Kerim Çoban
E.Gümrük ve Ticaret Başmüfettişi
Çoban Gümrük Dış Ticaret Denetim Danışmanlık ve
Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği A. Ş.
k.coban0306@gmail.com

Telafi Edici Vergi (TEV) Tahsili ve Geri Verilmesi İle Gözetim ve Korunma Önlemlerine Tabi Eşya

1- Telafi Edici Verginin Ödenmesi

1) Şartlı muafiyet sistemi kapsamındaki sanayi ürünlerinin A.TR dolaşım belgesi eşliğinde AB ülkelerine ihracında; işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan üçüncü ülke menşeli hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşyaya ilişkin vergi, kaynak ülkelerle var olan anlaşmalardaki lehte hükümler saklı kalmak kaydıyla ödenir.

2) Şartlı muafiyet sistemi kapsamında A.TR dolaşım belgesi eşliğinde AB ülkelerine;

a) 1/2007 sayılı Türkiye-AT (AB) Ortaklık Konseyi Kararına istinaden gerçekleştirilen işlenmiş tarım ürünleri ihracatında, bu ürünlerin elde edilmesinde üçüncü ülke menşeli tarım ürünü, sanayi ürünü ve/veya işlenmiş tarım ürünü kullanılmış ise bu ürünlere ilişkin verginin tahsili aranır.

b) 1/2007 sayılı Türkiye-AT Ortaklık Konseyi Kararı kapsamı dışında gerçekleştirilen işlenmiş tarım ürünleri ihracatında, bu ürünlerin elde edilmesinde üçüncü ülke menşeli sanayi ürünü kullanılmış ise bu  ürüne ilişkin vergi; işlenmiş tarım ürünü kullanılmış ise bu üründeki sadece sanayi payına ilişkin vergi ödenir; ancak bu ürünlerin elde edilmesinde tarım ürünü kullanılmış ise bu ürüne ilişkin verginin tahsili aranmaz. 

3) Anlaşma ile belirlenen menşe kuralının sağlanması ve bir menşe ispat belgesinin düzenlenmesi kaydıyla, şartlı muafiyet sistemi kapsamında ülkemizde doğmuş ve büyütülmüş canlı hayvanlar ile avlanma ve balıkçılık faaliyetlerinden elde edilen ürünler ve bunlardan elde edilen ürünler hariç olmak üzere, tarım  ürünlerinin Avrupa Topluluğuna üye ülkelere ihracatında; bu ürünlerin elde edilmesinde kullanılan üçüncü ülke menşeli hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşyaya ilişkin vergi tahsil edilir.

4) Anlaşma ile belirlenen menşe kuralının sağlanması ve bir menşe ispat belgesinin düzenlenmesi kaydıyla, şartlı muafiyet sistemi kapsamında, ülkemizde doğmuş ve büyütülmüş canlı hayvanlar ile avlanma ve balıkçılık faaliyetlerinden elde edilen ürünler ve bunlardan elde edilen ürünler hariç olmak üzere, Serbest  Ticaret Anlaşması imzalanmış bir ülkeye gerçekleştirilen ihracatta; işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan ve bu ülke menşeli olmayan hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşyaya ilişkin vergi, ilgili anlaşmanın lehte hükümleri saklı kalmak kaydıyla ödenir. Ancak, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelerden menşe ispat belgeleri veya tedarikçi beyanı eşliğinde ithal edilen eşya kullanılarak elde edilen Kümülasyona dahil işlem görmüş ürünün, menşe ispat belgeleri veya tedarikçi beyanı eşliğinde tekrar Kümülasyona taraf ülkelerden birine ihraç edilmesi durumunda, ithalat rejiminde belirtilen oranda verginin tahsili aranmaksızın ilgili gümrük idaresince ihracata izin verilir. Diğer taraftan, Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelerden menşe ispat belgeleri veya tedarikçi beyanı eşliğinde ithal edilen eşya kullanılarak elde edilen Kümülasyona dahil işlem görmüş ürünün, menşe ispat belgeleri veya tedarikçi beyanı eşliğinde tekrar Kümülasyona taraf ülkelerden birine ihraç edilmesi durumunda da, ithalat rejiminde belirtilen oranda verginin tahsili aranmaksızın ilgili gümrük idaresince ihracata izin verilir.

