Kadir Öztamur
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
kadir.oztamur@gmail.com

Kur Farklarında Vergiyi Doğuran Olayın Öncesi ve Sonrasına Göre KDV İndirimi

18 Ocak 2019 tarihli 7161 Sayılı Vergi Kanunları İle Bazı Kanun Ve Kanun hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 18. Maddesi ile 3065 sayılı Kanunun 24 üncü maddesinin birinci fıkrasının (c) bendine “fiyat farkı,” ibaresinden sonra gelmek üzere “kur farkı,” ibaresi eklenmiş olup KDVK’nun ilgili maddesinin son şekli aşağıdaki gibi KDV matrahına dahil olarak belirtilmiştir.

a) Teslim alanın gösterdiği yere kadar satıcı tarafından yapılan taşıma, yükleme ve boşaltma giderleri,

b) Ambalaj giderleri, sigorta, komisyon ve benzeri gider karşılıkları ile vergi, resim,

harç, pay, fon karşılığı gibi unsurlar,

c) Vade farkı, fiyat farkı, kur farkı, faiz, prim gibi çeşitli gelirler ile servis ve benzer

adlar altında sağlanan her türlü menfaat, hizmet ve değerler.

Bu tarihten sonra kur farklarının, KDV’nin matrahına eklenmesiyle birlikte kur farklarında KDV hesaplanıp hesaplanmayacağına dair ikilem ve belirsizlikler de giderilmiş oldu.

Ancak, döviz veya dövize endekslenerek yapılan avanslarda dikkat edilmesi gereken husus ise vergiyi doğuran olayın gerçekleşme öncesine kadar olan kur farklarına ait KDV’nin indirim konusu yapılamayacağı iade durumlarında  karşımıza çıkmaktadır.

Vergi Usul Kanunu Vergiyi Doğuran olayı, vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın vukuu veya hukuki durumun tekemmülü ile vergi alacağının doğması ile tanımlamıştır.

Katma Değer Vergisi Kanunu ise vergiyi doğuran olayı;

-Mal teslimi ve hizmet ifası hallerinde, malın teslimi veya hizmetin yapılması,

-Malın tesliminden veya hizmetin yapılmasından önce fatura veya benzeri belgeler verilmesi hallerinde, bu belgelerde gösterilen miktarla sınırlı olmak üzere fatura veya benzeri belgelerin düzenlenmesi,

-Kısım kısım mal teslimi veya hizmet yapılması mutad olan veya bu hususlarda mutabık kalınan hallerde, her bir kısmın teslimi veya bir kısım hizmetin yapılması,

-Komisyoncular vasıtasıyla veya konsinyasyon suretiyle yapılan satışlarda, malların alıcıya teslimi,

-Malın alıcıya veya onun adına hareket edenlere gönderilmesi halinde, malın nakliyesine başlanması veya nakliyeci veya sürücüye tevdii,

-Su, elektrik, gaz, ısıtma, soğutma ve benzeri enerji dağıtım veya kullanımlarında bunların bedellerinin tahakkuk ettirilmesi,

-İthalatta, Gümrük Kanununa göre gümrük vergisi ödeme mükellefiyetinin başlaması, gümrük vergisine tabi olmayan işlemlerde ise gümrük beyannamesinin tescili,[4]

-İkametgahı, işyeri, kanuni merkezi ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayanlar tarafından yabancı ülkeler ile Türkiye arasında yapılan taşımacılık ile transit taşımacılıkta (Değişik ibare:27/1/2000-4503/3 md.) gümrük bölgesine girilmesi veya gümrük bölgesinden çıkılması[5]

-(Ek: 16/6/2009-5904/10 md.) 5300 sayılı Tarım Ürünleri Lisanslı Depoculuk Kanununa göre düzenlenen ürün senetlerinin temsil ettiği ürünlerin depodan çekilmesi… ile meydana geleceğini belirtmiştir.

Ve yine; bu konuyla ilgili KDV Genel Uygulama Tebliğinin "III/A-5.3.Kur Farkları" başlıklı bölümünde;

“Bedelin döviz cinsinden veya dövize endekslenerek ifade edildiği işlemlerde, bedelin kısmen veya tamamen vergiyi doğuran olayın vuku bulduğu tarihten SONRA ödenmesi halinde, satıcı lehine ortaya çıkan kur farkları KDV matrahına dahildir. Buna göre, matraha dahil olacak kur farklarının hesabında, mal ve hizmet bedeline isabet eden kur farkları dikkate alınır, hesaplanan KDV’ye ilişkin ortaya çıkan kur farkları matraha dahil edilmez.”

