Muzaffer Emekci
Yeminli Mali Müşavir
E. Vergi Başmüfettişi
Sorumlu Denetçi
muzafferemekci@gmail.com

CDP Verilerinin TSRS Temelli Raporlamada ESRS, GRI ve IR Uyumuna Katkısı ve Eleştiriler

Giriş

Sürdürülebilirlik raporlaması alanında küresel ve yerel düzeydeki farklı standartlar arasındaki etkileşim ve uyum, şirketlerin şeffaf, karşılaştırılabilir ve güvenilir sürdürülebilirlik verileri sunmalarında kritik önemi haizdir.

Uluslararası Sürdürülebilirlik Standartları Kurulu (ISSB) temelli Türkiye Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları (TSRS) esaslı raporlama yapma zorunluluğuna tabi Türkiye’de faaliyet gösteren ihracatçı ve tedarikçi işletmeler, Avrupa Sürdürülebilirlik Raporlama Standartları (ESRS), Küresel Raporlama İnisiyatifi (GRI) ve Entegre Raporlama (IR) gibi önde gelen raporlama çerçevelerinin entegrasyonunu gözetmek durumunda kalmaktadır.

‘İklim değişikliğinin etkilerini azaltmak ve doğal kaynakları korumak amacıyla iş dünyasının işleyiş şeklini değiştirmek üzere, dünyanın en büyük kurumsal ilkim değişikliği, su ve orman-risk datasını elinde bulundurduğu, çevresel risk yönetiminin geliştirilmesinde ölçüm ve bilgi saydamlığının gücünü kullandığını’ iddia eden Karbon Saydamlık Projesi (CDP), bazı eleştirilere maruz kalsa da sözkonusu entegresyonun sağlanmasında önemli bir yere sahiptir.

Doğrudan entegresyon mümkün değilse, ESRS, GRI, IR ve ISSB ile uyumlu CDP, gönüllü raporlama ve yeşil aklama (greenwashing) riskleri içerse de, küresel veri toplama kapasitesi bakımından, TSRS raporlamalarında değerli bilgiler sunmaktadır.

A. TSRS, ESRS, GRI ve IR Standartlarına Genel Bakış

Uluslararası Finansal Raporlama Standartları (IFRS) S1 ve S2 esas alınarak Kamu Gözetimi Kurumu (KGK) tarafından yayımlanan TSRS 1 ve 2 ile;

• Uygulamada birliği ve uluslararası alanda geçerliliği sağlamak üzere kıstas alınacak standartlarda, sürdürülebilirlik raporlamasında şeffaflık, karşılaştırılabilirlik ve tutarlılık ilkelerini esas alınmakta,
• Çevresel, sosyal ve yönetişim (ESG) konularını kapsayan kapsamlı bir raporlama çerçevesi sunulmaktadır.

Kurumsal Sürdürülebilirlik Raporlama Direktifi (CSRD) kapsamında geliştirilen ESRS;

• Avrupa Birliği (AB) içerisindeki büyük şirketlerin ve KOBİ'lerin sürdürülebilirlik raporlamasını düzenlemekte,
• Çifte önemlilik (double materiality) prensibini benimseyerek, hem şirketlerin sürdürülebilirlik konularından nasıl etkilendiğini finansal önemlilik (financial materiality) hem de şirketlerin sürdürülebilirlik konuları üzerindeki etkilerini etki önemliliği (impact materiality) raporlamalarını gerektirmekte,
• İklim değişikliği, kirlililik, su ve deniz kaynakları, biyoçeşitlilik ve ekosistemler, kaynak kullanımı ve döngüsel ekonomi, değer zinciri, etkilenen topluluklar, tüketiciler ve son kullanıcılar vb. konuları,

temel almaktadır.

Dünya çapında en yaygın kullanımı bulunan GRI Standartları;

• Şirketlerin ekonomik, çevresel ve sosyal etkilerini raporlamalarına yardımcı olmak için modüler ve birbiriyle ilişkili evrensel, sektör ve konu standartları geliştirmiş,
• Önemlilik (materiality) prensibine dayalı bir yaklaşım benimseyerek, şirketlerin kendi önemli konularını belirlemelerine ve bu konularda raporlama yapmalarına (etki önemliliği) olanak tanımıştır.