5) Şartlı muafiyet sistemi kapsamında, işlem görmüş ürünlerin A.TR dolaşım belgesi eşliğinde veya menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğuna (AB’ye) üye ülkelere ihracatında; işlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan üçüncü ülke menşeli hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul  ile değişmemiş eşyaya ilişkin verginin aynı ithal eşyası için Toplulukta uygulanan vergiden yüksek olması halinde, tarım ürünleri ile 1/95 sayılı Avrupa Topluluğu-Türkiye Ortaklık Konseyi Kararı kapsamı ürünler hariç olmak üzere, Toplulukta uygulanan vergi ödenir.

6) Şartlı muafiyet sistemi kapsamında serbest bölgelere gerçekleştirilen ihracata konu eşyanın en geç belge/izin süresi bitiminden itibaren 3 (üç) ay içerisinde; serbest bölgelerden A.TR dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğuna üye ülkelere veya menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğuna üye  ülkelere, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere, Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere veya Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış bir ülkeye satışı halinde; birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci fıkralardaki hükümler çerçevesinde telafi edici verginin tahsili aranır.

7) Bu madde hükmü çerçevesinde ödenmesi gereken vergi, serbest bölgelerden gerçekleştirilen satışlar dahil ihracata ilişkin gümrük beyannamesinin tescil tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru ve bu tarihte ithalat rejiminde belirtilen gümrük vergisi ve varsa toplu konut fonu üzerinden hesaplanarak ihracat esnasında ödenir. Ancak, belge kapsamında önceden ihracat işleminden sonra ithalat yapılması durumunda, bu vergi serbest bölgelerden gerçekleştirilen satışlar dahil önceden ihracata ilişkin gümrük beyannamesinin tescil tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru ve bu tarihte ithalat rejiminde belirtilen gümrük vergisi ve varsa toplu konut fonu üzerinden hesaplanarak, önceden ihracata tekabül eden ithalatın yapılması esnasında ödenir. Tahsil edilen telafi edici vergi bütçeye irat kaydedilir. 

8) İşlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan vergiye konu eşyanın tespitinde firma beyanı esas alınır. Aksine bir durumun tespiti halinde, ödenmeyen ya da eksik ödenen telafi edici vergi, yedinci fıkrada belirtilen ödemenin yapılması gereken tarih itibarıyla 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir.

9) Elde edilmesinde üçüncü ülke menşeli eşya kullanılan ve Avrupa Topluluğuna üye ülkelere ihraç edilen her türlü harp araç, gereç, teçhizat, makine, cihaz ve sistemleri ile bunların yapım, bakım ve onarımlarında kullanılacak yedek parçalar için telafi edici vergi aranmaz.

