Musa Çakır
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir

Beyannamelerde Özel Onay Durumları ve Özel Usulsüzlük Cezaları

Bazen kafa karışıklığına neden olan düzeltme beyannamesi verilirken acaba hangi onay kutucuğu ile onaylamayı düşündüren konuyu açıklamaya çalışacağım.

• Kanuni Süresi İçinde Verilen Düzeltme Beyannamesi

Kanunu süresi içinde verilen düzeltme beyannamesinde matrah artırıcı veya matrah azaltıcı beyanname olmasının bir farkı yoktur. Matrah artıcı durum olması halinde fark kadar vergi tahakkuku düzenlenir.  Kanunu süresi içinde verilen düzeltme beyannamesinde sadece düzeltme seçilir ve özel usulsüzlük cezası ve damga vergisi kesilmez.

• Kanuni Süresinden Sonra Verilen Düzeltme Beyannamesi

Kanunu süresinden sonra verilen düzeltme beyannamesinde matrah artırıcı ve matrah artırıcı olmayan düzeltme beyannamesi şeklinde iki durum söz konusudur.

a. Matrah Artırıcı Düzeltme Beyannamesi

Düzeltme ve pişmanlık seçilirse sadece usulsüzlük cezası kesilir, vergi ziyaı cezası kesilmez.

Düzeltme ve kanuni süresinden sonra seçilirse özel usulsüzlük cezası ve matrah farkı için vergi ziyaı cezası kesilir.

b. Matrah Artırıcı Olmayan Düzeltme Beyannamesi

Matrah farkı çıkmayan ve sadece önceki beyannamede içerik içerik değişikliğinden kaynaklı verilen beyannamede düzeltme ve kanuni üresinden sonra seçilerek onaylanır. Bu durumda sadece damga vergisi tahakkuk eder.

Burada hangi işlem vergi ziyaı hangi işlem özel usulsüz cezası veya gecikme faizi kavramlarını da ele almak gerekiyor.

Usulsüzlük; herhangi bir vergi kaybının olmasına gerek olmaksızın, vergi kanunlarının şekil ve usule ilişkin düzenlemelerine uyulmamasıdır.

Birinci derece usulsüzlük cezası gerektiren durumlar;

1. Vergi ve harç beyannamelerinin süresinde verilmemiş olması

2. Tutulması mecburi olan defterlerden herhangi birinin tutulmamış olması

3. Defter kayıtlarının ve bunlarla ilgili vesikaların doğru bir vergi incelemesi yapılmasına imkân vermeyecek derecede noksan, usulsüz veya karışık olması

4. Çiftçiler tarafından 245 nci madde hükmüne göre muhtar ve ihtiyar heyetlerince yapılan davete müddetinde icabet edilmemesi

5. Bu Kanunun kayıt nizamına ait hükümlerine (Madde 215  – 219 ile mükerrer madde 242) uyulmamış olması (Her incelemede inceleme tarihine kadar aynı takvim yılı için tespit edilen usulsüzlükler tek fiil sayılır)

6. İşe başlamanın zamanında bildirilmemesi

7. Tasdiki mecburi olan defterlerden herhangi birinin tasdik muamelesinin yaptırılmamış olması (Kanuni sürenin sonundan başlayarak 1 ay geçtikten sonra tasdik ettirilenler, tasdik ettirilmemiş sayılır.)

8.Diğer ücretler üzerinden salınan Gelir Vergisinde, tarh zamanı geçtiği halde verginin tarh ettirilmemiş olması

9. Veraset ve intikal vergisi beyannamesinin 342 nci maddenin ikinci fıkrasında belirtilen süre içerisinde verilmiş olması.

İkinci derece usulsüzlük cezası gerektiren durumlar;

1. Veraset ve intikal Vergisi Beyannamelerinin süresinin sonundan başlayarak 342 nci maddenin 1 inci fıkrasında belirtilen süre içinde verilmiş olması

2. Ekim ve sayım beyanlarının süresi içinde veya kanunda istenilen bilgileri ihtiva edecek doğru bir şekilde yapılmaması

3.Vergi kanunlarında yazılı bildirmelerin zamanında yapılmamış olması (işe başlamayı bildirmek hariç)

4. Vergi karnesinin süresinin sonundan başlayarak 15 gün geçtiği halde alınmamış olması;

5. Tasdiki mecburi olan defterlerden herhangi birinin tasdik muamelesinin, süresinin sonundan başlayarak bir ay içinde yaptırılmış olması

6. Vergi beyannameleri, bildirimler, evrak ve vesikaların kanunen belli şekil ve muhteviyatı ve ekleri ile bunlarla ilgili olarak yapılan diğer düzenlemelere ilişkin hükümlere uyulmamış olması

7. Hesap veya muamelelerin doğruluk veya açıklığını bozmamak şartıyla bazı evrak ve vesikaların bulunmaması veya ibraz edilmemesi.

Özel usulsüzlük cezası; daha çok kanunda özel olarak belirtilmiş işlem ve olaylarla ilgilidir.