Entegre Raporlamada ise;

• Bir şirketin finansal performansının yanı sıra çevresel ve sosyal etkilerini de tek bir raporda bütünleştiren bir yaklaşım içerisinde, organizasyonlar strateji, yönetişim, performans ve gelecek öngörülerini açıkça ve değer oluşturma perspektifiyle sunulur,
• Dolayısıyla, iklim, su ve karbon emisyonu gibi doğal sermaye verileri, entegre raporun kilit unsurlarından biridir, küresel standartlar da bu yaklaşımı desteklemektedir,
• Çevresel performans göstergeleri ve sürdürülebilirlik endeksleri entegre raporların önemli parçasıdır; birçok şirket, üst yönetici ve icra kurulu primlerini belirlerken CDP iklim skoru gibi endeksler, Temel Performans Göstergeleri (KPI) olarak kullanılır.

B. CDP ve Veri Yapısı

1- CDP Nedir?

2000 yılında kurulan bugün ‘dünyanın en kapsamlı çevresel veri toplama ve raporlama platformlarından biri haline gelen’ CDP, küresel çapta şirketlerin ve şehirlerin çevresel etkileri hakkında veri toplayarak şeffaflığı ve sorumluluğu teşvik eden kâr amacı gütmeyen bir kuruluştur.

CDP;

• İklim Değişikliği (Climate Change),
• Su Güvenliği (Water Security),
• Ormanların Korunması (Forest),
• Plastikler (Plastics),

olmak üzere dört ana alanda veri toplama ve raporlama faaliyetleri yürütmektedir.

“CDP'nin Türkiye'deki partneri 2010 yılından beri Sabancı Üniversitesi Kurumsal Yönetim Forumu'dur. CDP, iklim değişikliğinin etkilerini azaltmak ve doğal kaynakları korumak amacıyla iş dünyasının işleyiş şeklini değiştirmek üzere çalışır. CDP dünyanın en büyük kurumsal ilkim değişikliği, su ve orman-risk datasını elinde bulunduruyor. CDP olarak çevresel risk yönetiminin geliştirilmesinde ölçüm ve bilgi saydamlığının gücü kullanılıyor.”[1]

2- CDP Veri Yapısı, Raporlama Metodolojisi

Şirketlerden standardize edilmiş anketler aracılığıyla veri toplayan anketler yapmak suretiyle, şirketlerin çevresel etki, risk, fırsat ve yönetim stratejilerini kapsamlı bir şekilde değerlendiren CDP'nin raporlama metodolojisi aşağıdaki temel bileşenleri içermektedir:

• İklim Değişikliği Anketi (yönetişim ve stratejiye ilişkin bilgiler, risk ve fırsat yönetimi, Kapsam 1, 2 ve 3sera gazı emisyonları, emisyon azaltma hedefleri ve inisiyatifleri, karbon fiyatlandırma mekanizmaları, enerji kullanımı ve üretimi),
• Su Güvenliği Anketi (su ile ilgili risk değerlendirmesi ve yönetimi, su çekimi, tüketimi ve deşarjı, iş operasyonları bağlamında su güvenliği, su politikaları ve yönetişimi, su hedefleri ve performans),
• Ormanlar Anketi (ormansızlaşma politikaları ve taahhütleri, orman risk emtialarının izlenebilirliği, tedarik zincirinde orman risklerinin yönetimi, orman sertifikasyon standartları ve hedefleri),
• Plastikler Anketi (kurumsal profil ve organizasyonel sınırlar, plastik Ayak İzi, atık Yönetimi, riskler ve fırsatlar, hedefler, performans izleme, yönetişim ve strateji.).

Şirketlerin yanıtlarının A'dan D'ye değerlendirilerek kamuya açıklanmasını esas alan bu notlandırma sistemi, şirketlerin çevresel performanslarını iyileştirmelerini teşvik etmekte ve yatırımcılar için karar verme süreçlerinde önemli bir referans noktası oluşturmaktadır.

