Hüseyin Ergut
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Lisanslı SPK Uzmanı
smmm.hergut@gmail.com

Kur Riskine Karşı Korunma Önlemlerinden Forward İşlemi Nedir? Nasıl Yapılır? Çeşitleri ve Özellikleri Nelerdir? Avantaj ve Risk Unsurları Nelerden Oluşur?

Forward İşlemi Nedir?

Forward sözleşmeleri, sahibine gelecekteki bir tarih ve önceden belirlenmiş fiyattan bir mal veya menkul kıymetin alım satım hak ve yükümlülüğünü veren sözleşmelerdir. Gelecekteki tarih işlemin gerçekleştirileceğiz tarih ve fiyat ise işlemin yapılacağı vade tarihinde forward  sözleşmesindeki sözleşme fiyatı olmaktadır.Forward işleminde iki taraf bulunur.Biri nihai alıcı (uzun pozisyon) olup sözleşmede belirlenen fiyattan mal veya menkul kıymeti alan ödemeyi yapan taraftır.Karşı taraf ise nihai satıcı (kısa pozisyon) sözleşmedeki belirlenen fiyattan menkul kıymet veya malı satan tararftır.Forward sözleşmelerini esas itibariyle gelecekteki bir işlem için düzenlenmiş iki taraf arasında yapılan ticari bir anlaşma olarak değerlendirmemiz  mümkündür.Forward sözleşmeleri organize olmayan (tezgahüstü) denilen piyasalarda yapılmaktadır.Söz konusu taraflardan biri ticari veya yatırım bankası gibi aracılardan oluşur.

Forward İşlemlerinin Özellikleri

-Döviz kurunun veya altın fiyatının ileri bir tarih için belirli bir tutarda/miktarda alım veya satım işlemi olarak ve teslim şekliyle belirlenip sabitlenmesidir.

-Vade tarihinde işlemin gerçekleştirilmesi zorunludur.

-İkincil piyasası yoktur. Vade tarihindeki döviz kuru/altın fiyatı ne olursa olsun, işlem, sabitlenen döviz kuru/altın fiyatı üzerinden gerçekleştirilir.

-Vade öncesinde teminat açığı oluşması durumunda müşterilerimize teminat tamamlama çağrısı yapılarak, açığın tamamlanması talep edilir.

-Vade sonu bellidir.

-Anlaşmanın yapıldığı gün nakit akışı olmaz.

-Yapıldığı gün itibarıyla tarafları bağlayıcı bir anlaşma niteliği taşır.

-Tezgâhüstü piyasada işlem görür.

Forward İşlemleri Nasıl Yapılır?

Gelecek dönemin kurunu öngörerek yapılan forward işlemleri, bankalar ve müşteriler arasında gerçekleşir. Forward işlemleri, banka ve müşteri arasında belli maddelerin taahhüt edildiği sözleşmelerle yapılmaktadır. Sözleşmeye göre müşteri, belirlenen vade tarihinde yine yazılı olarak beyan edilen değerle ürün almayı taahhüt eder. Sözleşmeyle vade ve ürün belirlendikten sonra alım-satım değeri beyan edilir. Müşteri sözleşmeyle belirlenen alım değerini ödemeyi, banka ise vade tarihinde satış yapmayı taahhüt eder. Yani sözleşmenin her iki tarafı da aynı vadeyi, miktarı ve değeri kabul etmektedir. 

Forward İşlemler Hangi Mal Varlıkları Üzerinden Yapılabilir?

Forward işlemi nasıl yapılır sorusunu hangi mal varlıkları üzerinden yapıldığına dair açıklamalarla geliştirmek mümkün. Forward işlemler genellikle döviz kuru, emtia, hisse senedi ve faiz oranları gibi çeşitli mal varlıkları üzerinden yapılabilir. Uygulamalarda farklılaşan forward işlemleri nedir sorusunu da hangi varlık üzerinden işlem yapıldığına dair bilgileri ile yanıtlayabiliriz.

Forward işlemlerinin yapıldığı varlıklar şunlardır:

-Emtialar; tarım ve hayvancılık ürünleri, enerji emtiaları, değerli metaller.

-Para birimleri; vadeli sözleşmeler döviz piyasasında döviz riskine karşı korunmak için yaygın olarak kullanılır.

