YMM Adnan Dede Güçlü Konkordato ve İflas Sürecinde Şüpheli ve Değersiz Alacaklar (23.12.2025)

E-bültenimize kayıt olun, yeni yazılar e-posta adresinize gelsin! Üye olmak için tıklayın.

EDİTÖRÜN SEÇTİKLERİ

YAZARLARIMIZ

Necdet Doğruç
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
necdetdogruc@gmail.com

İşletmelerde Özkaynaklar ve Muhasebe Kayıtları (1.Bölüm)

Tebliğ :1 seri no.lu Tek Düzen Hesap Planı Tebliği

1 seri no.lu Tek Düzen Hesap planı Tebliğine göre özkaynakların tanımı şöyledir.

İşletme sahip veya ortaklarının bilanço tarihinde işletmeye yapmış oldukları sermaye yatırımlarının tutarını gösteren ödenmiş sermaye ile ,Sermaye yedekleri,Kar yedekleri,Geçmiş yıl karları ve Geçmiş yıl zararları ve Dönemin Net Kar Veya Zararını kapsar.

Özkaynaklar İşletmelerin yaşam kaynağıdır.İşletmeler özkaynaksız yaşayamazlar.Özkaynakları zayıflayan firmaları bekleyen tehlike (konkordato+İflas)dır.

Makalemin konusu Özkaynaklar kalemlerinin açıklaması ve muhasebe kayıtlarıdır.

ÖZ SERMAYE KALEMLERİ HESAP SINIFI

50 ÖDENMİŞ SERMAYE

500 Sermaye

501 Ödenmemiş sermaye (-)

502 Sermaye düzeltmesi olumlu farkları

503 Sermaye düzeltmesi olumsuz farkları (-)

52 SERMAYE YEDEKLERİ

520 Hisse senetleri ihraç primleri

521 Hisse senetleri iptal karları

522 MDV yeniden değerleme artışları

523 İştirakler yeniden değerleme artışları

529 Diğer sermaye yedekleri

54 KAR YEDEKLERİ

540 Yasal yedekler

541 Statü yedekleri

542 Olağanüstü yedekler

548 Diğer kar yedekleri

549 Özel fonlar

57 GEÇMİŞ YIL KARLARI

570 Geçmiş yıl karları

58 GEÇMİŞ YIL ZARARLARI (-)

580 Geçmiş yıl zararları (-)

59 DÖNEM NET KARI (ZARARI)

590 Dönem net karı

591 Dönem net zararı (-)

Özkaynakların hangi kalemlerinin vergilendiği konusu https://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/necdetdogruc/020/ makalemde açıklanmıştı. Bu konuyla ilgili makalemi okuyabilirler.

Özkaynaklar içinde önemli gördüğüm hesap sınıflarının işleyişi hakkında örnek muhasebe kayıtları vererek açıklamak istiyorum.

50 ÖDENMİŞ SERMAYE

502 Sermaye düzeltmesi olumlu farkları

503 Sermaye düzeltmesi olumsuz farkları (-)

502 Sermaye düzeltmesi olumlu farkları:Bu hesap ödenmiş sermayenin düzeltilmesi sonucu ortaya çıkan olumlu farklarının izlendiği hesaptır.

MUHASEBE KAYITLARI

---------------------------------------/—--------------------------------------------------

698 Enflasyon düzeltme hesabı XXXX

502 Sermaye düzeltmesi olumlu farkları xxxx

sermaye hesabının enflasyon düzeltilmesi sonucu olumlu fark

—---------------------------------------/—---------------------------------------------

503 Sermaye düzeltmesi olumsuz farkları (-):Bu hesap ödenmiş sermaye tutarının düzeltilmesi sonucu ortaya çıkan olumsuz farkların izlendiği hesaptır.

503 hesabın oluşması için Düzeltme katsayısının (1) altında çıkması gerekir..

izleyen dönemlerde düzeltme sonucu çıkan olumlu farklar bu hesaptaki tutarda mahsup edilir varsa kalanı 502 Sermaye düzeltmesi olumlu farklar hesabına alacak yazılır.

Bu hesap geçmiş yıllarda uyguladığımız (2003-2004)yıllarda karşımıza çıkmış ve uygulamıştık

—-----------------------------------------------------------------------------------

503 Sermaye düzeltmesi olumsuz farkları 500.000TL

698 Enflasyon düzeltme hesabı 500.000TL

—----------------------------- /-----------------------------------------------

ertesi yıl sermaye olumlu farklarının olması

—-------------------------------------/—------------------------------------------------

698 Enflasyon düzeltme hesabı 600.000TL

502 Sermaye düzeltmesi olumlu farkları 100.000TL

503 Sermaye düzeltmesi olumsuz farkları 500.000TL

Bu yevmiye kaydında 600.000 TL sermaye olumlu farkı meydana gelmiş ve 500.000Tl sermaye düzeltmesi olumsuz farkı mahsup işlemi gerçekleştirilmiştir