“2024 Derecelendirme metodolojisindeki ana değişiklikler

• İklim değişikliği, ormansızlaşma ve su güvenliği için ayrı ayrı derecelendirme yapılıyor.
• Ormansızlaşma teması için daha kapsayıcı bir yaklaşım benimsemek adına tek bir derecelendirme notu verilmesi kararı alındı.
• Biyoçeşitlilik ve plastikler için 2024’te bir derecelendirme notu verilmeyecek. 
• KOBİ’ler 2024 yılında sadece İklim değişikliği derecelendirme notu alacak.
• 2024 yılında KOBİ soru setine yanıt veren şirketler SME `A` listesine giremeyecekler.
• Finansal Hizmetler iklim değişikliği derecelendirme notu alacak: Finansman faaliyetleri için su ile ilgili raporlamalar ilk defa derecelendirildi. Ormansızlaşma ve su derecelendirme notları ise 2024 yılında gizli kalacak.”[2]

3. CDP Soru Seti, ESRS Uyum Haritası

İklim raporlamasında daha az karmaşıklık, raporlamalarda daha yüksek verimlilik, ‘gerçek etki’ yapmaya odaklı verileri sağlama amacıyla, AB’nin iklim standardı olan ESRS ile CDP soru seti arasındaki yüksek düzeyde birlikte çalışabilirlik, iklim değişikliği geçiş planları, sera gazı emisyonları ile iç karbon fiyatlandırması gibi alanlarda, uyum haritası yayınlanmıştır.

CDP’nin 2025 ‘Corporate Health Check Raporu’ ile;

• Bilimsel veriler ve iş dünyasının aldığı aksiyonlar arasındaki boşluğu doldurmak,
• Kurumsal şeffaflık, iklim ve doğa eylemlerini tetiklemek,
• Doğayı ve Gezegeni korumak, bunun için olumlu eylemlerde bulunmakla ilgili konularda yönetim kurullarının dikkatini çekmek,

hedeflenerek, kurumsal şeffaflık ve hesap verebilirlik için, ölçülebilir yeni bir temel oluşturulmaya çalışıldığı vurgulanmaktadır.

Şirketlerin, yatırımcıların ve hükümetlerin iklim değişikliği, su güvenliği, ormansızlaşma ve plastik tehditlerine karşı önlem almalarını sağlayacak bilgileri toplamak ve paylaşmak amacıyla başlatılan CDP aracılığı ile 23,000 civarında şirket, sera gazı emisyonları ve iklim değişikliği stratejilerini kamuoyuna ve yatırımcılara gönüllü bir şekilde açıklamaktadır. [3]

C. CDP Verilerinin TSRS, ESRS, GRI ve IR Raporlamalarına Katkıları

Şirketler, CDP verilerini TSRS raporlarına entegre etmek için;

• CDP anketlerinde raporlanan verilerin TSRS standartlarında hangi açıklamalara karşılık geldiğinin ilk adım olarak belirlenmesi,
• Gerekli verileri CDP ve TSRS için gerekli eşzamanlı olarak toplayarak verimlilik ve tutarlılığı,
• TSRS standartlarında doğru bir şekilde sunumunu teminen, CDP verilerinin TSRS standartlarının gerektirdiği formata dönüştürülmesi,
• Veri boşluklarının tesbit edilerek, ek veri toplama süreçlerinin ve
• Aynı zamanda ESRS ve GRI standartlarına uyumu gözetecek şekilde sistemlerin geliştirilmesi,

sağlanmalıdır.

TSRS, ESRS ve GRI ile yüksek düzeyde uyum gösterdiğinden, CDP verilerinin TSRS raporlamasına entegrasyonu, dolaylı olarak hem ESRS hem de GRI ile uyumlu raporlama yapılmasına katkıda bulunacaktır. Bu ‘üçlü uyum’, şirketlerin farklı raporlama standartlarına uyum sağlarken veri toplama ve raporlama süreçlerini optimize etmelerine olanak tanımaktadır. Örneğin, CDP İklim Değişikliği Anketi'ne yanıt veren bir şirket, bu verileri aynı zamanda TSRS ve ESRS’nin ‘İklim Değişikliği’ ile GRI’in ise ‘Emisyonlar’ raporlamalarında kullanabilir; böylece raporlama süreçlerindeki verimliliği artırabilir.

