Mehmet Tan
Yeminli Mali Müşavir
E. Gelirler Başkontrolörü
E. İzmir Defterdar V.
mehmet@mehmettanymm.com

Biraz Teknik, Biraz Dertleşme (Vergi İnceleme Raporlarında RDK’nın Rolü)

Meslektaşlarımızın tabiriyle masanın her tarafında bulunmuş bir deneyim ve nihayetinde 25 yıllık yeminli mali müşavirlik mesleki deneyimi göstermektedir ki; vergi incelemesi yapan denetim elemanlarının şimdi ki ünvanla vergi müfettişlerinin teknolojik gelişmelere bağlı, veriye ulaşma ve veriyi kullanma gibi iş yapış şekillerinde değişimleri olsa da, değişmeyen bir şey var o da; mükellefe bakış. !

Vergi Müfettişlerinin büyük çoğunluğunda, Devlet ile mükellef arasında, vergide denge ve eşitlik sağlama konusunda, Devlet tarafında durma ve taraf olma duygusunun ağır bastığı kanaatindeyim. Vergi müfettişleri vergi incelemesine tabi tuttukları gerçek ve tüzel kişilerin, iş ortaklarının bir nevi Devlet olduğunu unutmamalıdır. Mükelleflere ortağa davranılan hassasiyet ve adaletle davranılmalıdır.  Mükellefin kazancının artması ve işinin büyümesi Devletin kar’dan ve işlemlerden aldığı payın yükselmesi anlamına gelmektedir. Bu iş ortaklığının ortaklar/hissedarlar sözleşmesi de, Kanunlar ve yasal mevzuattır. Yasal düzenlemeler çerçevesinde Devletin alacağı vergi payı belirlenmektedir. Bu düzenlemelerin sadece mükelleflerin değil, işletmelerdeki Devletin ortaklık payını hesap eden Vergi Müfettişlerinin de, uyması gereken bir kurallar zinciri olduğunu düşünmekteyim. Yani, zorlayıcı bakış, tamamen bir ortak lehine duygu ve davranış oluşturmak vergi adaletini zorlamayı doğurabilecektir.

Bu konudaki hissiyatım özellikle son dönemde, (çevremdeki meslek mensupları dahil) meydana gelen olaylar ile öne çıkmıştır. Bu gibi durumlarda, Rapor Değerlendirme Komisyonunun önemi çok artmaktadır. Tabii ki, bazen Rapor Değerlendirme Komisyonu üyelerinin kendilerini incelemeyi yapan yerine koyarak hareket etmemeleri, yukarıda bahsettiğimiz duyguya kapılmamaları gerekmektedir. Devletin ana gelirinin vergi gelirleri olduğu ve bu gelirlerin karşılarında bulunan mükelleflerden elde edildiği hiç bir zaman unutulmamalıdır. Mükellefler bazen vergi ürettikleri işlerini bile terk edecek psikolojiye girmekte, sistem dışına çıkma iştahı oluşmaktadır. Özellikle vergiden kaçınma yollarını düşünmektedirler.

Vergi Usul Kanunun 140. Maddesinin 6. Fıkrasında; “6

……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Vergi Müfettişleri ile Vergi Müfettiş Yardımcıları tarafından düzenlenen vergi inceleme raporları, işleme konulmak üzere ilgili vergi dairesine tevdi edilmeden önce, meslekte on yılını tamamlamış en az üç Vergi Müfettişinden oluşturulacak rapor değerlendirme komisyonları tarafından vergi kanunları ile bunlara ilişkin kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ, sirküler ve özelgelere uygunluğu yönünden değerlendirilir. İncelemeyi yapanla komisyon arasında uyuşmazlık oluşması halinde uyuşmazlığa konu vergi inceleme raporları üst değerlendirme mercii olarak, Maliye Bakanlığınca belirlenen tutarları aşan tarhiyat önerisi içeren vergi inceleme raporları ise doğrudan, Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı bünyesinde bir Başkan Yardımcısının başkanlığında dört grup başkanından oluşan beş kişilik merkezi rapor değerlendirme komisyonu tarafından vergi kanunları ile bunlara ilişkin kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ, sirküler ve özelgelere uygunluğu yönünden değerlendirilir. İncelemeyi yapanlar, bu komisyon tarafından yapılacak değerlendirmeye uygun olarak düzenleyecekleri vergi inceleme raporlarını işleme konulmak üzere bağlı oldukları birime tevdi ederler.

135 inci madde ile vergi incelemesi yapmaya yetkili kılınan diğer memurlar tarafından düzenlenen vergi inceleme raporları, Gelir İdaresi Başkanlığı merkez ve taşra birimlerinde oluşturulacak rapor değerlendirme komisyonları tarafından değerlendirilir.