-Faiz Oranları ve Araçları; vadeli faiz oranı anlaşmaları tarafların gelecekteki bir tarihte borçlanma veya borç verme için bir faiz oranını sabitlemelerini sağlar. Bu uygulama genellikle bankalar ve finans kuruluşları tarafından faiz oranı riskini yönetmek için kullanılır.

-Hisse Senetleri; vadeli sözleşmeler, bireysel hisse senetleri üzerinde yapılabilir ve yatırımcıların gelecekteki bir tarihte hisse senedi alım satımı için bir fiyatı sabitlemelerine olanak tanır.

-Tahviller; faiz oranı değişikliklerine karşı korunmak için devlet ve kurumsal tahviller üzerinde vadeli sözleşmeler yapılabilir.

-Türevler; Vadeli sözleşmeler, tarafların gelecekte satın alınması veya satılması konusunda anlaşmalarına olanak tanıyan opsiyonlar üzerine yapılandırılabilir.

-Gayrimenkul; Bu sözleşme türü gelecekteki satın alma veya satış için bir mülkün fiyatını sabitlemek amacıyla gayrimenkul işlemlerinde kullanılabilir.

-Diğer Finansal Araçlar: Tarafların farklı finansal araçlara dayalı nakit akışlarını değiştirdiği takas anlaşmalarında da vadeli sözleşme uygulanabilir.

Forward Sözleşme Türleri

I-Emtia Forward Sözleşmeleri: Emtia üzerine yapılan forward sözleşmeleri, sahibini taraflarca sözleşme tarihinde belirlenen bir malı, gelecekteki belirli bir tarihte sözleşme tarihinde belirlenen fiyattan almaya (ya da satmaya) mecbur tutan bir sözleşmedir. Sözleşmeyi alan taraf, gelecekteki beklenmeyen fiyat artışlarından kendini korumak amacıyla, satan taraf da gelecekteki beklenmeyen fiyat azalışlarından kendini korumak amacıyla bu tür anlaşmaya girebilir.

II-Döviz Forward Sözleşmeleri: Döviz forward sözleşmesi, sahibini taraflarca sözleşme tarihinde belirlenen bir döviz tutarını, gelecekteki belirli bir tarihte, belirli bir kurdan satın almaya (ya da satmaya) zorunlu tutan bir anlaşmadır. Döviz kuru, sözleşmenin yapıldığı tarihte belirlendiği için vade sonuna kadar geçen süre içindeki kur değişmeleri sözleşmede önceden belirlenen kuru etkilememektedir.

III-Faiz Forward Sözleşmeleri: Faiz forward sözleşmeleri, tarafların belirli bir süre için anapara tutarı üzerine uygulanacak olan garanti edilmiş bir faiz oranını sağlayan sözleşmelerdir. Forward faiz sözleşmelerinde anapara varsayımsal olup taraflar arasında el değiştirmemekte, sadece faiz hesaplanmasında kullanılmaktadır. Forward faiz sözleşmeleri de diğer forward sözleşmeler gibi taraflar için gelecekteki faiz oranlarındaki dalgalanmalardan kaynaklanabilecek riskleri bertaraf etmek için yapılmaktadır. Sözleşmenin vade tarihindeki piyasa faiz oranı ile kararlaştırılmış faiz oranı arasındaki fark (telafi ödemesi) karşı taraftan tahsil edilerek sözleşmede belirlenen faiz oranından mevduat faiz geliri elde etme amacına ulaşılmaktadır.

Forward İşlem Örneği

Spot piyasada Usd/Tl. kuru (40.60) TL iken 1.000 Usd almak için 40.600-TL. vererek Usd’yi hemen alabiliriz.  3 ay vadeli bir Usd/Tl forward sözleşmesinde ödeme üç ay sonra gerçekleştirilecektir.  Usd/Tl kuru üç ay vadeli forward fiyatı (42.60) TL ise, bu anlaşmayı satın alan yatırımcı (uzun pozisyon), üç ay sonra 1.000 Usd’yi 42.600-TL. maliyetle alacağını bilmektedir. Bilinmeyen Usd/Tl kurunun üç ay sonra ne kadar olacağı hususudur.

Kurun (3) ay sonra, (45.00)'e çıktığını düşünürsek; bu durumunda spot piyasada (42.60) TL değeri olan bir ürünü yatırımcı 42,600-TL 'den alabilecektir. Böylece aradaki (2,00) TL'lik fark, forward işleminde uzun pozisyon alan yatırımcının kârı olacaktır.Yatırımcı kur hangi seviyeye gelirse gelsin işlemi (42.60)TL.kurundan yapmak zorundadır.