Keza, Entegre Raporlamada da, şirketlerin çevresel performansını paydaşlarına sunarken CDP verileri güvenilir kaynak olarak kabul görür. CDP, şeffaflık ve karşılaştırılabilirlik sağlayan bir veri havuzu sunduğundan, entegre raporlarda yayımlanan emisyon miktarları, su tüketimi ve iklim hedefleri gibi bilgiler çoğu zaman CDP yanıtlarıyla desteklenir.

Çevresel verileri sistematik bir şekilde toplamaları ve raporlamalarını sağlayan gelişmiş altyapısıyla, TSRS raporlaması yapan şirketlere CDP;

• Veri toplama süreçlerini standartlaştırıp kullandığı doğrulama mekanizmalarıyla, gerekli olan verileri daha doğru, tutarlı, kaliteli ve güvenilir kılabilir,
• Aynı verilerin farklı standartlar için tekrar tekrar toplanması ihtiyacını ortadan kaldırabilir, verimliliği arttırabilir, veri tutarsızlıklarını azaltabilir,
• Böylelikle, veri toplama süreçlerindeki verimliliği artırabilir, potansiyel veri tutarsızlıklarını azaltabilir.

Farklı paydaş grupları, farklı raporlama standartlarını tercih edebilir; CDP bu noktada, TSRS ve GRI entegrasyonu, şirketlerin farklı paydaş gruplarının beklentilerini karşılayacak şekilde sürdürülebilirlik performanslarını raporlamalarına olanak tanır.

Ayrıca, CDP, TSRS, ESRS, GRI ve IR gibi uluslararası standartlara uyumlu raporlama, şirketlerin sürdürülebilirlik performanslarının uluslararası düzeyde karşılaştırılmasına olanak tanır. Bu karşılaştırılabilirlik, yatırımcıların ve diğer paydaşların şirketlerin sürdürülebilirlik performansını değerlendirmelerini kolaylaştırır.

D. CDP Raporlamasına Yönelik Eleştiriler

CDP'nin gönüllülük temelli, soru seti odaklı ve puanlama esasına dayanan yapısı; TSRS, ESRS ve GRI gibi standartlara dayalı mevzuat uyumlu ve kamuya açıklanabilir sürdürülebilirlik raporlarıyla karşılaştırıldığında ana hatlarıyla aşağıdaki eleştiriler yapılmaktadır:

• Gönüllülüğe dayalı yapı ve regülasyon uyum eksikliği, raporlamalarda denetim zorunluluğu ve kamuya açık düzenleyici şeffaflığı engellemektedir. CDP beyanlarının genellikle dış denetimden geçmeden sunulması, açıklanan verilerin güvenilirliği ve doğrulanabilirliği açısından zâfiyet oluşturmaktadır.
• Yıllık olarak değişen soru setleri, şirketler arasında karşılaştırılabilirliği zorlaştırmakta; sabit ve standart bir raporlama yapısı sunmamaktadır.
• Daha çok şirketlerin çevresel etkileri üzerinde yoğunlaşıldığından; ESG etkileri yeterince kapsanmamaktadır; çifte önemlilik ilkesi eksiktir.
• CDP’ye sunulan veriler ile TSRS/ESRS/GRI kapsamında açıklanan veriler arasında format, kapsam ve hesaplama metodolojisi farkları gösterebilir. Bu durum çoklu raporlama yapan şirketler için veri bütünlüğünü zedeler.
• CDP raporları, yalnızca belirli yatırımcı veya alıcı gruplarına yönelik hazırlanmakta; tüm paydaşlara açık, geniş katılımlı şeffaflık ilkeleriyle hareket edilmemektedir.
• CDP’nin A, B, C gibi puanlama sistemine dayanması, şirketleri ‘görünürlük’ sağlamak adına yüzeysel beyanlara yönlendirebilmekte; yeşil aklama riski doğurabilmektedir.

