Ertuğrul Tuncer
Yeminli Mali Müşavir
Köker YMM Bağımsız Denetim A.Ş.
etuncer@kokerymm.com

İyi Niyetlerle Kurgulanıp Kötü Yönetilen Vergisel Düzenlemeler - II

VERGİ İNCELEMESİNDEN ÖNCE MÜKELLEFLERİN İZAHA DAVETİ KONUSU

Vergi Usul Kanununun 370. Maddesi 7193 Sayılı Kanunla değiştirilerek   “İzaha davet” konusunda yeni bir düzenleme yapılmıştır. Daha önce 6728 sayılı Yasa ile yeniden ihdas edilen Konu hakkında, esas olarak,   482 sayılı VUK Genel Tebliği ile detaylı açıklamalarda bulunulmuştur.

İzaha davet konusunun önemi ve önceki düzenlemede yer alan bazı eksiklik ve aksaklık yaratma ihtimali bulunan hususlar dikkate alınarak bu defa 7193 sayılı Yasa ile bazı değişiklikler yapılmıştır.

Değişiklikler iki ana noktada toplanmıştır;

• SMİYB kullanma konusunda izaha davet yapılabilmesi ile  ilgili  50.000.-TL fatura tutarı 100.000.-TL’na yükseltilmiştir.
• Açıklamaların değerlendirileceği komisyonların teşkili Hazine ve Maliye bakanlığı tarafından yeniden düzenlenecektir.

VUK 370. Maddesinin uygulanabilmesi için Gelir İdaresi Başkanlığı,  Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı ve defterdarlıklar  bünyesinde yeterli sayıda "İzah Değerlendirme Komisyonu" oluşturulmuştur.

(Yeni haliyle) Defterdarlıklarda oluşturulan  komisyonlar, Defterdar  veya Yardımcılarının  başkanlığında, vergi dairesi müdürlerinden veya birim müdürlerinden olmak üzere toplam üç kişiden oluşmaktadır.

Vergi Denetim Kurulu Başkanlığında ve Başkanlıkça uygun görülen Grup Başkanlıklarında oluşturulacak İzah Değerlendirme Komisyonu, Başkanlık tarafından biri komisyon başkanı olarak belirlenecek üç vergi müfettişinden oluşmaktadır.

Komisyon tarafından,  haklarında ön tespit yapılanlara, gerekli açıklamaların yer aldığı bir yazı ile  ekinde  "İzaha Davet Yazısı" bulunan bir davetiye iletilecektir.  Bu davet üzerine  mükellefler  tarafından ister yazılı olarak isterse -tutanak düzenlenerek- sözlü biçimde  gerekli açıklamalarda bulunulabilecektir.  

Bilindiği gibi, izaha davet müessesesi, vergi kaybı bulunduğuna işaret eden belirtiler,  ( şikayetler, ihbarlar, program kontrol sonuçlarının veya   Vergi  Tekniği Raporlarının vergi dairesine “gereği” yapılmak üzere gönderilmesi gibi durumlar )    bulunan hallerde vergi dairelerince incelemeye veya takdire sevk işleminden önce  mükelleflerden açıklama talep edilme yöntemidir.

Yapılan açıklamalar üzerindeki değerlendirmeler sonucunda vergi ziyaına sebebiyet vermediği anlaşılan mükelleflerin konuyla ilgili vergi incelemesine veya takdire sevk edilmesine gerek duyulmayacaktır.

 Vergi ziyaına sebebiyet verildiği kanısına varılan durumlarda ise belirli şartlar dahilinde  %20 oranında  “indirimli ceza”  uygulanmak suretiyle mükelleflere bir kolaylık sağlanmaktadır. 

7193 sayılı Yasanın 25. Maddesine göre; “Hazine ve Maliye Bakanlığı  ön tespiti ve/veya izaha daveti yapacak ve yapılan izahı değerlendirecek makamı, yapılacak ön tespitin ve/veya izaha davetin şekli ve kapsamını, davet yapılacakları, yapılan izahın değerlendirme süresini, yapılan izahta kullanılacak bilgi ve belgeler ile uygulamaya ilişkin usul ve esasları belirlemeye yetkilidir.”

Bu düzenlemeye bağlı olarak,  VUK 370. Maddesinin uygulanabilmesi için Bakanlık tarafından  "İzah Değerlendirme Komisyonunun”  nerelerde oluşturulacağı, kaç kişiden oluşacağı, değerlendirmelerde dikkate alınacak hususlar, başvuru – cevap- belge isteme -geri bildirim gibi konular belirlenmiştir.  

