Hüseyin Ergut
Serbest Muhasebeci Mali Müşavir
Lisanslı SPK Uzmanı
smmm.hergut@gmail.com

Borsa İstanbul da (BİST) İşlem Gören Şirketlerin Bedelsiz, Bedelli, “Tahsisli” Sermaye Artırım Türleri ve Uygulaması Nasıldır? Özellikleri, Avantajları, Dezavantajları ve Yatırımcıların Dikkat Etmesi Gereken Hususlar Nelerdir? Bölüm-II-

Bedelli Sermaye Artırımı Nedir?

Şirketler yeni yatırım alanlarına girmek ve ek finansal kaynaklara erişim sağlamak gibi amaçlarla zaman zaman sermaye artırımına gider.İsteğe bağlı veya zorunlu olarak gerçekleştirilen sermaye artırma süreci sonunda şirketler özellikle uzun vadede değer kazanabilir. Bedelli sermaye artırımı nedir?” sorusu bir şirketin mali yapısını güçlendirmek, sermaye ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla gerçekleştirilen finansal bir süreç olarak yanıtlanabilir. Bedelli sermaye artırımı bir şirketin var olan hisse senetlerinin nominal değerini veya yeni çıkarılan hisse senetlerinin nominal değer üzerinden artırılmasını amaçlar. Bu durumda şirketin esas sermayesine karşılık gelen hisse senetlerinin bedelleri ödendikten sonra yeni hisse senetleri çıkarılır. Bir şirkette bedelli sermaye artırımı Genel Kurul tarafından alınan kararla gerçekleştirilir. Süreçte şirketin mevcut ortaklarına öncelik tanınarak onların yeni hisse senetlerini satın alabilmelerine olanak sağlanır. Ortakların sermaye artırımı için sermaye taahhütlerini artırmaları gerekir. Her şirket ortağı şirket bedelli sermaye artırımına gitmeden önce kendi payı oranında sürece katılma hakkı elde eder. Bu hak rüçhan hakkı olarak tanımlanır.

Şirketin mevcut ortakları belirlenen tarihler arasında rüçhan hakkını kullanmalıdır. Sahip oldukları rüçhan hakkının bedelini ödeyerek hisse senedine çevirebilir veya belirlenen tarihler arasında rüçhan haklarını satabilirler. Rüçhan hakkı kullanım süresi (15-60) gün arasında değişkenlik gösterir. Ortakların bu haklarını kullanmaları zorunlu değildir fakat sermaye artırımı sonrasında mevcut hisselerin şirketteki pay oranı değişebilir.

Bedelli Sermaye Artırımının Özellikleri Nelerdir?

Bedelli sermaye artırımı Genel Kurul kararı ve (SPK) onayı ile gerçekleşir. Şirketler bedelli sermaye artırımı için Sermaye Piyasası Kurulu’na (SPK) başvurur. Sermaye artırımının gerçekleşmesi için (SPK) başvurusu ve onayı zorunludur. Kurul (SPK) başvuruları ortalama 1-4 ay arası bir süre içinde değerlendirerek onay veya ret kararı verir.

Bedelli sermaye artırımı kararında genel olarak görülebilen diğer özellikler ise şunlardır:

Şirketin faaliyet alanı ve hacmi genişleyebilir. Yeni yatırımcılar için rüçhan hakkı tanınabilir veya mevcut ortakların rüçhan hakkı kısıtlanabilir. Şirket için ek finansal kaynaklara erişim sağlanabilir. Şirket kasasına para girişi olur. Bedelli Sermaye Artırımı Hesaplama Bedelli sermaye artırımı hesaplama “Eski hisse fiyatı + (Rüçhan hakkı fiyatı x Bedelli sermaye artırım oranı) / 1 + Bedelli sermaye artırım oranı” formülü ile gerçekleştirilir. Bu formül bedelli sermaye artırımı sonrasında hisselerin yeni fiyatını tanımlar. Şirket, sermaye artırımını gerçekleştirmek için bir bedel tutarı belirler. Belirlenen bedel tutarına göre hisse senedi başı ihraç fiyatı da tanımlanır. Bedelli sermaye artırımı sürecinde şirketler son olarak ihraç edilecek hisse senedi sayısını kararlaştırır. Hisse senedi sayısı hisse senedi ihracat fiyatı ile belirlenen bedel tutarı ile ilişkilidir.

