurun düştüğü durumlara ise aşağıdaki örneğimizde yer verilmiştir.

Örnek 2: HKS A.Ş. ABS A.Ş.’ye 01.10.2025 tarihinde KDV dahil 1.200 Euro karşılığında mal satmıştır. Teslim tarihinde Euro kuru 45,00 TL olup, KDV oranı % 20’dir. ABS A.Ş. satın aldığı malın ödemesini 15/11/2025 tarihinde yapmıştır. Ödeme tarihindeki döviz kuru ise 43,00 TL.’dir.  Bu durumda ortaya çıkan kur farkının hesabı şu şekilde olacaktır.:

Mal Bedeli:               1.200 Euro x 45,00 TL. = 54.000 TL.

Ödenen Tutar:         1.200 Euro x 43,00 TL. = 51.600 TL.

Kur Farkı:                    54.000 TL. – 51.600 TL =   2.400 TL.

Bu örneğimizde ise ABS A.Ş., HKS A.Ş.’ye KDV Dahil 2.400 TL. fatura düzenleyecek olup, muhasebe kayıtları ise şu şekilde olacaktır:

HSK A.Ş. nin muhasebe kayıtları:

------------------------------------------/---------------------------------------------

656 KAMBİYO ZARARLARI HS.      2.000 TL.

191 İNDİRİLECEK KDV HS.                400 TL.

                            120 ALICILAR HS.                2.400 TL.

------------------------------------------/---------------------------------------------

ABS A.Ş. nin muhasebe kayıtları:

------------------------------------------/---------------------------------------------

320 SATICILAR HS.               2.400 TL.

646 KAMBİYO KARLARI HS.        2.000 TL. 

                         391 HESAPLANAN KDV HS.                    400 TL.

------------------------------------------/---------------------------------------------

6. Sonuç

Bu yazımızdaki dövizli alım/satımlardan kaynaklanan kur farklarında vergi ve muhasebe uygulamalarında dikkat edilmesi gereken hususları anlatmaya çalıştık. Kur farklarının hesaplanması, muhasebe kayıtlarının yapılması ve kur farkı faturasının ödemelerden hemen sonra düzenlenmesine dikkat edilmesi gerekmektedir.

KAYNAKÇA:

1. 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu
2. 25 Seri Numaralı Katma Değer Vergisi Genel Tebliği
3. 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu
4. Gelir İdaresi Bakanlığı’nın 31.12.2019 tarihli ve 39044742-130[Özelge]-E.1168616 Sayılı Özelgesi

29.12.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.279 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.