VUK 370. Maddesi genel maksatlı bir düzenlemedir. Hazine ve Maliye Bakanlığı maddenin kendisine tanıdığı “belirleme yetkisini” kullanarak, kapsamını değil, usulünü yeniden düzenlemektedir.

Sistemin özü, değerlendirme komisyonlarının kuruluşu ve çalışma şeklidir. Mükelleflerce yapılan izahat,  komisyonlarda” ele alınacak ve sonuca bağlanacaktır. 

İzaha davet  yazıları,   pişmanlıkla ilgili uygulamada,  “vergi idaresinin ıttılaına girme durumu” anlamına geldiğinden,  kendisine izaha davet yazısı tebliğ edilen mükellefler, davet konusu tespitle sınırlı olarak, VUK’un  371’inicı maddesinde yer alan pişmanlık  hükümlerinden yararlanamaz.

7193 sayılı Yasadaki düzenlemeye göre, komisyon tarafından haklarında ön tespit yapılanlara, gerekli açıklamaların yer aldığı   bir "İzaha Davet Yazısı" gönderilecektir. İzaha davet yazısının tebliğ tarihinden itibaren otuz günlük süre içerisinde izahta bulunulması istenecektir.  

(Sözlü izah olanağı da vardır. Bu durumda,  izahı yapan ile komisyon tarafından imzalanacak bir tutanak düzenlenecektir. Tutanağın mükellef veya vekiline verilecek nüshası tebligat yerine geçecektir.)

Mükelleflerce her  hangi bir izahta bulunmadan önce, ön tespiti  içeren bir yazının  tebliğinden itibaren  otuz gün içerisinde;

-hiç verilmemiş olan vergi beyannamelerinin verilmesi,

-eksik veya yanlış yapılan vergi beyanının tamamlanması veya düzeltilmesi

-ödeme süresi geçmiş bulunan vergilerin, ödemenin geciktiği her ay ve kesri için,  gecikme zammı oranında bir zamla aynı sürede ödenmesi gerektiği bildirilecektir.

Bu şartları yerine getiren mükellefler için  vergi ziyaı cezası, %20 oranında kesilecektir.  

İzaha Davet Broşürüne bakılırsa, Bakanlık, tespite bağlı hususun beyanının başka vergileri de ilgilendirdiği durumlarda diğer vergiler için de beyanda bulunulmasının gerekli olduğu düşüncesindedir.  

Kendilerine  %20 oranında  vergi ziyaı cezası kesilen mükelleflerin  VUK 376’ıncı maddesi yoluyla ceza indiriminden yararlanma olanağı yanında, tarhiyat sonrası uzlaşma hakkı  da bulunmaktadır.

(Kanunun 370 inci maddesi kapsamında indirimli ceza uygulanması için gereken şartlardan herhangi birini taşımadığı anlaşılan mükelleflerin, vergi incelemesine başlanılmadan veya takdir komisyonuna sevk edilmeden önceki sürede beyannamelerini vermeleri durumunda, ziyaa uğratılan vergi üzerinden Vergi Usul Kanununun 344 üncü maddesi gereği %50 oranında vergi ziyaı cezası kesilir.  Bu durumdaki mükellefler için 376. Madde kapsamında indirimden yararlanma imkanı bulunduğu halde, tarhiyat sonrası uzlaşma hakkı bulunmamaktadır. )  

7193 sayılı Yasaya göre de  Vergi Usul Kanunu’nun 359 uncu maddesinde yer alan fiillerle verginin ziyaa uğratılmış olabileceği hallerde izaha davet hükümleri uygulanmayacaktır. 

Ancak, SAHTE FATURA KULLANIMI KONUSUNDA, yapılan ön tespitlerde, kullanılan belgelerin, her bir yıl itibarıyla -vergiler hariç- 100.000 TL’yi (2025 yılı için 700 bin TL)   geçmemesi  mükellefin ilgili yıldaki toplam mal ve hizmet alışlarının %5’ini aşmaması kaydıyla mükellefler izaha davet edilme imkanı bulunmaktadır.  Bu iki şart birlikte  değerlendirilecektir. Şartlardan birinin aşılması halinde diğerinin durumuna bakılmayacaktır. Herhangi bir belge tutarının vergiler hariç  (2025 yılı için) 700.000 TL üzerinde olması durumunda, diğer  belgelerin   tutarına bakılmayacaktır.