Örnek 1: Afyon’da mermer ve doğal taşlar üzerine faaliyet gösteren Cooban firmasının ürettiği fayans ve yer karolarını (sanayi ürünlerini), DİİB/Dİİ kapsamında A.TR dolaşım belgesi eşliğinde Avrupa Topluluğuna üye ülkelere veya menşe ispat belgeleri eşliğinde Avrupa Topluluğuna üye ülkelere, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere, Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf ülkelere  veya Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmış bir ülkeye satışı halinde; Söz konusu işlem görmüş ihraç eşyalarının elde edilmesinde kullanılan üçüncü ülke menşeli hammadde, yardımcı madde, yarı mamul, mamul ile değişmemiş eşyaya ilişkin vergi (Telafi edici vergi) yukarıda ayrıntıları belirtilen birinci, ikinci, üçüncü, dördüncü ve beşinci fıkralardaki hükümler çerçevesinde tahsil edilir. Bu madde hükmü çerçevesinde ödenmesi gereken vergi, serbest bölgelerden gerçekleştirilen satışlar dahil ihracata ilişkin gümrük beyannamesinin tescil tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru ve bu tarihte ithalat rejiminde belirtilen gümrük vergisi ve varsa toplu konut fonu üzerinden hesaplanarak ihracat esnasında ödenir. Ancak, belge kapsamında önceden ihracat işleminden sonra ithalat yapılması durumunda, bu vergi serbest bölgelerden gerçekleştirilen satışlar dahil önceden ihracata ilişkin gümrük beyannamesinin tescil tarihindeki Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası döviz satış kuru ve bu tarihte ithalat rejiminde belirtilen gümrük vergisi ve varsa toplu konut fonu üzerinden hesaplanarak, önceden ihracata tekabül eden ithalatın yapılması esnasında ödenir.

İşlem görmüş ürünün elde edilmesinde kullanılan vergiye konu eşyanın tespitinde Cooban firmasının beyanı esas alınır. Aksine bir durumun tespiti halinde, ödenmeyen ya da eksik ödenen telafi edici vergi, yedinci fıkrada belirtilen ödemenin yapılması gereken tarih itibarıyla 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsil edilir.

DİİB kapsamında tescilli 3151 ve 3141 rejim kodlu ihracat beyannamelerinde;                     

1) A.TR veya EUR.1 Dolaşım Belgesinin ihracat esnasında düzenlendiği durumlarda (gerek basitleştirilmiş usulde düzenlenen, gerekse gümrük idaresince vize edilen belgeler için), yükümlüsünce, BİLGE Sisteminde ilgili ihracat beyannamesinin 44 no.lu "Ek bilgi, sunulan belgeler, sertifika ve izinler" alanına  mutlak surette belgeye ilişkin bilginin eklenmesinin sağlanması,

2) A.TR veya EUR.1 Dolaşım Belgesinin sonradan verilmesinin talep edilmesi halinde;

a) Dolaşım belgesini vize edecek gümrük idaresince, öncelikle A.TR veya EUR.1 Dolaşım Belgesinin ilişkili olduğu ihracat beyannamesi tespit edilerek, beyannameye ait DİİB'nin Bakanlık kayıtlarında açık olup olmadığının kontrol edilmesi,

b) İlgili DİİB açık (kapatma talepli dahil) ise, A.TR veya EUR.1 Dolaşım Belgesinin vize edilmesini müteakip ilgili ihracat beyannamesinde Kapanmış Beyannamede Düzeltme işlemi yapılmak suretiyle, beyannamenin 44 no.lu "Ek bilgi, sunulan belgeler, sertifika ve izinler" alanına dolaşım belgesine ilişkin bilginin kaydedilmesi,

c) İlgili DİİB kapalı ise, A.TR veya EUR.1 Dolaşım Belgesinin vize edilmesini müteakip ilgili ihracat beyannamesinde Kapanmış Beyannamede Düzeltme işlemi yapılmak suretiyle, beyannamenin 44 no.lu "Ek bilgi, sunulan belgeler, sertifika ve izinler" alanına bu belgelere ilişkin bilginin eklenerek, TEV'in İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği'nce hesaplanması ve akabinde gümrük idarelerince tahsilinin sağlanmasını  teminen ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği'ne muhatap bir yazı ile yapılan işleme ilişkin bilgi verilmesi,  

Ancak, ilgili DİİB'nin geri ödeme sistemi kapsamında düzenlenmiş olması durumunda da, ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği'ne muhatap bir yazı ile yapılan işleme ilişkin bilgi verilmesi ve eşyanın serbest  dolaşıma girişinde tahsil edilen ithalat vergileri iade edilmemiş ise TEV'e tekabül eden kısmın iade edilmemesi, iade edilmiş ise de bu kısmın yeniden tahsili,

Gerekir.

