Murat Kalyoncu
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Bilim Uzmanı
mkalyoncu2002@yahoo.com

Son Yasal Düzenlemeler Işığında Gerçek Usulde Vergilendirmeye Doğru Hızlı Yöneliş

Son günlerde yasa koyucu arka arkaya hem rakamsal düzeyde hem de kural düzleminde vergisel düzenlemelerde bulunmaktadır. Bunlardan birisi de gerçek usulde vergilendirmeyi arttıracak nitelikte olan 01.01.2026 yılından itibaren yürürlüğe girecek 10380 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı (CK)'dır. Bu çerçevede genel hatlarıyla gerçek ve basit usulde vergi mükelleflerinden söz edilip, bunu takip eden süreçte 10380 sayılı CK'ya gelinen süreçteki yasal düzenlemeler anlatılacaktır.

Gerçek Usul-Basit Usul Vergilendirme

193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu (GVK)'ya göre ticaret ve sanat erbabı kazancın belirlenmesi açısından gerçek usulde ve basit usulde olmak üzere  ikiye ayrılmaktadır.

 Basit usuldeki vergi mükelleflerinde ticari kazanç; GVK madde 46 uyarınca “bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat ile giderler ve satılan malların alış bedelleri arasındaki olumlu farktır. Bu fark yapılan faaliyetle ilgili olarak Vergi Usul Kanunu (VUK) hükümlerine göre alınması ve verilmesi mecburi olan alış ve giderler ile hasılatlara ilişkin belgelerde yazılı tutarlara göre hesaplanır.”

Bu tür vergi mükellefleri, madde 46'ya göre belirlenen kazançlarından yıllık beyanname vermezler, dolayısıyla gelir vergisi ödemezler. Teslim ve hizmetlerindeki Kdv hasılatlarına eklenir. Kdv beyannamesi vermezler. Yanında işçi çalıştırmıyorsa muhtasar ve prim hizmet beyannamesi de vermezler. Dolayısıyla alınan vergi yalnızca ticari kazanç üzerinden alınıyor. Defter tutma zorunlulukları olmamakla birlikte defter beyan sistemi üzerinden aracılık sözleşmesi yoluyla kaydı tutulur. GVK madde 46-47-48 ve 51'deki koşullara uygun olmak zorundadırlar. Aksi takdirde gerçek usule tabi olacaklardır.

Gerçek usuldeki vergi mükelleflerinde ticari kazanç ise 1.veya 2. sınıf tüccar olmalarına göre belirlenir. Bu sınıflandırma VUK 177. madde uyarınca 1. sınıf tüccarlar (2025 rakamlarına göre);

1) Satın aldıkları malları olduğu gibi veya işledikten sonra satan ve yıllık alımlarının tutarı 2.000.000 TL. yi veya satışlarının tutarı 2.800.000 TL. yi aşanlar;

2) Birinci bentte yazılı olanların dışındaki işlerle uğraşıp da bir yıl içinde elde ettikleri gayri safi iş hâsılatı 990.000 TL. yi aşanlar;

3) 1 ve 2 numaralı bentlerde yazılı işlerin birlikte yapılması halinde 2 numaralı bentte yazılı iş hâsılatının beş katı ile yıllık satış tutarının toplamı 2.000.000 TL. yi aşanlar;

4) Her türlü ticaret şirketleri (Adi şirketler iştigal nevileri yukarıdaki bentlerden hangisine giriyorsa o bent hükmüne tabidir.);

5) Kurumlar Vergisine tabi olan diğer tüzel kişiler (Bunlardan işlerinin icabı bilanço esasına göre defter tutmalarına imkân veya lüzum görülmeyenlerin, işletme hesabına göre defter tutmalarına Maliye Bakanlığınca müsaade edilir.);

6) İhtiyari olarak bilanço esasına göre defter tutmayı tercih edenler.” belirlenmiştir.