Merkezi Rapor Değerlendirme Komisyonu ile diğer rapor değerlendirme komisyonları yaptıkları değerlendirme sırasında, verilmiş bir özelgenin 369 uncu maddenin birinci fıkrası kapsamında olduğu kanaatine varmaları halinde, söz konusu özelge, Merkezi Rapor Değerlendirme Komisyonundan üç üye ile 413 üncü maddeye göre oluşturulan komisyondan iki üyenin katılımıyla oluşturulacak beş kişilik bir komisyon tarafından değerlendirilir. Bu komisyonca verilen kararlar, ilgili rapor değerlendirme komisyonu ile incelemeye yetkili olanı bağlar.

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Bu maddede belirlenen esaslar çerçevesinde, vergi incelemesine ilişkin işlemlerin elektronik ortamda yürütülmesi, yazı, bildirim ve tutanakların elektronik ortamda düzenlenmesi ile vergi incelemelerinde uyulacak diğer usul ve esaslar, komisyonların teşekkülü ile çalışma usul ve esasları ve Merkezi Rapor Değerlendirme Komisyonu tarafından doğrudan değerlendirmeye tabi tutulacak vergi inceleme raporlarının tutarları, Maliye Bakanlığınca çıkarılan yönetmelikle belirlenir.”

Hükümleri yer almaktadır.

 RDK üyelerinin tavırları, verginin uzlaşma dışına alındığı dönem mevzuatında, her olayın davaya gitmemesi adına çok önemli duruma gelmiştir. Bu konuda ikincil yasal mevzuat “ Rapor Değerlendirme Komisyonlarının Oluşturulması İle Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik” düzenlemesidir.  Rapor Değerlendirme Komisyonları (Kısaca RDK olarak belirtilecektir.) üyeleri bence mevzuat takibi yüksek, kıdem unsuru öne çıkmayan, okuma alışkanlığı olan ve temposu yüksek kişilerden oluşturulmalıdır.(*) Ayrıca, iş yoğunluğu gerekçe gösterilerek okuma işi üç üyeden biri tarafından değil dönüşümlü tüm üyelerin raporları okuması sağlanmalı ve okuduğu anlaşılacak yöntemler oluşturulmalıdır. RDK üyelerinin mükelleflerin haklarını da korumak zorunda olduğu mutlaka gözden kaçırılmamalıdır.

Rapor Değerlendirme Komisyonlarının Oluşturulması İle Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre RDK nın görevi vergi inceleme raporlarının mevzuat yönünden uygunluğu ve maddi hata ile usul hatası içerip, içermediğinin kontrolüdür.(**) Bu kilit görev vergi inceleme sisteminin güvenliği anlamında çok büyük öneme sahiptir. Eğer Vergi Müfettişi RDK üyesinin yönlendirmesi ile hareket ediyorsa, sağlıklı süreç oluşması zorlaşmaktadır. Bunun için RDK ile müfettiş hem fikir görünse de, tutar sınırı olmaksızın mükelleflerin Merkezi Rapor Değerlendirme Komisyonuna başvuru hakkı bulunmalıdır.(***)(*****) Şimdiki sistemde böyle bir hakkın bulunmamasının eksiklik olduğunu düşünüyorum. Eğer, müfettiş RDK üyesine itiraz edemiyorsa, ki böyle fiili durumlara rastlanabilmektedir. Tek çözüm yargı yoluna başvurmak kalmaktadır.

Vergi inceleme tutanakları düzenlenme aşamasında, ortaya çıkması muhtemel tarhiyat konuları ile ilgili tereddütler oluşması halinde, mükellef veya yetkili temsilcisi tutanağa şerh düşerek RDK da dinlenme talebinde bulunmaktadır. Bu talep üzerine vergi müfettişi tarafından düzenlenen raporun tamamı RDK’na özeti ise mükellefe dinlenme toplantısı öncesi gönderilmektedir. Ancak, söz konusu özet rapor anlaşılamaz bir şekilde aşırı özet olarak, sisteme yüklenmekte veya mükellefe verilmektedir.(****) RDK üyelerinin önünde rapor tam olarak varken, neden mükellef tarafında bulunmamakta ve RDK dinlenme talebinde mükellefe müneccimlik görevi verilmektedir. Mükellef veya Mali Müşavirinin/Yeminli Mali Müşavirinin rapora ilişkin anlaşılabilir bir tavır göstermesi, vergi inceleme raporunun RDK daki dinlenme talebi öncesi, tam olarak sunulması ile mümkün olacaktır. Aksi halde, tarhiyat veya reddedilen iade v.s. tutarları sizin düşündüğünüz ve hesapladığınız gibi değil şeklinde açıklamalarla, gereksiz ve verimsiz ortamlar oluşmaktadır. Çözüm yoluna ulaşmak yerine, olay ihtilafa yönlenmektedir. Raporlar tarhiyat öncesi uzlaşmada sunulduğu gibi, dinlenme talebinde de tam olarak sunulmalıdır.

