Aziz Fıçıcı
Yeminli Mali Müşavir
Bağımsız Denetçi
azizficici@gmail.com

Kısmı Tevkifat Uygulanan İşlemlerde Mal İadesi ve Matrahta Değişiklik

Bir çok defa yazılmasına defalarca anlatılmış olmasına rağmen Kısmı Tevkifat İade işlemlerinde hali hazırda hatalı işlem tesis edildiği görülmektedir.

Bu itibarla aşağıdaki açıklamaların uygulamaya yön vermesi amacıyla yapılması gereği hasıl olmuştur.

TEVKİFAT NEDİR?

3065 sayılı K.D.V. Kanunun (9/1) inci maddesine göre “……Maliye Bakanlığı vergi alacağının emniyet altına alınması amacıyla, vergiye tabi işlemlere taraf olanları verginin ödenmesinden sorumlu tutma yetkisine sahip olup, Maliye Bakanlığınca, bunların dışında gerekli gördüğü diğer hallerde de verginin ödenmesinden işleme taraf olanları sorumlu tutabileceği” açıklanmıştır.

Öte yandan KDV tevkifatı uygulaması ihtiyari bir uygulama değildir. Maliye Bakanlığınca tevkifat uygulaması kapsamına alınan işlemlerde alıcılar tarafından tevkifat yapılması zorunludur.

Tevkifat kapsamına alınmamış işlemlerin de alıcılar tarafından tevkifat yapılması mümkün değildir.

İşleme ait fatura veya benzeri belge izleyen ay içinde düzenlense dahi sorumlu sıfatıyla beyan, işlemin vuku bulduğu dönemin beyan süresi içinde yapılır. Kısmi tevkifat uygulamasında satıcının mükellef sıfatıyla 1 No.lu KDV Beyannamesi ile beyan edeceği kısım da aynı dönemde beyan edilir.

Hizmet işlemlerinde, hizmetin ayın sonunda tamamlanması halinde de fatura izleyen ayda düzenlense bile yukarıda belirtildiği şekilde işlem yapılır. İşlem bedelinin ödenmemesi, işleme ait faturanın süresinde düzenlenmemesi, alıcıya geç gelmesi veya hiç gelmemesi tevkifatın yapılıp yukarıda belirtilen süre içinde sorumlu tarafından beyan edilmesine engel değildir.

KISMI TEVKİFAT NEDİR ?

KDV Genel Uygulama Tebliğinin “2.1.3. bölümünde Kısmi Tevkifat Uygulaması tarif edilmiş 2.1.3.1. bölümünde de Kısmi Tevkifatın Mahiyeti ve Tevkifat Uygulayacak Alıcılar tadadi olarak sayılmışlardır.

Kısmi tevkifat uygulanacak işlemler, söz konusu bölümlerde belirtilenlerle sınırlı olup, bunlar dışındaki işlemlerde işleme muhatap olanlar tarafından kısmi tevkifat yapılmayacağı hususu da tebliğ de gayet açık bir şekilde bildirilmiştir.

Kısmi tevkifat uygulaması kapsamına giren her bir işlemin KDV dahil bedeli işlemin yapıldığı yıla ilişkin olarak 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 232 nci maddesine göre belirlenen fatura düzenleme sınırını (577 Sıra No.lu V.U.K G.T. ile 1.1.2025'den itibaren 9.900,00TL) aşmadığı takdirde, hesaplanan KDV tevkifata tabi tutulmaz. Sınırın aşılması halinde ise tutarın tamamı üzerinden tevkifat yapılır.

Tespit edilen tutarı aşan işlemlerde KDV tevkifatı zorunluluğundan kaçınmak amacıyla bedel parçalara ayrılamaz, aynı işleme ait bedellerin toplamı dikkate alınarak bu sınırın aşılması halinde tevkifat yapılır.

Tevkifat zorunluluğundan kaçınmak amacıyla, birden fazla fatura düzenlenmek suretiyle bedelin parçalara bölündüğünün tespiti halinde vergi dairelerince, bütünlük arzettiği anlaşılan alımların toplamının yukarıda belirtilen sınırı aşıp aşmadığına bakılarak gerekli işlemler yapılır.

Makalemizin konusu oluşturan

KISMI TEVKİFAT UYGULANAN İŞLEMLERDE MAL İADESİ VE MATRAHTA DEĞİŞİKLİK;

İlk başta şu husus açıklamakta fayda görmekteyim. Hizmetlere ilişkin Kısmı Tevkifata ait İade işlemlerinin nasıl yapılacağı hususu tebliğin “2.1.4.1. Mal İadeleri” bölümünde açıklanmıştır.

Bunun sebebi aslı itibariyle Hizmete ilişkin Tevkifat uygulaması kapsamında ifa edilen hizmetin iadesi söz konusu değildir.

Hizmette iade faturası ancak; faturanın hizmetin ifasından önce düzenlendiği durumlarda hizmetten tamamen vazgeçilmesi, hizmetin bir kısmının tamamlanmaması, hizmetin sözleşmede belirtilen evsafa uymaması ve benzeri nedenlerle matrahta vuku bulan değişiklikler nedeniyle olabileceği tabidir.

Hizmet ile ilgili matrahra vuku bulan aşağıda örnekleri verilen hususlarla ilgili işlemlerin ne şekilde tesis edileceği tebliğin “2.1.4.2. Matrahta Değişiklik” bölümünde bahsedilmiştir.