2. sınıf tüccarlar ise VUK 177. madde dışında kalanlar ile Maliye Bakanlığınca izin verilen kurumlar vergisi mükellefleridir. (VUK madde 178)

1. sınıf tüccarlar bilanço esasına göre kazanç belirlerler. Bilanço esasına göre ticari kazanç, teşebbüsteki öz sermayenin hesap dönemi sonunda ve başındaki değerleri arasındaki müsbet farktır. Bu dönem zarfında sahip veya sahiplerce işletmeye ilâve olunan değerler bu farktan indirilir; işletmeden çekilen değerler ise farka ilâve olunur. (GVK Madde 38)

2. sınıf tüccarlar ise işletme defteri tutup işletme hesabı esasına göre kazanç belirlerler. İşletme hesabı esasına göre ticari kazanç, bir hesap dönemi içinde elde edilen hasılat ile giderler arasındaki olumlu farktır. Emtia alım ve satımı ile uğraşanlarda ticari kazancın bulunması için hesap dönemi sonundaki emtia mevcudunun değeri hasılata, dönem başındaki emtia mevcudunun değeri ise giderlere ilâve olunur. (GVK Madde 39)

Hem 1. sınıf hem 2. sınıf tüccarlar ayrıntılı kayıt tutarlar. Basit usuldeki mükellefler gibi yalnızca ticari kazançlarından değil, zirai, ticari ve meslek faaliyetleri nedeniyle (tüm kazançlar incelemeye alınır) gelir vergisine tabidir. Kdv, stopaj, damga vb. türlü  vergileri beyan edip öderler.

Temel Bir Referans Noktası: 12/1/1995 Tarih ve 95/6430 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı (BKK)

En son yayımlanan 09.09.2025 tarihli resmi gazetedeki 10380 sayılı  CK; 01.04.1995 tarihinde resmi gazetede yayımlanan 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu Hükümlerine Göre Basit Usulde Vergilendirilen Mükelleflerle İlgili 12/1/1995 Tarihli ve 95/6430 Sayılı BKK'ya referans eder. Bu BKK uyarınca gerçek usulde (Madde 1) ve özellikle götürü usulde vergilendirilecek mükelleflerin belirlenmesi ve bu mükelleflere uygulanacak esaslar hüküm altına alınmıştır. (Madde 2) Karar, mükelleflerin faaliyet türlerine, işyerinin bulunduğu yere ve yıllık alış-satış gibi hadlere göre vergilendirme süreçlerini belirlemiştir. (Madde 3)

1995 yılında yayınlanan BKK 1. maddesi de “Bakanlar kurulunca kararlaştırılan iş grupları, sektörler, il ve ilçeler, büyükşehir belediyeleri dahil olmak üzere il ve ilçelerin belediye sınırları (mücavir alanlar dahil) belediyelerin nüfusları,yöreler itibariyle veya sabit bir işyerinde faaliyette bulunup bulunulmadığına göre gerçek usulde vergilendirilmesi gerekli görülenler.” olarak düzenlenen GVK'nın “Basit* usulün hududu” başlıklı 51/12.maddesinden kaynağını almaktadır.

Bu çerçevede ilgili BKK'nın 1. maddesi uyarınca gerçek usulde vergilendirilen mükellefler

yer olarak Erzurum ve Diyarbakır dışındaki büyükşehir belediyesi olan illerin mücavir alan sınırları dahil olmak üzere tanımlanırken faaliyet olarak da

 a) Her türlü emtia imalatı ile uğraşanlar,

 b) Her türlü emtia alım-satımı ile uğraşanlar,

 c) İnşaat ile ilgili her türlü işlerle uğraşanlar,

 d) Motorlu taşıtların her türlü bakım ve onarım işleriyle uğraşanlar,

 e) Lokanta ve benzeri hizmet işletmelerini işletenler,

 f) Eğlence ve istirahat yerlerini işletenler, biçiminde kapsama alınmıştır.

İlerleyen süreçte yapılan değişiklerle basit usulde vergilendirilen mükellefler kademeli olarak arttırılarak gerçek usulde vergilendirilen mükellefler azaltılmıştır. İlk olarak; 02.12.2000 tarihli resmi gazetede 7/11/2000 Tarihli ve 2000/1591 Sayılı BKK ile Sakarya ili de Erzurum ve Diyarbakır illerine eklenip kapsam dışı bırakılmıştır.