Bedelli sermaye artırımı örnek: Yeni yatırımlarını finanse etmek ve sermaye yapısını güçlendirmek için bedelli sermaye artırımı kararı alan Y şirketi 25 milyon TL. bir bedel tutarı belirlemiş olsun. Hisse başına fiyat ise 5 TL olarak tanımlansın. Bu durumda Y şirketi 25 milyon TL / 5 TL= 5 milyon adet hisse senedi satacaktır.  Sürecin sonunda mevcut ortakların paylarının yanı sıra (5milyon) adet yeni hisse senedi ihraç edilerek sermaye artırımı gerçekleştirilir. Sermaye artırımı öncesinde şirketin eski hisse fiyatı 10 TL, rüçhan hakkı fiyatı 1 TL ve %200 bedelli sermaye artırımı yapılacak olursa; [10 TL + (1x %200) /1+%200]= 4 TL (Yeni hisse fiyatı) Bu durumda hisse fiyatları 10 TL’den 4 TL’ye düşmüştür, fakat öte yandan ortakların hisse sayıları 3 kat artmıştır. [(1 +%200)] Piyasadaki değer 4 x 3= 12 olarak hesaplanır. Bu sonuç sermaye artırımına katılan pay sahiplerinin hisselerinin (2 TL.) kadar değer kazandığına anlamına gelmektedir.

Bedelli Sermaye Artırımı Hisseye Nasıl Yansır?

Hisse senetlerinin ilk etapta fiyatlarının düşmesi ama genellikle uzun vadede değer kazanması durumuyla karşılaşılabilir. Bu durum çoğunlukla bedelli sermaye artırımı hisse senedine talebi artırdığında gerçekleşir. Sermaye artırımı hisse senedine olan talebi azalttığında ise hisse senedi fiyatlarında düşüş gözlemlenebilir. Arzın talepten fazla olması yatırımcıların yeni hisse senetlerine güveninin az olduğunu gösterebilir. Şirketin mali yapısının güçlenmesi ve bazı sektörlerde vergi avantajı sağlanması, şirketlerin değer kazanması, karlılığın artması. borçlanmanın azalması veya önüne geçilmesi. Neticede bedelli sermaye artırımı iyi mi? sorusuna iyi veya kötü şeklinde net bir cevap veremeyiz. Her zaman için hisse senedinin fiyatını etkileyebilecek diğer koşullar da analize dahil edilmelidir. Yatırımcıların güveni ve talebi asıl belirleyicidir.

Bedelli ve Bedelsiz Sermaye Artırımı Arasındaki Temel Farklar ise Şunlardır:

Bedelli sermaye artırımı için dış kaynaklar kullanılırken bedelsiz sermaye artırımı için şirketin iç kaynaklarından yararlanılır. Bedelli sermaye artırımında şirket hissedarlarından ilave yatırım talep eder. Mevcut hissedarlar ilave bedel ödeyerek ödenmiş sermayeyi artırır. Paylar bir bedel karşılığında satılır. Bedelsiz sermaye artırımında ise nakit akışı olmadan yani bedelsiz olarak sermaye artırımı gerçekleşebilmektedir. Bedelli sermaye artırımı öngörülen zaman dilimi içinde gerçekleşmelidir. Bedelsiz sermaye artırımı için ise süre sınırlaması yoktur. Bedelli sermaye artırımı sonucunda şirketlerin hem ödenmiş hem öz sermayesi artar, bedelsiz sermaye artırımında ise özsermaye sabit kalırken yalnızca sermayede artış gözlemlenir. Bedelli sermaye artırımı sonunda genellikle hisse senedi fiyatlarında ve şirketin piyasa değerinde farklılık meydana gelir. Diğer yandan bedelsiz sermaye artırımı şirketin piyasa değerini etkilemez. Bedelli bedelsiz sermaye artırımı şirketlere birçok avantaj sağlayabilir ancak temel analiz faktörleri başta olmak üzere değerlendirmelerin geniş bir çerçevede yapılması isabetli sonuçlara varılmasını sağlar.

Bedelli Sermaye Artırımı, Şirketler Tarafından Hangi Şartlarda Yapılır? Şirketlerin genel itibariyle şu amaçlarla bedelli sermaye artırımı yatıklarını görmekteyiz. Yeni yatırımların finansmanı borç ödemeleri işletme sermayesinin güçlendirilmesi mali yapının iyileştirilmesi bedelli sermaye artırımı için (SPK) onayı gereklidir. Şirket genel kurul kararının alınması ve ardından sermaye artırımı sürecini başlatır. Yatırımcılar için bu süreçte şirketin neden bedelli artırıma gittiği büyük önem taşır. Kâr eden, büyüme odaklı bir şirket için bu adım olumlu değerlendirilebilirken, zayıf mali yapıya sahip şirketlerde yatırımcıların temkinli olması faydalı olacaktır.

Bedelli Sermaye Artırımı Süreci Nasıl İşler?

Şirket, genel kurulda sermaye artırımına karar verir. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK)’ya başvuru yapılır ve izahname hazırlanır. Rüçhan hakkı kullanım tarihi belirlenir ve duyurulur. Mevcut ortaklara rüçhan hakkı tanınır (genellikle 15 gün). Kullanılmayan haklar, halka açık şekilde satılabilir. Süreç sonunda yeni sermaye, şirket bilançosuna eklenir.