—-------------------------------------------------------/—-----------------------------------------------

ÖNEMLİ

SERMAYE İLAVE EDİLEN ENFLASYON DÜZELTME FARKLARININ VERGİLENMESİ

( 502-529- 540-542-549-570 HESAPLARA AİT ENFLASYON DÜZELTME FARKLARI

502 HESAP İLE İLGİLİ AÇIKLAMALAR

İşletmeler Enflasyon muhasebesinin uygulandığı dönemlerde gider etkisi yapacağı için sermaye artışlarında bulundular. Bunun neticesinde bir çok firma kurum zararı beyan etti. Gider tarafı (698 hesap B)-

Alacak tarafı(502 hesap A )pasif kalemleri içinde 502 Sermaye düzeltmesi olumlu farklarına kaydedildi .Bu hesap İşletmelerin Tasfiye sonunda dönem kazancı ile ilişkilendirilmeden vergiye tabi olacaktır.

Sadece 502 hesap değil ( ileride açıklayacağım )(540-542-570 hesaplarda gözüken enf düz farkları da vergilenecektir.

konuda https://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/necdetdogruc/023/ makalemi inceleyebilirsiniz.

Bu konuda sermayeye eklenen sermaye düzeltme kalemlerinin vergilenmeyeceğine dair Danıştay kararı mevcuttur

_______________________________________/__________________________________

698 Enflasyon düzeltme hesabı xxxxx

(gider etkisi)

502 Sermaye düzeltmesi olumlu farkları xxxxx

(tasfiyede vergi etkisi)

658 Enflasyon Düzeltmesi Zararı xxxx

698 Enflasyon düzeltme hesabı xxxx

—-------------------------------------------------------/—-----------------------------------------------------

Gider etkisi : 698 hesabın borç bakiyesi 658 hesaba kayıt yapılır.

Vergi etkisi : 502 ve 529-540-542-549 -570 hesaba ait enflasyon düzeltme farkları dönem kazancı ile ilişkilendirilmeden ilgili dönemde vergiye tabi tutulur. Zarar beyan edilmesi durumunda da bu farklar kurumlar vergisine tabi olur

VUK mükerrer 298 madde A/5

Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile

ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tâbi tutulur. (Değişik ikinci cümle: 16/7/2004-5228/9 md.) Ancak öz sermaye kalemlerine ait enflasyon farkları düzeltme sonucu oluşan geçmiş yıl zararlarına mahsup edilebilir veya kurumlar vergisi mükelleflerince sermayeye ilave edilebilir; bu işlemler kâr dağıtımı sayılmaz.

Gelir idaresi tarafından verilen özelgelerde işletmenin tasfiyesi halinde sermaye ilave edilen 502 hesap dönem kazancı ilişkilendirilmeksizin vergiye tabi olması gerektiği

B.07.1.GİB.4.35.18.02.1741-748 SAYILI Özelgesinde : Daha önceki yıllarda şirket sermayesine eklenmiş olan geçmiş yıl karlarının,şirketin sermaye azaltımı yapması veya tasfiye edilmesi sebebiyle ortaklara dağıtılması durumunda,kar dağıtımına bağlı tevkifata tutulması,

Daha önce sermayeye eklenmiş olan pasif kalemlere ait enflasyon fark hesaplarının ,şirketin sermaye azaltımı yapması veya tasfiye edilmesi sebebiyle ortaklara dağıtılması halinde ,işletmeden çekilen tutarların öncelikle kurumlar vergisine tutulması,vergi sonrası dağıtılan kazancın da kar dağıtımına bağlı tevkifata tabi tutulması denmekte .

B.07.1.GİB.4.20.15.01-31-MUK-2010-44-79-15.09.2010

Öte yandan, daha önce sermayeye eklenmiş olan pasif kalemlere ait enflasyon fark hesaplarının,şirketin sermaye azaltımı yapması(KVK 32/B)veya (KVK-17)tasfiye edilmesi sebebiyle ortaklara dağıtılması halinde işletmeden çekilen tutarların öncelikle kurumlar vergisine tabi tutulması vergi sonrası dağıtılan kazancında kar dağıtımına bağlı vergi kesintisine tabi tutulması gerekmektedir. Denmekte

B.07.1.GİB.4.35.16.01-176300-413 24.08.2011 Tarih

B.07.1.GİB.4.35.18.02-1741-748

62030549-125-6-2018/397-E.940811 23.10.2018 Tarih

E-97338759-105-57727-07.05..2025 Tarih

E-64597866-105-290983 28.02.2025 Tarih

Bu konuda sermayeye eklenen sermaye düzeltme kalemlerinin vergilenmeyeceğine dair Danıştay kararı mevcuttur

Bu kanun Maddesi ile ilgili örnek vermek istiyorum.

sermaye :1.000.000 TL

sermayenin açılımı aşağıdaki gibidir.