E. Türkiye’den Vaka Analizleri

Genelliklü ‘üçlü uyum’ gözetilerek Türkiye’de yayınlanan Sürdürülebilirlik Raporlamalarının düzenlenmesinde, CDP verilerinin kullanımı bakımından incelenen önde gelen kuruluşların yayınladığı raporlarda, genel olarak aşağıdaki hususlar dikkati çekmektedir:

Sanayi şirketleri, CDP’nin İklim Değişikliği ve Su Güvenliği anketlerine verdiği yanıtları TSRS raporlamasında kullanarak, veri toplama ve raporlama süreçlerini optimize etmiştir. Şirketler, CDP için topladığı sera gazı emisyonu verilerini İklim Değişikliği raporlamasında, su ile ilgili verilerini ise Su ve Deniz Kaynakları raporlamasında kullanmıştır. Bu entegrasyon, şirketlerin raporlama süreçlerindeki verimliliğini artırmış ve farklı standartlarda raporladığı verilerin tutarlı olmasını sağlamıştır.

Finansal kuruluşlar, CDP iklim senaryosu analizlerini TSRS raporlamasına entegre ederek, iklim risklerinin finansal etkilerini daha kapsamlı bir şekilde raporlamıştır. Bu entegrasyon, kuruluşların iklim risklerini yatırımcılara ve diğer paydaşlara daha etkin bir şekilde iletmesine olanak tanımıştır.

Çok uluslu şirketler, CDP verilerindeki enerji azaltım hedeflerini doğrudan GRI uyumlu sürdürülebilirlik raporuna aktarmış, CDP'nin sunduğu karbon emisyon verilerini aynen regülasyonları karşılamak üzere kullanmış, onlardan ortak bir veri kaynağı ile hazır veri seti olarak faydalanmıştır.

Alanlarındaki öncü şirketler bazında incelenen raporlarda, konuya ilişkin olarak dikkat çekici hususlar aşağıda özetlenmiştir:

• Arçelik 2024 Faaliyet Raporunda sürdürülebilirlik başarısı özetlenirken CDP derecelendirmelerine geniş yer verilmiş, CDP su ve karbon verileri sürdürülebilirlik hedefleriyle ilişkilendirilerek entegre raporun ilgili bölümlerine kaynak olarak eklemiştir.
• Şişecam 2024 Faaliyet Raporu, çevresel göstergelerin detaylarının hem sürdürülebilirlik raporu hem de CDP beyanı ile tutarlı olduğunu vurgulamış, ‘çevresel göstergelere ait verilere Sürdürülebilirlik Raporu ve CDP Beyanı’nda detaylı olarak yer verilmiş’, enerji tüketimi, su kullanımı ve karbon emisyonu gibi verilerin kaynağı olarak CDP raporları gösterilmiş; ayrıca CDP raporuna yönlendirme yaparak verilerin karşılaştırılabilirliği sağlanmıştır.
• Sabancı Holding 2023 Sürdürülebilirlik Raporunda, CDP ile yakın işbirliği vurgulanmış, çevresel performans göstergeleri içinde CDP derecelendirmelerinin referans alındığı;, şirket içi çevresel KPI’lar arasında “CDP İklim Değişikliği Skoru” gibi endeksler yer almıştır.

Sonuç ve Öneriler

İklim değişikliğinden, doğa ve gezegen temelli raporlamaya doğru evrilen sürdürülebilirlik dünyasında, özellikle ISSB, ESRS ve GRI standartlarının konsolidasyonu için öncelikle, standart belirleyici kurumlar arasındaki çalışmaların hızlandırılması gerekmektedir.

İşletmeler ise TSRS, ESRS ve GRI uyumunu sağlamak için yapacakları raporlamalarda, önemlilik değerlendirmelerini, uyumlu hale getirmeli, ardından senaryo analizleri ve metrik uyumluluğu konularında teknik detaylara dikkat etmelidir. Teknik eşdeğerlikler tam anlamıyla karşılıklı olarak beyan edilmediğinden, sistemlerin birlikte referans alınması ve entegrasyon için dijital raporlamaya geçilmelidir.