Özel usulsüzlük cezası gerektiren bazı durumlar şöyledir;

1. Fatura, makbuz gibi belgelerin alınmaması, verilmemesi ya da bu belgelerin gerçek meblağa aykırı düzenlenmesi
2. Ödemeyi kaydeden cihazla verilen fiş, perakende satış fişi, giriş bileti, yolcu bileti, taşıma irsaliyesi, sevk irsaliyesi, günlük müşteri listesi ve yolcu listesinin düzenlenmemesi ya da usule aykırı düzenlenmesi
3. Vergi levhasının alınmaması ile defterin, kayıtların ibraz edilmemesi
4. Muhasebe standartları ile tek düzen hesap planına uymama
5. Belgelerin elektronik olarak düzenlenmesi ve verilmesi mecburiyetinin ihlali nedeniyle özel usulsüzlük cezası
6. Tahsilatın ve ödemenin banka ya da benzeri finans kurumları vasıtasıyla yapılması zorunluluğuna uyulmaması
7. Damga vergisi ödenmemiş yahut eksik ödenmiş kağıtların vergi ve cezası tahsil edilmeden onaylanması ya da suretlerinin çıkarılması
8. Hazine ve Maliye Bakanlığı’na yahut vergi dairesine bilgi verme mükellefiyeti olduğu halde bilgi vermeyenler.

Gecikme Faizi; yasal süresi içerisinde tahakkuk ettirilmeyen vergiler için, sonradan yapılan ikmâlen, re'sen veya idarece tarhiyatlarda verginin normal vade tarihinden, tarhiyatın yapıldığı tahakkuk tarihine kadar aylık hesaplanan faizdir.

Gecikme Zammı; tahakkuk eden verginin vadesinde ödenmemesi nedeniyle vade tarihinden ödeme tarihine kadar geçen her ay ve kesirleri için günlük olarak hesaplanan tutarı ifade etmektedir.

Gecikme faizi ve gecikme zammı günlük olarak hesaplanır. Pişmanlık zammı ise aylık olarak hesaplanır.

Maliye, vergi alacağını alabilmek için veya vergi kaybını azaltmak için birçok önlemler alıyor. Ama belli şartları sağlayan mükelleflere de pişmanlık adı altında indirim hakkı tanıyor. Bu durum VUK 371 ve 376 maddelerinde yer alıyor.

Pişmanlık ve ıslah:

Madde 371 – (Değişik: 23/1/2008-5728/281 md.)

Beyana dayanan vergilerde vergi ziyaı cezasını gerektiren fiilleri işleyen mükelleflerle bunların işlenişine iştirak eden diğer kişilerin kanuna aykırı hareketlerini ilgili makamlara kendiliğinden dilekçe ile haber vermesi hâlinde, haklarında aşağıda yazılı kayıt ve şartlarla vergi ziyaı cezası kesilmez.

1. Mükellefin keyfiyeti haber verdiği tarihten önce bir muhbir tarafından her hangi resmi bir makama dilekçe ile veya şifahi beyanı tutanakla tevsik edilmek suretiyle haber verilen husus hakkında ihbarda bulunulmamış olması (Dilekçe veya tutanağın resmi kayıtlara geçirilmiş olması şarttır.).

 2. Haber verme dilekçesinin yetkili memurlar tarafından mükellef nezdinde haber verilen olayın ilgili olduğu vergi türüne ilişkin bir vergi incelemesine başlandığı veya olayın ve ilgili olduğu vergi türünün takdir komisyonuna intikal ettirildiği günden evvel (Kaçakçılık suçu teşkil eden fiillerin işlendiğinin tespitinden önce) verilmiş ve resmi kayıtlara geçirilmiş olması.143 

3. Hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin mükellefin haber verme dilekçesinin verildiği tarihten başlayarak onbeş gün içinde tevdi olunması.

4. Eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının mükellefin keyfiyeti haber verme tarihinden başlayarak onbeş gün içinde tamamlanması veya düzeltilmesi.

5. Mükellefçe haber verilen ve ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için, 6183 sayılı Kanunun 51 inci maddesinde belirtilen nispette uygulanacak gecikme zammı oranında bir zamla birlikte haber verme tarihinden başlayarak onbeş gün içinde ödenmesi.

Bu madde hükümleri, emlak vergisi ile ilgili olarak uygulanmaz.

(Ek fıkra:14/10/2021-7338/42 md.) Hazine ve Maliye Bakanlığı maddenin uygulamasına ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkilidir.

Vergi ziyaı, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarında indirme

Madde 376 – (Değişik: 22/7/1998-4369/17 md.)

(Değişik birinci fıkra:5/12/2019-7194/26 md.) Mükellef veya vergi sorumlusu;

1. İkmalen, resen veya idarece tarh edilen vergiyi veya vergi farkını ve vergi ziyaı, usulsüzlük ve özel usulsüzlük cezalarının yarısını ihbarnamelerin tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde ilgili vergi dairesine başvurarak vadesinde veya 6183 sayılı Kanunda belirtilen türden teminat göstererek vadenin bitmesinden itibaren üç ay içinde ödeyeceğini bildirirse kesilen cezanın yarısı,

2. (Mülga:28/7/2024-7524/14 md.) indirilir. Mükellef veya vergi sorumlusu ödeyeceğini bildirdiği vergi ve vergi cezasını yukarıda yazılı süre içinde ödemez veya dava konusu yaparsa bu madde hükmünden faydalandırılmaz.

Yukarıdaki hükümler vergi aslına tabi olmaksızın kesilen usulsüzlük cezaları hakkında da uygulanır.

Kaynaklar

• 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu

28.08.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.