31.12.2004 tarihli resmi gazetede 20/12/2004 tarihli 2004/8269 sayılı BKK ile “5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu ile Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisine alınan yerlerden, yeni bağlanan mahallelerle birlikte 2000 yılı genel nüfus sayımındaki nüfusu 30.000’den az olan yerler” eklenmiştir.

06.08.2013 tarihli resmi gazetede 2/7/2013 tarihli 2013/5080 sayılı BKK ile 12/11/2012 tarihli ve 6360 sayılı On Dört İlde Büyükşehir Belediyesi ve Yirmi Yedi İlçe Kurulması ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun kapsamında büyükşehir belediyesi kurulan ve büyükşehir belediyesi sınırları içerisine alınan yerler” eklenmiştir.

25.04.2023 tarihli resmi gazetede ise 7166 sayılı CK ile 95/6340 sayılı BKK'da tanımlanan faaliyetlerden, emtia alım-satımı ile uğraşanlardan, bir işyeri açmaksızın gezici olarak veya pazar takibi suretiyle perakende emtia alım-satımı ile uğraşanlar da kapsam dışına alınmıştır.

09.09.2025 tarihli resmi gazetede ise geçmiş dönemdeki yapılan düzenlemelere karşılık 10380 sayılı CK ile üç açıdan farklı bir yöntem izlenmiştir.

Yer açısından; “Büyükşehir belediyesi olan illerde, bir önceki takvim yılının son günü itibarıyla Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanmış son verilere göre nüfusu 30.000’i geçmeyen ilçeler hariç olmak üzere, aşağıda belirtilen faaliyetlerde bulunan mükellefler gerçek usulde vergilendirilirler.” düzenlemesi getirilirken, kapsam açısından “Şehir içi yolcu taşımacılığı faaliyetinde bulunanlar” düzenlemesi getirilmiştir.

10380 sayılı CK ile getirilen asıl değişiklik olarak nitelendirebileceğimiz düzenleme ise 95/6340 sayılı BKK'nın doğrudan basit (götürü) usul olarak düzenlenen 2. maddesinin kaldırılmasıdır. Dolayısıyla yasa koyucu son düzenlemesiyle birlikte basit usulde vergilendirilecek mükellefler azaltılarak gerçek usulde vergi mükellefleri arttırılmak amacı ve iradesini ortaya koymuştur.

Sonuç Yerine

Yasa koyucunun son yaptığı bu düzenleme ile birlikte önümüzdeki süreçte basit usulde vergi mükellefliğini kaldırıp tüm vergi mükelleflerini gerçek usule çevirmenin sinyallerini verdiğini söyleyebiliriz. Bu düzenlemenin tüm ülke çapında uygulanması yalnızca vergi toplanması, vergi kaybının önlenmesi açısından değil, kayıt dışılığın yüksek olduğu ülke ekonomisinin daha çok kayıt altına alınmasını da sağlayacaktır. Daha çok kayıt, daha çok veri, daha doğru sonuçlara ulaşılmasını sağlayacaktır. Buradan çıkacak sonuçlarla da daha etkin bir gelir ve maliye politikası uygulamalarını yaşama geçirmeye olanak tanıyacaktır. Dolayısıyla gerçek usulde vergilendirme (ilgili vergi kanunlarında vergi teşvik edici düzenlemelerle birlikte) tüm ülke düzeyinde uygulanması isabetli olacaktır.

YARARLANILAN KAYNAKLAR

- 09.09.2025 Tarihli  10380 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı

- 12/1/1995 Tarihli 95/6430 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı

- 7/11/2000 Tarihli 2000/1591 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı

- 20/12/2004 tarihli 2004/8269 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı

- 2/7/2013 Tarihli 2013/5080 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı

- 25.04.2023 Tarihli  7166 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı

- 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu

- 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu

*İlk olarak “götürü” biçiminde düzenlenen başlık 22/07/1998 tarihinde ve 4369 sayılı Kanunun 81 inci maddesi ile "basit" olarak değiştirilmiştir.  

10.09.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.