Hüseyin Ergut
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Lisanslı SPK Uzmanı
smmm.hergut@gmail.com

Finansal Piyasalarda Riskten Korunma Stratejisi (Hedging İşlemleri) Nedir? Nasıl Yapılır? Hedge Türleri ve Avantajları Nelerdir? Hedge İle Spekülasyon Arasındaki Fark

Hedge Nedir?

Hedge, finans dünyasında karşılaşılan belirsizlikleri minimize etmek ve olası risklere karşı koruma sağlamak amacıyla kullanılan bir finansal stratejidir. Yatırımcıların gelecekteki olumsuz gelişmeler için aksiyon alma imkânı sunarak portföylerini dengede tutma amacını taşımaktadır. Hedging’in temel kavramı, ilgili varlıklarda zıt pozisyonlar almaktır. Bir pozisyon değer kaybettiğinde, diğeri genellikle değer kazanır ve bu da risk yönetiminde dengeli bir yaklaşım oluşturmaktadır. Hedge’in temel stratejilerinden biri, türev ürünler aracılığıyla gerçekleştirilen kontratlarıdır. Bu kontratlar, belirli bir varlık ya da finansal aracın gelecekteki değerini sabitlemek amacıyla yapılmakta olup, bununla fiyat dalgalanmalarına karşı korunmak amaçlanmaktadır.

Örneğin, bir döviz tüccarı, gelecekteki döviz kurlarındaki olası dalgalanmalara karşı kendini korumak için forward kontratlarını kullanabilir.Opsiyon sözleşmeleri de sıkça tercih edilen hedge araçları arasındadır. Bu sözleşmeler, yatırımcılara belirli varlığı tanımlanmış fiyattan alma veya satma hakkı verir, ancak zorunlu tutmaz. Böylece belirli risk seviyeleri belirleyerek olası zararları sınırlama şansına sahip olabilirsiniz.

Hedging yapmanın temel adımları:

-Her yatırım aracında olduğu gibi koruma gerektiren belirli portföy risklerini tanımlanması.

-Portföyünüzdeki riskleri dikkatlice analiz etmeli, hangi varlık veya enstrümanlarda koruma sağlamak istediğinizi belirlemelisiniz.

-Varlık korelasyonuna dayalı uygun hedging araçlarının seçimi. (Örneğin, döviz kuru dalgalanmalarından korunmak istiyorsanız forward veya opsiyon sözleşmelerini düşünebilir.

-Seçilen hedge aracına karar verdikten sonra kontrat veya sözleşme şartlarını dikkatlice irdelenmesi.

-Piyasa koşulları değiştikçe yeni pozisyonları almak önemlidir.

-Hedge etkinliğini düzenli olarak izlenmesi. İşlemleri sadece başlangıç aşamasında değil, sürekli olarak portföyün takip edilerek gerçekleştirilmelidir.

-İşlemlerin başarılı olabilmesi için etkili bir risk yönetimi stratejisi izlemelidir.

Hedge Nasıl Yapılır?

Hedge işlemlerinin aktif olarak kullanıldığı alanlara; döviz ve emtia işlemlerinin çokça yapıldığı ithalat ve ihracata dayalı sektörler, şirketlerce kullanılan ve değişken faiz içeren krediler, değişken kupon oranına sahip tahviller örnek gösterilebilir.

Hedge işleminin nasıl yapılacağına karar vermek için öncelikle finansal riskin kaynağının tespit edilmesi gerekmektedir. Döviz ve emtia kaynaklı risklerde forward, futures ve opsiyon gibi işlemler tercih edilebilir, faiz ve benzeri endeks kaynaklı risklerde ise faiz swapları, futures ve faiz opsiyonları gibi araçlar kullanılması mümkündür. Bunun kararı verildikten sonra, finansal risk kaynağının tersi yönünde risk oluşturacak şekilde hedge işlemi gerçekleştirilerek, riske karşı koruma oluşturulur.

Bir örnek; İhracat faaliyeti gösteren ve Amerikan Doları (USD) cinsi geliri olan bir şirketin USD/TL.’nin spot piyasada 20,50 olduğunu ve şirketin 1 ay içinde 1.000 USD gelir elde edeceğini varsaydığın da,şirket eğer gelirini bugün elde etseydi, spot piyasada bu USD’yi satması halinde 1.000 x 20,50 = 20.500,00 TL. elde edebilirdi. Fakat gelirini 1 ay içinde elde edeceği için, kurun bu sürede hareket etmesi, gelirinin kaç TL. olabileceğine etki etmektedir. Örneğin kurun 18,00’e düşmesi durumunda, 20.500 TL. yerine sadece 1.000 x 18,00 = 18.000,00 TL. elde edebilecek. Dolayısıyla bu şirket, karlılığının Türk Lirası’nın (TL.) USD’ye karşı değer kazandığı, yani USD/TL kurunun aşağı yönlü hareket ettiği bir durumda azalacağını göz önünde bulundurarak, tezgahüstü forward işlem yapmak, USD Put TL. Call opsiyon satın almak veya vadeli işlem ve opsiyon piyasası (VİOP) gibi organize piyasalarda futures kontratlarında kısa pozisyon açmak gibi alternatiflere yönelebilir.