2- Verginin Geri Verilmesi

Dahilde işleme izin belgesi (DİİB)/ dahilde işleme izni (Dİİ) kapsamında ödenmemesi gerektiği halde ödendiği anlaşılan vergi, ilgili firmanın talebi üzerine 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu hükümleri çerçevesinde nakden geri verilir. Belge/izin kapsamında fazla yatırıldığı tespit edilen verginin geri verilmesi için, bu verginin tebliği tarihinden itibaren 3 (üç) yıl içerisinde tevsik edici bilgi ve belgelerle birlikte ilgili gümrük idaresine müracaat edilmesi gerekir. Gümrük idaresi, ilgili firmanın müracaatı üzerine, geri verme kararının alındığı tarihten itibaren 3 (üç) ay içerisinde fazla yatırılan vergiyi geri vermek zorundadır. Fazla yatırıldığı tespit edilen verginin, ilgili firmanın gerekli bilgi ve belgeleri tamamlayarak müracaatı üzerine, geri verme kararının alındığı tarihten itibaren 3 (üç) ay içerisinde geri verilmemesi halinde, bu sürenin bitiminden itibaren 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun tecil faizine ilişkin hükümleri uygulanır.

Örnek 2: Yukarıda (1.Örneğimizdeki) Cooban firması, DİİB/Dİİ kapsamında ödenmemesi gerektiği halde ödediği veya fazla ödediği vergiyi, bu verginin ilgili gümrük idaresince kendisine yapılan tebliğ tarihinden itibaren 3 (üç) yıl içerisinde tevsik edici bilgi ve belgelerle birlikte ilgili gümrük idaresine müracaat edip isterse, bu talebi üzerine ilgili gümrük idaresi 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nun 210 ve  211.maddeleri ile 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’nun ilgili hükümleri çerçevesinde nakden geri verir. Gümrük idaresi, ilgili firmanın müracaatı üzerine, geri verme kararının alındığı tarihten itibaren 3 (üç) ay içerisinde fazla yatırılan vergiyi geri vermek zorundadır.

Aksi takdirde, bu sürenin bitiminden itibaren 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun tecil faizine ilişkin hükümleri uygulanır.

- Yükümlülerce yapılan geri verme/kaldırma taleplerinin idare tarafından doğrudan kabul edilmesi ya da idari itiraz ve/veya dava sonucunda, gümrük vergilerinin geri verilmesine/kaldırılmasına karar verilmesi halinde, geri verilen veya kaldırılan vergilere ilişkin gümrük beyannamelerinde düzeltmeler yapılması,         

- Üzerinde düzeltme yapılan beyannamenin başka beyanname, özet beyan veya elektronik ortamda gerçekleştirilmiş diğer işlemlerle bağlantılı olması durumunda, bunların kontrol edilmesi, düzeltme gerekçesinin, geri verme veya kaldırma kararının sayı ve tarihi de belirtilmek suretiyle, kısa ve anlaşılır şekilde sistemde belirtilmesi gerekir.

Not: Bu konu başta olmak üzere, YYS Yıllık Faaliyet Raporu Hazırlanması, YYS Yıllık Zorunlu Eğitimlerinin Verilmesi, YYS Revizyonları, Ön İzleme, Yeni YYS Belgesi Hazırlıkları ve YYS Belgesi Alım Süreci, YYS Başvuru Formlarının Doldurulması, YYS Danışmanlığı, vb. Tüm YYS Süreçleri hakkında daha  fazla ayrıntılı bilgiyi, Gümrük ve Dış Ticaret Mevzuatı konularında gerekli Hukuki ve Mevzuat Desteğini, İdari ve Adli İtiraz Süreçleri, Dava Açılması, Dava Aşamalarının Takibi, İlgili Mevzuat Ve Hukuki Açılardan Gerekli İtiraz Ve Savunmaların Yapılarak Dava Sonucunun Olumlu Sonuçlandırılması, Sonradan Kontrol/ Firma İncelemesi Yaptırılması, Antrepo Açma, Antrepo Genişletme, AN6, AN7, AN8 Raporlarının düzenlenmesi, … vb, işlemleri, Sürekli/ Düzenli, Aylık, Yıllık Gümrük ve Dış Ticaret Danışmanlığı, Olay (Konu) Başı Gümrük ve Dış Ticaret Danışmanlığı, Gümrük ve Dış Ticaret Mevzuatı Eğitimleri, … vb. konularında yardım, destek, danışmanlık ve benzeri hizmetleri -İsterseniz- Firmalarımız “Çoban Gümrük Dış Ticaret Denetim, Danışmanlık ve Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği A. Ş.”den veya “Çözüm Denetim Gümrük Dış Ticaret Ve Danışmanlık A. Ş.”den alabilirsiniz.