ödenmiş sermaye : 600.000 TL

sermaye düz olumlu farkları : 400.000 TL

Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir suretle başka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemlerin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin,bu dönemde vergiye tâbi tutulur. (Değişik ikinci cümle: 16/7/2004-5228/9

Şirketin sermaye azaltımı yapması (KVK 32/B) veya tasfiye (KVK 17) edilmesi sebebiyle ortaklara dağıtılması halinde, yevmiye kaydımız aşağıdaki gibi olacaktır.

—-------------------------------------/—------------------------------------------------------------------------

500 sermaye 1.000.000 TL

331 ortaklara borçlar 1.000.000 TL

—-------------------------------------------/—-------------------------------------------------------------------

bu yevmiye maddesine göre Sermayeye ilave edilen Sermaye olumlu farkın(400.000) TL’ nin Kurumlar vergisine tabi olması gerekir.

ÖZETLE

1-Danıştay kararına göre sermayeye ilave edilen enf düz olumlu farkları sermayenin bütünü olduğundan Vergilenmemesi

2-Gelir idaresi yönünden şirketin sermaye azaltımı yapması veya tasfiye edilmesi sebebiyle ortaklara dağıtılması halinde kurumlar vergisine tabi olması

52 SERMAYE YEDEKLERİ

520 HİSSE SENETLERİ İHRAÇ PRİMLERİ

Yeni çıkarılan hisse senetlerinin primli satışından kaynaklanan tutarların izlendiği hesaptır.

Kurumlar Vergisi yönünden istisna maddesi 5-1-ç

ç) Anonim şirketlerin kuruluşlarında veya sermayelerini artırdıkları sırada çıkardıkları payların bedelinin itibarî değeri aşan kısmı.

ÖRNEK : A(A.Ş) Nominal değeri 100 TL olan 100.000 adet hisse senedi ihraç etmiştir.ihraç fiyatı 150 TL’ dır. hisse senetlerinin tamamı taahhüt edilmiş bedelleri tahsil edilmiştir.

AÇIKLAMA

Hisse senedi nominal bedeli :100 TL

İhraç bedeli :150 TL

Fark : 50TL (Hisse senedi ihraç primi hisse başına)

MUHASEBE KAYDI

—---------------------------------------/—--------------------------------------

501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE 10.000.000 TL

500 SERMAYE 10.000.000 TL

102 BANKALAR 15.000.000 TL

501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE 10.000.000 TL

520 HİSSE SENEDİ İHRAÇ PRİMİ 5.000.000 TL

—--------------------------------------------/—------------------------------------------------

521 HİSSE SENEDİ İPTAL KARLARI

İptal edilen hisse senetlerinin bedellerine mahsuben yapılan ödemelerin,bunların yerine çıkarılan hisse senetlerinden elde edilen hasılat noksanı kapatıldıktan sonra artan kısmın izlendiği hesaptır.

ÖRNEK:A(A.Ş) Nominal değeri ve ihraç değeri 100 TL olan 100.000 adet hisse senedi ihraç etmiştir. Hisse senetlerinin tamamı taahhüt edilmiş yarısı tahsil edilmiştir. diğer yarısı ise ödenmemiştir.Hisse senedi sahiplerin apel borcunu ödememesi gereği 50.000 adet hisse senedi iptal edilmiş yerine 50.000 adet hisse senedi nominal değeri ve ihraç bedeli 150 TL'ye satılmıştır.(150X50.000)=7.500.000 TL

—----------------------------------------/—-----------------------------------------

501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE 10.000.000 TL

500 SERMAYE 10.000.000 TL

sermaye maddesi

—------------------------------------------/—-------------------------------------

102 BANKALAR 5.000.000 TL

501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE 5.000.000 TL

sermayenin 1/2 ‘sinin ödenmesi

—---------------------------------/—----------------------------------

102 BANKALAR 7.500.000 TL

501 ÖDENMEMİŞ SERMAYE 5.000.000 TL

521 HİSSE SENEDİ İPTAL KARLARI 2.500.000 TL

İptal edilen hisse senetlerinin yerine çıkarılan hisse senetlerinin tahsil edilmesi

—---------------------------------------/—---------------------------------------

Açıklama

Taahhüt edilen sermaye 10.000.000 TL

Ödenen sermaye 5.000.000 TL

İptal edilen hisse senetleri 5.000.000 TL

iptal edilen hisse senedi

yerine çıkarılan ve tahsil edilen 7.500.000 TL (50.000 adet 150 TL)

Hisse Senedi İptal Karları 2.500.000 TL (7.500.000-5.000.000)

23.12.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)