Forward Sözleşmelerin Finansal Piyasalardaki Önemi

Forward sözleşmeleri, özellikle risk yönetimi stratejilerinde önemli yer alır. Yatırımcılara, gelecekteki belirsizliklere karşı güvenli yol sunabilen bu sözleşmeler, fiyat dalgalanmalarının neden olduğu risklere karşı korunma sağlamanın yanı sıra gelecekteki maliyetleri yakın çerçevede tutma avantajıyla da öne çıkar. Forward, sözleşmelerinin temel amacı, gelecekteki belirsizliklere karşı koruma sağlamak olmakla beraber bu işlemler aynı zamanda spekülasyon ve arbitraj amacıyla da kullanılabilir.

Forward İşlemlerinin Avantajları

Forward işlemleri, ülkemizde en çok döviz sözleşmeleri üzerinde yapılmaktadır. Kur riskinden korunmak amacıyla ithalatçı ve ihracatçıların sık kullandıkları forward işlemlerinin en büyük avantajlarından biri kur riskinin etkin bir şekilde yönetilmesidir. Çünkü forward sözleşmelerinde taraflar karşılıklı olarak valör tarihinde miktar, fiyat ve vade konusunda mütabık kalırlar. Böylelikle kur ileri ki bir tarihte her iki taraf açısından önceden belirlendiği için kurdaki dalgalanmalar şirket kârlarını olumsuz yönde etkilemeyecektir. Bu durum ithalat ve ihracatçı şirketlerin bütçeleme yapılanmasına önemli katkı sağlamakla birlikte aynı zamanda nakit akışında dalgalanmayı önlemektedir.Özetle alıcı ve satıcı olarak karşılıklı taraflar gelecekteki belirsizlikleri ortadan kaldırmış olacaklardır.Forward işlemlerinin en büyük avantajlarından bir diğeri sözleşmelerde serbestlik hakimdir. Özel bir yasal düzenleme söz konusu olmadığından dolayı karşılıklı taraflar yükümlülüklerini dilediği şekilde oluşturabilirler. Borsa kurallarında geçerli olan teminat ve marjin gibi sistemleri kullanma zorunluluğu yoktur. Gün içi uzlaşma, gün sonu hesaplaşma ve sürekli olarak değer hesaplanması yoktur. Kâr –zarar vade sonunda ortaya çıkmaktadır.

Foward İşlemlerin Riskleri

Forward işlem sözleşmesini yapan taraflar karşılıklı güven esasına dayanarak işlem gerçekleştirirler. Dolayısıyla burada ki en büyük risk kredi riskidir. Taraflardan biri taahhüdünü yerine getirmemesi durumunda sözleşmeye uyulmadığından dolayı temerrüt riski doğar ve büyük bir zarar söz konusu olabilir. Forward işlemi bir tezgahüstü piyasa işlemi olduğundan dolayı ayrıca bir garantör yoktur. Dolayısıyla organize borsa dışı işlemlerde vadeden önce işlemin sonra erdirilmesi durumu dahi oluşabilme riski mevcuttur. Diğer taraftan forward işlemi organize bir yapıya sahip olmadığı için tarafların vade süresi dolmadan yükümlülüklerini yerine getirerek anlaşmadan kurtulma imkanı yoktur. Ayrıca forward işlemin tezgahüstü bir işlem olduğundan dolayı katılımcıların bilgisine açık değildir. Bu durum forward işlemlerinin ikinci el piyasası oluşmasını engeller. Forward işlemler anapara korumalı değildir. Dolayısıyla gerçekleşebilecek zarar yatırılan para kadar olabilme riski mevcuttur. Şirketlerde forward işleminin yapılmasının ana sebeplerinden biri de kur riskinden dolayı olası oluşabilecek bilançodaki zararı berteraf etmektir. Ancak yapılan işlem sonucunda pozisyon gereği işlem zarar ile kapanmış olsa dahi aslında kur riskini sıfırlamış olan şirket kârdan zarar etmiştir.

Kaynakça:

-Borsa İstanbul A.Ş.

-spk.gov.tr

-spl/çalışma notları

-investopedia/ Adam Hayes

-Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (TSPB)

-GarantiBBVA Yatırım

-Türkiye Finans Katılım.

26.11.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.279 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.