Ayrıca, konunun önemine ve yaşananlara istinaden tekrar ifade ediyorum. RDK üyelerinin vergi müfettişi yerine geçerek , vergi incelemesine yön vermeleri halinde, icra eden ile kontrol eden aynı kişi olmaktadır. Kıdem, RDK Üyeliği için yegane şart olmamalıdır. Araştıran ve okuyan , güncel takip yapabilen tercih edilmelidir. Ayrıca , mükellefin vergi gelirlerini sağlayan olduğu unutulmamalıdır. Vergi inceleme raporu ile gerçekleştirilen tarhiyatlar için mutlaka mükellefe üst RDK (Merkezi Rapor Değerlendirme Komisyonu) hakkı tanınmalıdır. Aksi halde, Mahkemeler boşuna meşgul edilecektir. Ayrıca, hem vergi müfettişleri,  hem de RDK üyeleri uzlaşmanın sadece cezada olduğunu gözden kaçırmamalıdır. Hazine yararına olmayan vergi incelemelerinde ısrar edilmemelidir. RDK üyeleri yönetmeliklerde tanımlanan görevleri ile bağlı kalmalıdırlar.

Denebilir ki; ‘mükellef hakkını yargıda arasın’ tabii ki mümkündür. Ancak, çok sayıda mükellef yaklaşık 3-4 yıl sürebilen bu süreçte, çok sayıda mağduriyet yaşayabilmekte ve iş odağının dışına çıkmaktadır. Aslında güven ortamı tesis edilip, vergi de dahil gerçekten uzlaşma tesis edilmelidir. Bu komisyonlara incelemeyi yapan müfettişte izleyici ve bilgisine başvurucu olarak dahil edilmelidir. Bu sonuçlar da vergi müfettişine puan, prim etkisi v.s. yansımaları olmalıdır.

Görülmektedir ki; RDK çok önemli bir, ( mükellef ile Devlet arasında dengeyi, adaleti, hukuku sağlayan, hataların giderilmesine ilişkin tespitleri yapan) mercidir. Ancak, bu önemli görev hiçbir zaman vergi müfettişinin yerine geçme ve fiilen incelemeyi yönetme hakkı vermediği unutulmamalıdır.

Bu yapıcı eleştiri ve önerilerin tüm taraflarca dikkate alınacağı ümidiyle, mükellefin yaşatılması hususunu önemle hatırlatmak istiyorum. Denetlemek tabii ki mükellefin ortağı olarak Devletin hakkı olduğu bilinci ile ortağın iyi olması Devletin iyi olması sonucunu doğuracaktır. VDK ve dolayısıyla RDK ile GİB arasında, Tebliğlere, Özelgelere ve diğer mevzuata bakış açılarından koordinasyon da mutlaka sağlanmalıdır.

RAPOR DEĞERLENDİRME KOMİSYONLARININ OLUŞTURULMASI İLE ÇALIŞMA USUL VE ESASLARI HAKKINDA YÖNETMELİK

…………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

(*)Vergi Müfettişlerince düzenlenen raporların değerlendirilmesinde uygulama birliğinin sağlanması için rapor değerlendirme komisyonlarının oluşturulması

MADDE 4/A –

(1) Vergi incelemelerinde etkinlik, verimlilik, koordinasyon ve uygulama birliğinin sağlanması amacıyla aynı konu, sektör veya mükellef grubuna yönelik olarak yapılan incelemeler neticesinde Vergi Müfettişleri tarafından düzenlenen vergi inceleme raporlarını değerlendirmek üzere, Başkan tarafından belirlenen, meslekte on yılını tamamlamış Vergi Müfettişleri arasından görevlendirilecek enaz üç asil ve yeterli sayıda yedek üyeden müteşekkil rapor değerlendirme komisyonları oluşturulabilir.

(2) İhtiyaca göre oluşturulacak rapor değerlendirme komisyonu sayısı ile bu komisyonlar tarafından değerlendirilecek raporlara ilişkin konu, sektör veya mükellef grupları Başkanlık tarafından belirlenir.

