İsmail Bağcı
Yeminli Mali Müşavir
ismail.bagci@bagciymm.com

Usulsüzlük ve Özel Usulsüzlük Cezaları Kapsamında E-Defter Beratların Geç Gönderilmesi Hususu

GİRİŞ

Defter beratlarının süresinde gönderilmemesine ilişkin cezai işlemler, günümüzde uygulamanın en çok tartışılan konularından biridir.

Peki, defter beratlarının geç gönderilmesi cezasının temelini oluşturan kanuni unsurlar nelerdir? Bu sorunun açıklığa kavuşturulması, hem mükelleflerin savunma haklarını kullanabilmesi hem de uygulamanın doğruluğu açısından büyük önem taşımaktadır.

Bu makalede, defter beratlarının geç gönderilmesi meselesi Elektronik Defter Genel Tebliği ve Vergi Usul Kanunu hükümleri çerçevesinde değerlendirilecektir.

1- E-defter Beratlarının Geç Gönderilmesi Hususunun Cezai Dayanağı

Tutulması zorunlu defterlerin elektronik ortamda oluşturulması, kaydedilmesi, muhafazası ve ibrazına ilişkin usul ve esaslar Elektronik Defter Genel Tebliği’nde düzenlenmiştir.

Tebliğin 6.8. maddesinde;

 “...e-Defter dosyaları ve/veya bunlara ait berat dosyalarının Başkanlığın onayına sunulmak üzere Başkanlık sistemlerine yüklenmemesi ya da süresinden sonra yüklenmesi halinde, diğer vergisel yükümlülükler ile birlikte Vergi Usul Kanununda öngörülen cezai hükümler uygulanır.”

hükmü yer almaktadır. Dolayısıyla, e-defter beratlarının geç gönderilmesine uygulanacak yaptırımların VUK hükümleri çerçevesinde belirleneceği açıktır.

2- Usulsüzlük Cezası Yönünden Değerlendirme

VUK’un 352/II.8 maddesinde, tasdiki zorunlu olan defterlerden herhangi birinin tasdik işleminin yaptırılmamış olması 1. derece usulsüzlük sayılmıştır. Kanuni sürenin sonundan itibaren bir ay içinde tasdik ettirilen defterler ise 2. derece usulsüzlük kapsamına girmektedir. (2025 yılında sermaye şirketleri için 1. derece usulsüzlük cezası 28.000 TL, 2. derece usulsüzlük cezası ise 14.000 TL’dir.)

Her ay için Yevmiye Defteri ve Defteri Kebir İçin oluşan ayrı beratlar nedeniyle her geç gönderilen beratlar için ayrı ceza uygulanacağı tabidir.

Ayrıca, aynı takvim yılı içinde aynı neviden usulsüzlük tekrarlandığında, birincisinden sonraki cezalar dörtte bir oranında uygulanacaktır. Bunun yanında usulsüzlükte cezanın kesinleştiği tarihi izleyen günden itibaren ikinci yılın isabet ettiği takvim yılının sonuna kadar tekrar ceza kesilmesi durumunda, usulsüzlük cezası %25 oranında artırılmak suretiyle uygulanır.

Mezkur Kanun’un 226/A maddesinin ikinci fıkrasında, berat ve onayın belirlenen usul, esas ve süreler dahilinde alınmaması veya yapılmaması durumunda defterlerin tasdik ettirilmemiş sayılacağı düzenlenmiştir. Bu hüküm, re’sen vergi tarhına sebebiyet vereceği için usulsüzlük cezasının iki kat uygulanabileceği şeklinde yorumlansa da, kanaatimizce defter beratının geç verilmesi halinde defterin hiç var olmamış gibi değerlendirilmesi doğru değildir. Nitekim tasdike tabi defterlerin tasdik işleminin yapılmaması durumunda dahi, “Buna göre, tasdiksiz de olsa kanuni defterlere ilgili takvim yılı içinde kaydedilen faturaların KDV Kanunu açısından yapılacak incelemede veya dönem matrahının takdiri sırasında gerçek olduklarına kanaat getirilmesi ve verginin satıcı tarafından beyan edildiğinin tespit edilmiş olması kaydıyla bu belgelerde gösterilen katma değer vergisinin indirimi ve iadesi mümkün bulunmaktadır.” şeklindeki özelge bu görüşü desteklemektedir.