Tezgahüstü forward işlemi, bu şirkete 1 ay sonrası için USD/TL. fiyatını şimdiden sabitleme fırsatı vererek, spot piyasadaki düşüşlere karşı koruma sağlayacaktır. (USD) Put (TL.) Call opsiyonu, bu şirkete belirli bir prim ödemesi ve opsiyonu satın alması karşılığında, önceden belirlenmiş bir USD/TL. seviyesinden USD’sini bozma hakkı sunarak, spot piyasadaki düşüşlere karşı koruma sağlar. Yine VİOP üzerinde yapılabilecek olan Futures kontratları, şirkete vadeli USD satım fırsatı vererek, spot piyasadaki düşüşlere karşı koruma sağlar. Bir ay içinde hammadde ithalatı yapmak isteyecek bir şirketin USD ihtiyacı olduğunu varsaydığımızda; bu şirket, döviz kurunun yukarı gitmesi durumunda maliyetinin artacağını göz önünde bulundurarak, 1 ay sonraki (TL.)’ye karşı USD edinim maliyetini şimdiden belirlemek isteyebilir. Dolayısıyla yine vadeli döviz türev araçlarında uzun pozisyon açarak, kurdaki yükselişlere karşı maliyetlerinin artması konusunda koruma sağlayabilecektir.

Önemli Hedging Stratejileri

En başarılı ve en sık kullanılan hedging stratejileri;

-İkili satın alma yönetimi,

-Doğrudan riskten korunma yönetimi,

-Güvenli liman yönetimi.

Hedging Türleri

Forward Hedging; finansal varlığın gelecekteki değerini sabitleme amacıyla yapılan stratejidir. Belirli bir tarihte önceden belirlenen fiyat üzerinden varlık alım veya satımı yapma imkanı sunmaktadır.

Futures Hedging; vadeli işlem sözleşmeleri aracılığıyla gelecekteki fiyat dalgalanmalarından korunmayı amaçlamaktadır.

Opsiyon Hedging; Opsiyon sözleşmeleri kullanılarak olası risklere karşı koruma sağlamayı hedefler.

Natural (Doğal) Hedging; özellikle şirketler işletme faaliyetlerinden kaynaklanan risklere karşı koruma sağlamak için bu hedge stratejisini kullanmaktadırlar.

Döviz Hedging; currency hedge stratejisi de oldukça kullanılan bir türdür. Bu strateji de  yatırımcılar,döviz kuru dalgalanmalarına karşı koruma sağlamak adına finansal enstrümanlardan yararlanır.

Hedge Avantajları Nelerdir? Hedging yatırımcılara pek çok avantaj sunarak finansal riskleri minimize etmeyi amaçlar. Ancak hedging yaparken izleyeceğiniz strateji size daha farklı avantajlar da sunabilir.

Hedge Hangi Alanlarda Kullanılır

-Tarım sektöründe, çiftçiler hasatları için fiyat dalgalanmalarına karşı korunmak amacıyla vadeli işlem sözleşmeleri kullanabilirler.

-Enerji sektöründe, petrol ve doğal gaz üreticileri gelecekteki fiyat düşüşlerine karşı pozisyonlarını korumak için hedge stratejileri oluşturabilirler.

-Havayolu şirketleri, yakıt fiyatlarının oynaklığına karşı korunmak için benzer yöntemlere başvurabilirler.

-Döviz kurlarında meydana gelebilecek değişikliklere karşı korunma amacıyla uluslararası iş yapan (İth.-İhr.) şirketler de hedging tekniklerini tercih edebilirler.

-Gayrimenkul sektöründe de faiz oranlarındaki dalgalanmaları dikkate alarak hedge yöntemleri uygulanabilir.

Hedge Yönteminin Avantajları

-Piyasa dalgalanmalarından kaynaklanan riskleri azaltma konusunda etkilidir. Fiyat değişimleri, döviz kurları, faiz oranları veya emtia fiyatlarındaki dalgalanmalardan kaynaklanan risklere karşı koruma sağlamak, yatırımcının portföyü istikrarlı ve güvenli kılar.