CDP raporlaması, şirketlerin çevresel performanslarını değerlendirmek için önemli bir araç olmaya devam etmektedir, ancak TSRS, ESRS ve GRI gibi diğer standartlarla daha fazla uyum ve entegrasyon sunmalıdır. Bu nedenle sürdürülebilirlik raporlama ekosisteminin iyileştirilmesi için;

• Standartlar arası uyumun artırılması ve ortak terminoloji geliştirilmesi,
• CDP'nin metodolojik şeffaflığının ve kapsamının genişletilmesi,
• KOBİ'ler ve gelişmekte olan ülkelerdeki şirketler için erişilebilirliğin artırılması, raporlama maliyetlerinin düşürülmesine yönelik düzenlemeler yapılması,
• ‘Gerçek etki’ değerlendirmesine daha fazla odaklanılması,
• Standartlar arasında veri transferi ve karşılıklı tanıma mekanizmalarının geliştirilmesi

gerekmektedir.

CDP raporlaması, yatırımcılar için anlamlı karbon ayak izi verisi sağlasa da, özellikle TSRS bağlamında sistematik, denetlenebilir, kapsayıcı ve bağlamsal bir sürdürülebilirlik raporlaması için yetersiz kalmaktadır. TSRS kapsamında faaliyet gösteren şirketlerin;

• CDP verilerini yalnızca tamamlayıcı unsur olarak değerlendirmesi,
• Tam uyumlu ‘üçlü raporlama’ yapısına öncelik vermesi,
• Sera Gazı Beyanına İlişkin Güvence Denetimi Standardı GDS 3410 gibi, güvence denetimlerine uygun içerik üretmesi,

önerilmektedir.

CDP, iklim finansmanı ve kurumsal şeffaflık açısından önemli bir inisiyatif olsa da, standartlar karşısında ciddi eleştirilere de maruz kalmaktadır. Regülasyon temelli şeffaflık, denetlenebilirlik ve çifte önemlilik ilkeleri doğrultusunda CDP’nin yapısal dönüşümü için:

• CDP raporlamalarının standartlarla uyumu gözetilerek yeniden yapılandırılması,
• Puanlama sisteminde metodolojik şeffaflığın arttırılması,
• CDP raporlarının, güvence denetimine tabi tutulması,
• Soru setlerinin regülasyonlara göre entegre edilmesi,

sağlanmalıdır.

Türkiye’deki öncü şirketlerin Entegre Raporlarında da CDP verileri tutarlı bir şekilde kullanılmakta; bu veriler strateji ve performans anlatımını destekleyerek raporların bütünlüğünü sağlamakta ise de, CDP’nin Türkiye gibi gelişmekte olan ülkelerdeki yasal gelişmeleri ve sektör özelliklerini daha iyi dikkate alacak şekilde yerelleştirilmiş modüller üretmesi gerekmektedir.

Kaynakça

https://cdpturkey.sabanciuniv.edu/tr

https://www.cdp.net/ 

https://www.kgk.gov.tr/surdurulebilirlik

https://www.kgk.gov.tr/surdurulebilirlik-egitim-merkezi

https://www.ifrs.org/projects/completed-projects/2023/general-sustainability-related-disclosures/

https://www.efrag.org/en

https://www.globalreporting.org/

https://integratedreporting.ifrs.org/

https://www.arcelikglobal.com/media/31ocxiqq/arcelik_tr_2024.pdf

https://www.sisecam.com/tr/s-investor-relations/Investor%20Relations/Annual%20Reports/Sisecam-2024-Faaliyet-Raporu.pdf

https://surdurulebilirlik.sabanci.com/

https://yatirimciiliskileri.sabanci.com/tr/images/pdf/sabanci-holding-cdp-2024.pdf

---

[1] https://cdpturkey.sabanciuniv.edu/tr

[2] https://cdpturkey.sabanciuniv.edu/tr/content/hakkimizda

[3] https://cdpturkey.sabanciuniv.edu/tr/content/cdp-corporate-health-check-raporu

06.05.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.