3- VUK Mükerrer 355. Madde Kapsamında Özel Usulsüzlük Cezası Yönünden Değerlendirme

VUK’un Mükerrer 355. maddesine göre, elektronik ortamda verilmesi gereken bildirim veya formların süresinde verilmemesi durumunda özel usulsüzlük cezası uygulanır. Ancak, bu bildirim veya formlar belirlenen sürenin sonundan itibaren 3 gün içinde verilirse ceza 1/10 oranında uygulanır. Süresinden sonra düzeltme amacıyla verilen bildirimlerin, belirlenen süreden itibaren 10 gün içinde verilmesi halinde ceza uygulanmaz; takip eden 15 gün içinde verilmesi halinde ise ceza 1/5 oranında uygulanır.

Bu hüküm kapsamında, berat göndermenin elektronik ortamda bildirim veya form verilmesi olarak kabul edilmesi halinde, beratın süresinden itibaren 3 gün içinde gönderilmesi durumunda ceza 1/10 oranında, diğer hallerde ise tam özel usulsüzlük cezası uygulanacaktır.

Ancak aynı fiil için hem usulsüzlük hem de özel usulsüzlük cezası kesilemeyeceği de açıkça belirtilmiştir. Bu kapsamda, 2025 yılı için 1. sınıf tüccar hakkında uygulanacak özel usulsüzlük cezası tutarı 28.000 TL’dir.

SONUÇ

E-defter beratlarının süresinde yüklenmemesi veya geç gönderilmesi, hem Vergi Usul Kanunu’nda düzenlenen usulsüzlük cezaları hem de özel usulsüzlük cezaları açısından farklı hukuki sonuçlar doğurabilmektedir. Elektronik Defter Genel Tebliğ’de açıkça belirtildiği üzere, beratların geç yüklenmesi durumunda uygulanacak yaptırımlar Vergi Usul Kanunu hükümlerinde aranmalıdır.

Bu çerçevede;

Beratların zamanında gönderilmemesi, VUK’un 226/A ve 352. maddeleri kapsamında usulsüzlük cezasına, beratın elektronik ortamda bildirim veya form olarak değerlendirilmesi halinde ise Mükerrer 355. madde kapsamında özel usulsüzlük cezasına konu olabilecektir.

Ancak aynı fiil için hem usulsüzlük hem de özel usulsüzlük cezası kesilemeyeceği açıktır. Bu nedenle uygulamada öncelikle hangi cezai müeyyidenin somut olaya uygun olduğu tespit edilmelidir.

Kanaatimizce, beratların süresinde yüklenmemesi defterlerin hiç tutulmamış sayılması sonucunu doğurmamalıdır. Defterlerin varlığı ve kayıtların gerçekliği devam ettiği sürece, salt beratın geç yüklenmiş olması nedeniyle defterlerin yok sayılması ve buna bağlı olarak usulsüzlük cezasının iki kat ceza uygulanması hakkaniyete uygun düşmeyecektir. Ancak Kanun lafzından hareket edersek iki kat usulsüzlük cezasının uygulanmasının önünde bir engel de yoktur.

Sonuç olarak, mükellefler açısından e-defter beratlarının zamanında gönderilmesi çok önemli bir yükümlülük olmakla birlikte, olası gecikmelerde uygulanacak ceza türünün doğru belirlenmesi hem idare hem de yargı süreçlerinde önem arz etmektedir.

12.09.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.