Kaldı ki ilgili bölümde de hizmetin iadesinin söz konusu olması durumunda da tebliğin Mal iadeleri ilişkin açıklamaların yer aldığı bölüme göre işlem tesis edilmesi gerektiği açıkça belirtilmiştir.

“Mal iadelerinde düzeltme, işlem bedeli üzerinden hesaplanan verginin tevkifata tabi tutulmayan kısmı üzerinden gerçekleştirilir.” denilmektedir.

Alıcı tarafından, işlem bedeli ve tevkif edilmeyen KDV kısmını ayrıca göstermek suretiyle iade amaçlı bir belge (fatura, dekont vb.) düzenlenir.

Söz konusu belgede gösterilen tutarlar alıcı ve satıcı tarafından ilgili iade işlemini gösterecek şekilde mevzuata uygun olarak kayıtlara alınır.

Düzeltmenin bu şekilde yapıldığının tevsik edilmesi ile birlikte başvuruda bulunmak şartı ile , işleme ilişkin tevkif edilen KDV, vergi dairesine beyan ederek ödeyen alıcıya iade edilebileceği tabidir.

KDV.Genel Uygulama Tebliğindeki Örnekler aşağıdaki gibidir.

2.1.4.1. Mal İadeleri

Örnek:

Pamuk toptancısı (A), 14/4/2024 tarihinde tekstil firması (B)'ye 500.000 TL karşılığında pamuk teslim etmiş, hesaplanan (500.000 x 0,10 =)50.000 TL KDV’nin (50.000 x 0,10 =)5.000 TL’lik kısmı (A)’ya ödenmiş ve onun tarafından beyan edilmiş, (50.000 x 0,90 =) 45.000 TL’lik kısmı ise (B) tarafından tevkifata tabi tutulmuş ve Nisan/2024 dönemi beyannamesi ile sorumlu sıfatıyla beyan edilip ödenmiştir.

İşleme ilişkin fatura (B) tarafından 21/4/2024 tarihinde yasal kayıtlara alınmıştır. (B), (A)’ya ödediği 5.000 TL ile sorumlu sıfatıyla beyan edip 23/5/2024 tarihinde ödediği 45.000 TL’yi Nisan/2024 dönemine ait 1 No.lu KDV Beyannamesinde indirim konusu yapmıştır.

Söz konusu pamuğun (1/5)’i 10/6/2024 tarihinde (A)’ya iade edilmiştir.

Bu durumda (B), (A)’dan 101.000 TL geri alacak, mal iadesinin gerçekleştiği dönemde, 1.000 TL’yi 1 No.lu KDV Beyannamesi ile beyan edecektir.

(A) ise, aynı dönemde 1.000 TL’yi 1 No.lu KDV Beyannamesinde indirim konusu yapacaktır.

2.1.4.2. Matrahta Değişiklik

Örnek: 

Satıcı (A) Firması, (7/10) oranında tevkifata tabi bir işlem için alıcı (B) Firmasına, 2024/Nisan döneminde bu işle ilgili olarak 1.000.000 TL’lik fatura düzenlemiş, faturada gösterilen (1.000.000 x 0,20 =) 200.000 TL KDV’nin (200.000 x 0,30=) 60.000 TL’si (A)’ya ödenmiş, (200.000 x 0,70=) 140.000 TL’lik kısmı ise (B) tarafından tevkifata tabi tutularak sorumlu sıfatıyla beyan edilip ödenmiştir.

Satıcı (A), bu işin bir kısmını tamamlayamadığından bedelde 200.000 TL’lik bir azalma meydana gelmiştir.

2024/Mayıs döneminde ortaya çıkan bu değişiklik nedeniyle tarafların karşılıklı düzeltme yapması gerekmektedir.

Buna göre satıcı (A), alıcı (B)’ye 200.000 TL ile birlikte bu tutara ait (200.000 x 0,20=) 40.000 TL KDV’nin tevkifata tabi tutulmayan (40.000 x 0,30=) 12.000 TL’sini (toplam 212.000 TL) iade edecek, 2024/Nisan döneminde beyan ettiği 12.000 TL’yi 2024/Mayıs dönemine ait 1 No.lu KDV Beyannamesinde indirim konusu yapacaktır.

Alıcı (B) ise 2024/Nisan döneminde indirim konusu yaptığı 12.000 TL’yi, 2024/Mayıs döneminde 1 No.lu KDV Beyannamesi ile beyan edecektir.

Alıcı (B)’nin bu işlem nedeniyle tevkifata tabi tutarak beyan edip ödediği verginin, 200.000 TL’ye isabet eden kısmı olan (40.000 x 0,70=) 28.000 TL’si aynı zamanda indirim konusu yapılmış olduğundan, bir düzeltme işlemine konu olmayacaktır.

01.12.2025

Kaynak: www.MuhasebeTR.com
(Bu makale kaynak göstermeden yayınlanamaz. Kaynak gösterilse dahi, makale aktif link verilerek yayınlanabilir. Kaynak göstermeden ve aktif link vermeden yayınlayanlar hakkında yasal işlem yapılacaktır.)

>> Duyurulardan haberdar olmak için E-Posta Listemize kayıt olun.

>> SGK Teşvikleri (150 Sayfa) Ücretsiz E-Kitap: hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Apple Store 'dan hemen indir.

>> MuhasebeTR mobil uygulamasını Google Play 'den hemen indir.

>> YILIN KAMPANYASI: Muhasebecilere Özel Web Sitesi 1.279 TL + KDV  Ayrıntılar için tıklayın.