-Beklenmeyen durumlar karşısında finansal güvence sunarak yatırımcıların olası zararları en aza indirmelerine yardımcı olmaktadır.

-Hedging stratejileri, maliyetleri kontrol etmeyi kolaylaştırabilir. Özellikle üreticiler ve şirketler, ham maddelerin fiyat dalgalanmalarına karşı korunarak üretim maliyetlerini önceden belirlenebilir hale getirebilirler.

-Belirli varlık veya yatırımın gelecekteki değer kayıplarına karşı koruma sağlayabilir.

-Yatırımcılar, farklı varlık sınıflarını içeren portföylerini dengeli şekilde yöneterek risklerini yayabilirler. Bu açıdan hedging, stratejik portföy yönetiminde önemli rol oynamaktadır. Hedge stratejileri, özellikle volatilitesi yüksek piyasa koşullarında yatırımcıların portföylerini değer kayıplarına karşı koruyarak daha istikrarlı bir finansal geleceğe adım atmalarını sağlayabilir.

Hedge İşleminde Oluşabilecek Dezavantajlar

Hedge’nin sunduğu koruma mekanizması olası dezavantajlarla birlikte gelebilir.

-Hedge işlemleri genellikle ek maliyetlere neden olabilmektedir.

-Hedge stratejileri karmaşık olabilir ve uzmanlık gerektirebilir.

-Hedge riskleri tamamen ortadan kaldırmaz, sadece azaltır.

-Fiyatların gelecekteki hareketleri tahmin edilemez. Yanlış hedge kararları kayıplara neden olabilmektedir.

Hedge Fon Nedir?

Bir serbest yatırım fonu türüdür.Çeşitli kurumsal ve bireysel yatırımcıların ellerinde tuttukları fonların ortak bir havuzda toplanması suretiyle oluşturulan agresif bir finansal araçtır.Hedge fon yatırımcısı, daha fazla risk alarak yüksek getiri sağlamayı hedeflemektedir. Bu fonlar göstergeleri yukarı çıkarmaya değil mutlak gelirlerini maksimum seviyeye yükseltmeye yoğunlaşmaktadır. Sonuç olarak bir riskten korunma yöntemi olarak hedging; uygun şekilde yapıldığı takdirde, daha iyi sonuçlar sağlamaya yardımcı olabilmektedir. Olası kayıp risklerini en aza indirmeyi sağlar ve böylece yatırımcılara zararı kurtarma imkânı verir.

Hisse Hedge Etmek Nedir

Hisse hedge etmek yatırımcıların oldukça kullandığı bir yöntemdir. Uzun zaman boyunca taşınan bir hisse senedi pozisyonunun, volatil bir piyasa yapısına ve olası düşüşüne karşı, tam ters pozisyon açılarak hedge edilmesi anlamına gelir. Örneğin; 1.000 adet (X) hissesi taşıyan bir yatırımcı, eğer bu hisseyi hedge etmek istiyorsa, yani piyasanın düşeceğini düşünüyorsa, 1.000 adet (X) hissesini açığa satabilir, böylece bir ters pozisyon açarak yükseliş ve düşüşlerden korunabilmektedir.

Kur Riskine Karşı Hedge Etmek Ne Demektir

Kur riskine karşı hedge etmek, çalışması ağırlıklı dövizle olan firmaların veya kişilerin kendini döviz fiyatlarının aşırı dalgalanmasına ve iniş çıkışlarına karşı korumuş olduğu hedging türüdür. Bu hedging türü genelde vadeli işlem ve opsiyon piyasasında (VİOP) USD/TL veya EUR/TL kontratlarıyla yapılır.En sade haliyle bir şirket kendini kur riskine karşı hedge ederse, tahsilat vadesi gelene kadarki kur hareketlerini sabitlemiş olur.

Hedging ve Spekülasyon Arasındaki Fark Nedir?

Hedging, mevcut risk maruziyetlerini azaltmayı hedeflerken, karşıt pozisyonlar almayı içerir; spekülasyon ise özellikle beklenen piyasa hareketlerinden kar elde etmek için pozisyon almaktır. Hedging esasen özü itibariyle savunma yapmaktır. Spekülasyon ise hücum aksiyonu olarak teşbih edebiliriz.

Kaynakça:

-Borsa İstanbul A.Ş.

-spk.gov.tr

-6362’Sayılı SPK Kanunu

-Akbank Yatırım/Blog.

-RBC Global Asset Management Inc

-Infinite Trade LLC

-investopedia/ James Chen

-Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği (TSPB)

19.11.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.279 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.