3- Gözetim ve Korunma Önlemlerine Tabi Eşya

Dahilde işleme izin belgesi (DİİB)/ dahilde işleme izni (Dİİ) kapsamında ithali gözetim ve korunma önlemlerine tabi eşyanın serbest dolaşıma girebilmesi için, firmaların (yan sanayici veya aracı ihracatçı dahil) ithal tarihi itibarıyla yürürlükte bulunan gözetim ve korunma önlemleri çerçevesinde ithal lisanslarının (kota) ve/veya gözetim belgelerinin bulunması zorunlu olup, bu belgelerin kapatma esnasında İBGS’ye tevsik edilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde, bu eşyadan elde edilen işlem görmüş ürünün, üçüncü ülkelere ihracı ya da gümrük idaresi gözetiminde imhası gerekir. Ancak, Türkiye’nin AB Uygulaması dışında uyguladığı gözetim ve korunma önlemlerine tabi tutulan eşyaların işlem görmüş ürün olarak belge kapsamında AB üyesi ülkelere ihraç edilmesi durumunda, belge kapsamında ihraç edilen işlem  görmüş ürünün üretiminde kullanılan eşyanın Türkiye’nin AB dışında münferiden uyguladığı gözetim ve korunma önlemlerine tabi bir eşya olup olmadığı hususu kontrol edilir. Söz konusu ithal eşyasının, Türkiye’nin AB dışında münferiden uyguladığı gözetim ve korunma önlemlerine tabi bir eşya olduğunun tespit edilmesi durumunda gözetim ve korunma önlemlerine ilişkin belge aranmaz.

Örnek 3: Yukarıdaki (1.Örneğimizdeki) Cooban firmasının, DİİB/Dİİ kapsamında ithali gözetim ve korunma önlemlerine tabi bir eşyayı serbest dolaşıma sokabilmesi için, ithal tarihi itibarıyla yürürlükte bulunan gözetim ve korunma önlemleri çerçevesinde ithal lisansına (kota) ve/veya gözetim belgelesinin  bulunması zorunlu olup, bu belgelerin kapatma esnasında İBGS’ye tevsik edilmesi gerekir. Aksi takdirde, bu eşyadan elde edilen işlem görmüş ürünün, üçüncü ülkelere ihracı ya da gümrük idaresi gözetiminde imhası gerekir.

Ancak, söz konusu ithal eşyası, Türkiye’nin AB dışında münferiden uyguladığı gözetim ve korunma önlemlerine tabi bir eşya olması durumunda ise gözetim ve korunma önlemlerine ilişkin belge aranmaz.

KAYNAKÇA

• 4458 Sayılı Gümrük Kanunu.
• Gümrük Yönetmeliği.
• 2005/8391 Sayılı Dahilde İşleme Rejimi Kararı.
• 2006/12 Sayılı Dahilde İşleme Rejimi Tebliği.
• Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 2008/1, 2016/44, 2017/12 Sayılı Genelgeleri.
• Gümrükler Genel Müdürlüğü’nün 03.01.2014 Tarih ve 00163 Sayılı Yazısı.

13.06.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.