Bedelsiz Sermaye Artırımı Katılım Süreci Nasıldır?

Bedelsiz sermaye artırımı katılım süreci, yatırımcının herhangi bir işlem yapmasını gerektirmez. Şirket, sermaye artırımı kararı aldıktan sonra, yatırımcıların sahip olduğu hisse oranına göre otomatik olarak bedelsiz hisse dağıtımı yapar. Yatırımcının bedelsiz sermaye artırımı için ayrıca başvurması gerekmez. Hisseler, bedelsiz sermaye artırımı tarihinden sonra yatırım hesabına yansıtılır.

Düzenli Bedelli Sermaye Artırımı Ne Demektir, Yatırımcıya Etkisi Nedir?

Bazı şirketler zaman içerisinde düzenli aralıklarla bedelli sermaye artırımı yapabilirler. Bu, her zaman olumsuz bir durum değildir; şirketin aktif büyüme sürecinde olduğu anlamına da gelebilir. Ancak sürekli bedelli sermaye artırımı yapan şirketlerin yatırımcı açısından sorgulanması gerekir. Şirket neden sürekli dış kaynak ihtiyacı duymaktadır? yatırımcı, bedelli sermaye artırım sürecine katılım kararı verirken şirketin yatırım planlarına, önceki bedelli fon kullanım performansına ve genel mali yapısına bakmalıdır.

Tahsisli Bedelli Sermaye Artırımı Nedir?

Bu işlem, belirli bir gruba veya kişiye hisselerin tahsis edilmesi nedeniyle "tahsisli" olarak tanımlanır. Bu yöntemde şirketin mevcut ortaklarının rüçhan hakkı kısıtlanır. Şirketin oluşturduğu hisse senetlerinin tamamı şirketin mevcut ortaklarından farklı yeni ortaklar tarafından satın alınmaktadır.

Tahsisli Bedelli Sermaye Artırımı Nasıl Olur?

Bazı şirketler halka açıktır. Payları da halka arz edilmiş ortaklıklar vardır. Halka arz etmeden, sermaye piyasası araçları doğrudan yurt içinde veya yurt dışındaki kişilere tahsisli olmak üzere satılır. Bu satış işlemi borsada toptan olarak da yapılabilir. Bu da bedelli sermaye artırımı işlemidir. Borsada işlem gören ya da görmeyen tüm şirketler tahsisli sermaye artırımına gidebilir.

Tahsisli Sermaye Artırımı Neden Yapılır?

Bu finansman yöntemi farklı sebepler için kullanılabilir. Şirketin hedefleri ve büyüme metodolojisine göre değişiklik gösterebilen tahsisli sermaye artırımın nedenlerini birlikte inceleyelim. Finansal, esneklik ile sermaye yapısının düzelmesine olanak sağlar, likiditesi manevra kabiliyetini arttırırken büyüme stratejilerine ivme katar. Yönetimsel olarak şirketin hissedarlar ile güçlü yatırımcı ilişkisi kurmasına olanak sağlayacağından gelecekte finansman ihtiyaçları doğmasına karşın organik bir bağ kurar. Tüm bunların yanında sermayeyi çeşitlendirerek tabana yayar ve risk unsurunun minimuma inmesine sebep olur.

Sonuç ve Değerlendirme

Şirketlerin sermaye ihtiyaçlarını karşılamada esnek ve hedefe yönelik bir yöntem olarak tanımlayabiliriz. Bu süreçte hissedarların haklarının korunması ve piyasa düzenlemelerine uyulması büyük önem taşımaktadır. Doğru bir şekilde uygulandığın da hem şirketler hem de yatırımcılar için kazançlı bir strateji haline gelebilir. Bedelli sermaye artırımı, şirketin büyüme ve finansman stratejileri doğrultusunda önemli bir araçtır. Yatırımcılar için ise risk ve fırsatların bir arada bulunduğu bir süreçtir. Doğru analiz, şirketin amacı ve finansal durumu göz önünde bulundurularak verilen kararlar, yatırım performansı açısından belirleyici olacaktır. Bilinçli bir yatırımcı, sadece fiyat hareketine değil, şirketin uzun vadeli vizyonuna da odaklanmalıdır.

Kaynakça:

-6362’Sayılı Sermaye Piyasaları Kanunu.

-Merkezi Kayıt Kuruluşu, (MKK)

-Spk gov.tr 

-6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu.

-İş Bankası Yayınları.

-Ata Yatırım Menkul Kıymetler A.Ş.

-TSPAKB Türkiye Sermaye Piyasaları Aracı Kuruluşları Birliği Genel Mektup No: 617

06.08.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.