(**)Rapor değerlendirme komisyonlarının görevleri

MADDE 8 –

( 1) Rapor değerlendirme komisyonları, vergi incelemesi yapmaya yetkili olanlar tarafından düzenlenen vergi inceleme raporlarını, vergi kanunları ile bunlara ilişkin (Değişik ibare:RG-7/4/2021-31447) Cumhurbaşkanı kararı, yönetmelik, genel tebliğ, sirküler ve özelgelere uygunluğu ile maddi hata ve usul hatası içerip içermediği yönünden değerlendirir.

(2) Rapor değerlendirme komisyonları, Kanunun 359 uncu maddesinde yazılı suçların işlendiğini tespit eden vergi suçu raporlarına ilişkin olarak mütalaa verir.

(***)Merkezi Rapor Değerlendirme Komisyonunun görevleri

MADDE 9 –

(1) Merkezi Rapor Değerlendirme Komisyonu, Vergi Müfettişleri ile rapor değerlendirme komisyonları arasında uyuşmazlığa konu vergi inceleme raporlarını bir üst değerlendirme mercii olarak, vergi kanunları ile bunlara ilişkin (Değişik ibare:RG-7/4/2021-31447) Cumhurbaşkanı kararı, yönetmelik, genel tebliğ, sirküler ve özelgelere uygunluğu ile maddi hata ve usul hatası içerip içermediği yönünden değerlendirir.

(2) Merkezi Rapor Değerlendirme Komisyonu, Vergi Müfettişleri tarafından düzenlenen ve 18 inci maddede belirlenen tutarın üzerinde tarhiyat önerisi içeren vergi inceleme raporlarını, vergi kanunları ile bunlara ilişkin (Değişik ibare:RG-7/4/2021-31447) Cumhurbaşkanı kararı, yönetmelik, genel tebliğ, sirküler ve özelgelere uygunluğu ile maddi hata ve usul hatası içerip içermediği yönünden değerlendirir.

(3) Merkezi Rapor Değerlendirme Komisyonu, 18 inci maddede belirlenen tutarın üzerinde tarhiyat önerisi içeren veya Vergi Müfettişi ile ilgili rapor değerlendirme komisyonu arasında uyuşmazlığa konu olan vergi inceleme raporlarına dayanan ve Kanunun 359 uncu maddesinde yazılı suçların işlendiğine ilişkin görüşleri içeren vergi suçu raporları için mütalaa verir.

Mükellef ve inceleme elemanının dinlenmesi

(****)MADDE 14 –

(1) Komisyonlar, gerekli gördüğü durumlarda ya da talepleri üzerine mükellefi veya inceleme elemanını dinleyebilir.

( 2) (Ek:RG-25/10/2016-29868)( 1 ) Dinlenmeden önce raporlarda eleştiri konusu yapılan hususlar hakkında bilgi içeren rapor özetleri mükelleflere verilir.

(3) Bu maddenin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar ilgisine göre Başkanlıkça veya Gelir İdaresi Başkanlığınca belirlenir.

(*****)Merkezi Rapor Değerlendirme Komisyonu tarafından doğrudan değerlendirilecek raporlar

MADDE 18 –

( 1) Vergi Müfettişleri tarafından yapılan vergi incelemeleri neticesinde, bir vergi türü ve vergilendirme dönemi için düzenlenen vergi inceleme raporunda tarhı öngörülen vergi tutarının, 10 milyon TL’yi aşması halinde, söz konusu rapor, doğrudan Merkezi Rapor Değerlendirme Komisyonunca değerlendirilir. Bu tutar, her yıl bir önceki yıla ilişkin olarak Kanun uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranında artırılır. Bu hesaplamada yüz bin TL’ye kadar olan küsuratlar dikkate alınmaz.

(2) Vergilendirme dönemi bir yıldan daha kısa olan vergi türlerine ilişkin düzenlenen vergi inceleme raporlarında, birinci fıkrada belirtilen sınır tespit edilirken o vergi türü için tarhı öngörülen vergi tutarlarının yıllık toplamı dikkate alınır.

(3) Yapılan vergi incelemesi neticesinde düzenlenen bir vergi inceleme raporunun, doğrudan Merkezi Rapor Değerlendirme Komisyonunca değerlendirilmesinin gerekmesi halinde, aynı inceleme görevi nedeniyle ilgili mükellef nezdinde düzenlenen diğer vergi inceleme raporlarının da Merkezi Rapor Değerlendirme Komisyonunca değerlendirilmesi esastır.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Not: Bu makale Denetçi SMMM Buket Şimşek Hepçakar ile birlikte hazırlanmıştır.

16.06.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.