Bu noktada, Kanunun uygulama alanı daraltılmıştır. Vergiyi doğuran olaydan sonra yapılan ödemeler nasıl ki vergiyi doğuran olayla bağı varsa, öncesinde yapılan ödemeler için de aynı durum geçerli olması gerektiğini düşünüyoruz.

Uygulama örneğine değinmeden önce kur farklarının maliyete mi gidere mi atılmalı konusunu da ele alacak olursak,

Kur Farklarında Maliyet Gider Durumu

26 Ekim 2021 tarih 7338 Sayılı Vergi Usul Kanunu İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 27. Maddesi ile VUK 262. Maddeye eklemeler yapılmış olup konumuzla bağlantılı olan ilgili fıkra şu şekildedir.

c) İktisadi kıymetin finansmanında kullanılan kredilere ait faiz giderleri ve bunlara ilişkin kur farklarının; emtiada emtianın stoklara girdiği tarihe kadar, diğer iktisadi kıymetlerde ise iktisadi kıymetin envantere alındığı hesap döneminin sonuna kadar olan kısmı ile söz konusu kredilere ilişkin giderler (Faiz giderleri ile kur farklarının diğer kısımlarını maliyet bedeline ithal etmekte veya genel giderler arasında göstermekte mükellefler serbesttirler.),

Örnek1: Vergiyi doğuran olaydan önce yapılan ödemeler için.

A firması B firmasına 01.08.2025 tarihinde emtia karşılığı kuru 41,00 TL’den KDV dahil 1.200 usd avans göndermiştir.

A firmasının kayıtları;

-----------------01.08.2025----------------------

159 Hs.            49.200 TL

                  102 Hs.            49.200 TL

(Avans gönderilmesi 1.200 usd x Kur 41,00)

-----------------------------------------------------

B Firması 25.09.2025 tarihinde ürünü teslim ederek güncel kurdan fatura düzenlemiştir. Kur 40,00 TL olsun.

-----------------25.09.2025-----------------------

153 Hs.            40.000 TL

191 Hs.            8.000 TL

                  320 Hs.            48.000 TL

(Mal alış kaydı, Kur 40,00)

-----------------------------------------------------

-----------------25.09.2025----------------------

320 Hs.            49.200 TL

             159 Hs.            49.200 TL

(Avans hesabının kapatılması, 159>320)

-----------------------------------------------------

-----------------25.09.2025----------------------

153 Hs.            1.200 TL

                   320 Hs.            1.200 TL

(Kur farkı kaydı)

-----------------------------------------------------

Bu örnekte;

• KDVK Genel Uygulama Tebliğine göre, Vergiyi doğuran olay öncesi gerçekleşen dövizli avanslara ait kur farkı için KDV hesaplaması yapılmayarak KDV indirimine konu edilmemiştir.

• Emtia stoklara girinceye kadar doğan kur farkı malın maliyetine atılmıştır. (VUK 262/c)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Örnek2: Vergiyi doğuran olaydan sonra ödemelerin gerçekleşmesi durumu.

C firması D firmasından 01.08.2025 tarihinde KDV dahil 1.200 usd karşılığı emtia almıştır.

Kur 40,00 TL olsun.

C firmasının kayıtları;

-----------------01.08.2025-----------------------

153 Hs.            40.000 TL

191 Hs.            8.000 TL

                    320 Hs.            48.000 TL

(Mal alış kaydı, Kur 40,00)

-----------------------------------------------------

---

C firması 25.09.2025 tarihinde D firmasına 1.200 usd borcunu tamamen ödemiştir.

-----------------25.09.2025----------------------

320 Hs.            49.200 TL

                102 Hs.            49.200 TL

(Cari hesap ödemesi, 1.200 usdx Kur:41,00)

-----------------------------------------------------

Ödemeye istinaden C firmasına KDV dahil kur farkı faturası düzenlenmiştir.

-----------------25.09.2025----------------------

656 Hs.            1.000 TL

191 Hs.               200 TL

                320 Hs.            1.200 TL

(Kur farkı fatura kaydı)

-----------------------------------------------------

Bu örnekte ise,

• Vergiyi doğuran olay sonrası gerçekleşen ödemeler için kur farkına ait KDV hesaplanmıştır.
• Emtia stoklara girdikten sonra doğan kur farkları için maliyet ya da doğrudan sonuç hesaplarının seçimi mükellefe bırakılmış olup, bu örnekte doğrudan sonuç (656) hesabı kullanılmıştır.
• Ancak, emtia dışındaki sabit kıymetlerde ise sabit kıymetin envantere alındığı dönemin sonuna kadar oluşan kur farkları da maliyet hesaplarına alınmalıdır.

29.09.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.