100.000 TL’lik sınırın ve %5’lik oranın aşılmamış olması şartları her bir yıl itibarıyla ayrı ayrı değerlendirilecektir. Bir yıla ilişkin bu şartlar sağlanamıyorsa da bu şartların sağlandığı yıllar için   izaha davet yapılabilir.

KDV indiriminin reddine ilişkin uyarı mekanizması vergi daireleri bünyesinde yürütüldüğü için SMİYB kullanımı konusundaki bazı işlemler yeni uygulamanın dışında kalmaktadır.   

Buraya kadar yapılan açıklamalar sistemin mevcut durumunun anlatılmasına ilişkindir.

İzaha Davet yöntemi oldukça güzel işlemeye başlamıştır. Yakın zamanda belirtilen  sonuçlara göre, 65 milyar Türk Lirasını aşan tutarda matrah düzeltmesi/artırım sağlanmıştır. Aynı sürede vergi incelemesiyle bulunan matrah farkının 200 milyar TL olduğu düşünülürse sistemin ne kadar yararlı olduğu anlaşılacaktır.

İzaha davetin matrah yaratıcı etkisinin, işlem süresi, vergi tahsilat oranı,  tahsil maliyeti ve ihtilafsızlık  açılarından değerlendirildiğinde incelemeye göre daha pratik ve  yüksek olduğu anlaşılabilmektedir.

Bizim burada önereceğimiz şeyler,  amaca uygun işlemeye başlayan  sisteme birkaç hususun  eklenmesidir. 

• Herhangi bir nedenle sahte belge kullandığı  öne sürülen mükelleflere yapılan  “KDV İndiriminin Reddine/düzeltilmesine” dair  yazılar da VUK 370. Madde uygulamalarına dahil edilerek, vergi dairelerinin eli rahatlatılmalıdır. Özellikle,  ortada, sahte fatura düzenleme tespiti bulunan bir mükellefe ait  vergi tekniği raporunun olduğu hallerde, raporda adı geçenler “doğal kullanıcı “ sayılmaktadır. Bunların izah şansı bulunmamaktadır.  Vergi tekniği raporları,  çoğu zaman Vergi Usul Kanunu’nun 370. Maddesindeki “ispata davet” müessesini kullanılamaz hale getirmektedir.

Zira, -başka mükellefler hakkında düzenlenmiş olsa da-  ortada bir vergi tekniği raporu varsa, komisyonlar sadece “dinleme  makamı” olmakta, mükellef haklı dahi olsa ispat çabası dikkate alınmamaktadır. Bu uygulamalarda komisyonun eli rahatlatılmalıdır.

• Sahte fatura kullanımı konusunda 50.000-100.000 TL gibi maktu değerler  kaldırılarak sadece “mal ve hizmet alımının %5’ini geçmeyen”  şeklindeki bir ölçümleme kabul edilmelidir. Mal ve hizmet fiyatlarının kontrol edilemediği bir düzende (Nitekim, 2025 yılı için bu tutar  yediyüz bin TL nin üstündedir.)  maktu değerler, sistemin mantığına ters düşmektedir. Oransal ölçü daha makul olmaktadır.      
• İzaha davet üzerine “Vergiye uyum”  çerçevesinde yapılacak beyanlar ve düzeltmeler için ya VUK 371. Maddesinden yararlanma yolu açılmalı ya da % 20 oranındaki vergi ziyaı cezası uygulamasından vaz geçilmelidir. Zira, temel amaç,  verginin, kolay, hızlı ve ihtilaf yaratmadan tahsil edilmesidir. Pişmanlık uygulamasıyla,  verginin geç tahakkuk ettirilmesine bağlı  ortaya çıkan kamusal kayıplar  pişmanlık zammı ile TAZMİN edilmektedir.  Ceza uygulaması tazminatın yetmediği haller için geçerli olmalıdır.

• Özel Usulsüzlük Cezası uygulanacak haller için de “izaha davet” uygulamasına geçilmeli  veya . özel usulsüzlük cezası kesilmeden önce mükellefin yazılı olarak uyarılması yöntemine dönülmelidir. Zira, özel usulsüzlük cezası sadece VUK Mükerrer 355. Maddesine ilişkin değildir. (Mük.355. madde, Bakanlığın, kanunların verdiği yetki kapsamındaki düzenlemelere aykırılıkları kapsar.)  353. Madde kapsamındaki belge almamak-vermemek şeklindeki fiiller nedeniyle kesilen ÖUC konusunda bir savunma mekanizması oluşturulması gerektiği kanısındayız.   

19.09.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.