Bekir Güneş
Yeminli Mali Müşavir
E. Vergi Müfettişi
ymmbekirgunes@gmail.com

Nakdi Sermaye İndirimi ve Yapay Zekâ Destekli Denetimler

1. Giriş

Nakdi sermaye indirimi, 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10/1-ı maddesi uyarınca Türk vergi sistemine kazandırılmış bir teşvik unsurudur. Düzenleme, şirketlerin nakdi sermaye artışlarını özkaynak yapısına katmalarını teşvik ederek finansal istikrarı artırmayı hedeflemektedir.

Ancak uygulama sürecinde, nakdi sermayenin arsa-arazi yatırımı, iştiraklere kaynak aktarımı veya pasif gelir yaratma amacıyla kullanıldığı örnekler ortaya çıkmıştır. Bu tür işlemler, düzenlemenin temel amacına aykırı görülmüş ve Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından sıkı denetim altına alınmıştır. Son dönemde ise bu denetimler büyük ölçüde yapay zekâ tabanlı algoritmalar üzerinden yürütülmektedir.

2. Hukuki Çerçeve ve İlgili Mevzuat

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10/1-ı maddesi ile şirketler, ödenmiş sermaye artışlarını nakdi olarak gerçekleştirdiklerinde, bu tutarın belirli oranlarda kurum kazancından indirim konusu yapabilmektedir.

Mevzuatın temel özellikleri:

• İndirim oranı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından açıklanan ticari kredi faiz oranı üzerinden hesaplanır.
• Cumhurbaşkanı, belirli sektörler veya şirket türleri için oranları artırma veya azaltma yetkisine sahiptir.
• İstisnalar: Gayrimenkul yatırımları, finansal iştirakler veya pasif gelir odaklı faaliyetler nakdi sermaye indirimi kapsamında değildir.

İlgili Tebliğ:

• 1 Seri No.lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği’nin “10.6. Nakdi Sermaye Artışlarında İndirim” bölümü uygulama esaslarını detaylandırmaktadır.

3. Yapay Zekâ Denetimlerinde Odak Noktaları

3.1. Arsa ve Arazi Yatırımları

• Maddi duran varlık hesaplarındaki arsa-arazi artışları,
• Tapu kayıtlarında şirket adına yapılan tesciller, yapay zekâ tarafından çapraz kontrol edilmektedir.

Özelge Örneği: GİB tarafından verilen bir özelgede, nakdi sermaye artışının arsa alımında kullanılması durumunda, bu kısma isabet eden tutarın nakdi sermaye indiriminden yararlanamayacağı açıkça belirtilmiştir (GİB Özelge, 21.11.2016, B.07.1.GİB.4.34.16.01-KVK-10-11221).

3.2. İştirak ve Borç Verme İşlemleri

• Mali duran varlık artışları,
• İlişkili firmalardan alacaklar hesabındaki gelişmeler, yapay zekâ tarafından analiz edilmektedir.

3.3. Mali Duran Varlık Yoğunluğu

Yıl sonu itibarıyla aktif toplamının %50’sinden fazlası mali duran varlıklardan oluşan şirketlerde nakdi sermaye indiriminden yararlanılması sınırlı görülmektedir.

3.4. Pasif Nitelikli Gelir Yoğunluğu

• Gelirlerinin %25’inden fazlası faiz, kâr payı veya kira gelirlerinden oluşan mükellefler için, yapay zekâ uyarı vermektedir.

4. Değerlendirme

Nakdi sermaye indiriminin amacı, işletmelerin sermaye yapısını güçlendirerek yatırımların ve üretimin teşvik edilmesidir. Ancak uygulamada görülen:

• Gayrimenkul yatırımları,
• Grup içi iştirak veya borç verme işlemleri,
• Pasif gelir yoğunluğu, düzenlemenin etkinliğini zayıflatmaktadır.

Yapay zekâ denetimleri, bu tür amaç dışı kullanımları etkin biçimde tespit ederek mükellefleri beyanlarını düzeltmeye zorlamaktadır. Böylece nakdi sermaye indiriminin yatırım ve istihdam odaklı bir teşvik olarak kullanılmasının önü açılmaktadır.

5. Sonuç ve Öneriler

Nakdi sermaye indirimi, Türk vergi sisteminde önemli bir teşvik aracı olmakla birlikte, yalnızca amacına uygun şekilde kullanıldığında etkinliğini koruyabilmektedir.

Sonuç olarak

• Yapay zekâ denetimleri, vergi uyumunu artırmakta ve sistemin kötüye kullanılmasını önlemektedir.
• GİB özelgeleri ve Danıştay kararları, uygulamada yol gösterici niteliktedir.
• Mükellefler açısından, sermaye artışlarının muhasebeleştirilmesinde şeffaflık ve doğru sınıflandırma kritik önem taşımaktadır.
• Beyannamelerde riskli görülen (arsa alımı, iştirak yatırımı, pasif gelir) işlemlerden kaçınılmalı veya detaylı açıklamalar yapılmalıdır.

24.09.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.249 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.